Η Ευρωπαϊκή Κομισιόν έχει παρουσιάσει την τελική έκδοση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, ένα έγγραφο όπου ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, γνωρίζοντας πως η ΕΕ έχει γνωρίσει δυσκολίες, προσπαθεί να ορίσει εκ νέου τι αφορά το όλο σχέδιο. Η Ευρώπη έχει παραδοσιακά διαφοροποιηθεί από τις ΗΠΑ, καθώς και από αναδυόμενες ασιατικές και λατινοαμερικανικές οικονομίες, με την κοινωνική στροφή της: υψηλοί φόροι, ισχυρό κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας, αυστηρά ρυθμισμένες αγορές εργασίας. Παρ’ ότι αυτή η προσέγγιση έχει κατηγορηθεί πως επιβραδύνει την οικονομική πρόοδο, το νέο έγγραφο της ΕΕ – που έχει τη μορφή κατευθυντήριων γραμμών κυρίως για την ευρωζώνης – προσπαθεί να τη διαφυλάξει.
Οι είκοσι βασικές αρχές της διακήρυξης συμπεριλαμβάνουν προστασίες κατά ξαφνικών απολύσεων, γονεϊκές άδειες και ευέλικτα εργασιακά καθεστώτα για άντρες και γυναίκες με παιδιά, ακόμη και μια παράγραφο που μοιάζει με υποστήριξη ενός καθολικού βασικού εισοδήματος – ένα σύστημα που έχει δοκιμαστεί στη Φινλανδία και θα εξεταστεί στην Ολλανδία αργότερα αυτόν τον χρόνο:
«Οποιοσδήποτε στερείται επαρκών πόρων έχει το δικαίωμα σε κατάλληλα επιδόματα ελάχιστου εισοδήματος εξασφαλίζοντας μια ζωή με αξιοπρέπεια σε κάθε στάδιο της ζωής, και αποτελεσματική πρόσβαση σε διευκολυντικά αγαθά και υπηρεσίες. Για όσους μπορούν να εργαστούν, τα επιδόματα ελάχιστου εισοδήματος θα πρέπει να συνδυάζονται με πρωτοβουλίες για την επανένταξη στο εργατικό δυναμικό.»
Αυτό είναι πολύ πιο ισχυρό από προηγούμενες συστάσεις για παροχή κατάλληλης «κοινωνικής βοήθειας» στους άπορους, φαινομενικά χάρη στη στήριξη της Γαλλίας και της Γερμανίας. Σε ξεχωριστό έγγραφο που περιγράφει λεπτομερώς τις αρχές για το προσωπικό, η Ευρωπαϊκή Κομισιόν εξηγεί: «Το ελάχιστο εισόδημα έχει σκοπό να αποτρέψει την ένδεια για άτομα που δεν έχουν δικαίωμα σε επιδόματα κοινωνικής ασφάλισης, ή των οποίων η πρόσβαση σε αυτά έχει λήξει, αντιμετωπίζοντας έτσι τη φτώχια και τον κοινωνικό αποκλεισμό».
Οι υπάρχουσες ρυθμίσεις της ΕΕ επιτρέπουν γονεϊκή άδεια τεσσάρων μηνών τόσο για τη μητέρα όσο και για τον πατέρα, και δικαιώματα σε ευέλικτο εργασιακό καθεστώς μετά την επιστροφή. Η νέα πρόταση μιλά για πληρωμένη άδεια ακόμη κι αν ο εργαζόμενος δε χρειάζεται να φροντίσει ένα παιδί ή, ας πούμε, έναν ασθενή γονιό. Επίσης μιλά για το δικαίωμα των εργαζομένων να εναλλάσσονται μεταξύ πλήρους και μερικής απασχόλησης, να εργάζονται από το σπίτι όταν είναι απαραίτητο και να δημιουργούν άλλες ευέλικτες ρυθμίσεις. Αυτό είναι πολύ πιο γενναιόδωρο απ’ ότι στις ΗΠΑ, όπου η κόρη του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ Ιβάνκα προωθεί ένα σχέδιο γονεϊκής άδειας 12 εβδομάδων μόνο για τις μητέρες.
Το έγγραφο κάνει δυσοίωνες προβλέψεις για εταιρείες όπως η Uber, οι οποίες θέλουν να μεταχειρίζονται τους εργαζομένους τους ως ανεξάρτητους εργολάβους και όχι ως υπαλλήλους. Υπό την αρχή των «δίκαιων εργασιακών συνθηκών», όλοι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ισάξια και να έχουν πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές και εκπαίδευση, άσχετα της συμβολαιακής κατάστασής τους. Παρ’ ότι μιλά για τη σημασία των «αναδυόμενων επιχειρηματικών μοντέλων», η διακήρυξη απειλεί τις επιχειρήσεις που δημιουργούν αβέβαιες θέσεις εργασίες με τιμωρητικούς φόρους και ποινές για την απόλυση συγκεκριμένων κατηγοριών εργαζομένων. Αυτού του είδους οι ποινές ήδη υπάρχουν σε κάποιες χώρες της ΕΕ: στην Αυστρία, μια επιχείρηση μπορεί να τιμωρηθεί για την απόλυση εργαζομένου μεγαλύτερου των 50 ετών με τουλάχιστον 10 έτη εργασίας.
Προϊόν ευρύτερων διαβουλεύσεων, ο Κοινωνικός Πυλώνας είναι απλά μια σειρά συστάσεων, και όχι δεσμευτικών κανόνων όπως θα ήθελαν τα εργασιακά συνδικάτα και ακτιβιστές. Ωστόσο, αντιπροσωπεύει τον τρέχοντα τρόπο σκέψης σε χώρες του πυρήνα του ευρώ: ακόμη και οι μετριοπαθείς δεξιές κυβερνήσεις στη Γερμανία και την Ισπανία στηρίζουν ένα επίπεδο προστασίας εργαζομένων και κοινωνίας ασφάλειας που, στις ΗΠΑ, αφορά τους ακραίους προοδευτικούς όπως ο Μπέρνι Σάντερς.
Ο στόχος του Γιούνκερ ήταν να περιγράψει μια ευρεία συναίνεση για το τι σημαίνει να ζεις στην Ευρώπη. Κάποιες ενδιαφερόμενες ομάδες – όπως το επιχειρηματικό lobby BusinessEurope – αρνούνται να υποστηρίξουν κάποιες συγκεκριμένες συνταγές, όπως η επέκταση των ειδικών αδειών. Όμως ακόμη κι εκείνες συμφωνούν με τη γενικότερη ιδεολογία, η οποία βάζει σε προτεραιότητα την ποιότητα και όχι την ανάπτυξη. Με το Ηνωμένο Βασίλειο να αναζητά ενεργά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα κατά την έξοδό του από την ΕΕ και με την παρούσα αμερικανική κυβέρνηση να μην έχει τις κοινωνικές τάσεις του προκατόχου της, αυτή η συναίνεση θα σημαίνει μεγαλύτερο χάσμα ανάμεσα στην ήπειρο και τον αγγλόφωνο κόσμο.