Αν κάποιος ήλπιζε πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump θα δίσταζε να ασκήσει κριτική στους συμμάχους του ΝΑΤΟ όταν οι 28 ηγέτες κάθισαν για δείπνο στις 25 Μαΐου, έκαναν μεγάλο λάθος.
Ακριβώς όπως τους περιφρόνησε στη διάρκεια της επίσημης τελετής έναρξης στα νέα γραφεία της συμμαχίας για τις χαμηλές αμυντικές τους δαπάνες -και παρεμπιπτόντως, λόγω καθυστερούμενων οφειλών στις ΗΠΑ- συνέχισε σε αυτό το μοτίβο και κατά τη διάρκεια του φαγητού. Ήταν σαν ο trump να τους προειδοποιούσε να πληρώσουν αλλιώς…
Αυτό το “αλλιώς” αφορά την εγγύηση ασφάλειας της Αμερικής, η οποία έχει επεκταθεί στους Ευρωπαίους συμμάχους της χώρας από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, το 1949.
Διαδοχικοί Αμερικανοί πρόεδροι δεν σκέφτηκαν ποτέ να αμφισβητήσουν αυτή την εγγύηση. ήταν προς το συμφέρον τους να έχουν μια ισχυρή διατλαντική συμμαχία βασισμ.ενη στη δημοκρατία, στις αξίες, και στα συμφέροντα. Ούτε είχαν αμφισβητήσει διαδοχικοί Αμερικανοί πρόεδροι τη συλλογική αμυντική δέσμευση που κατοχυρώνεται στο Άρθρο 5 της ιδρυτικής συνθήκης της Ουάσιγκτον. Όποιος σύμμαχος απειλείται ή βρίσκεται υπό επίθεση, προστατεύεται από τους συμμάχους.
Ο Trump προφανώς δεν έκανε αναφορά στο Άρθρο 5 ή στη συλλογική άμυνα στις Βρυξέλλες, ούτε καν κατά τη διάρκεια του δείπνου των ηγετών. Η επισκεψη του στο ΝΑΤΟ έχει αφήσει μια πικρή γεύση. Ο τρόπος με τον οποίο ο Trump κυριολεκτικά έσπρωξε τον πρόεδρο του Μαυροβουνίου, Dusko Markovic, για να τον περάσει και να βρεθεί στην πρώτη σειρά αντί να αναμειχθεί με τους ηγέτες, εξόργισε αρκετούς διπλωμάτες. Είναι σαν αυτός που ξοδεύει περισσότερα να πρέπει να είναι στην εξέχουσα θέση.
Ο Trump, ο οποίος συνάντησε τους ηγέτες της ΕΕ, άφησε αρκετές εντυπώσεις που, τουλάχιστον για τώρα, δεν συμβαδίζουν καλά με τις σχέσεις που έχουν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη.
Η πρώτη είναι πως βλέπει την ασφάλεια μέσα από όρους μιας επιχειρηματικής συναλλαγής.
Ναι, οι Ευρωπαίοι έχουν λάβει τις αμερικανικές εγγυήσεις για την ασφάλεια ως δεδομένες. Έχουν ξοδέψει πολύ λίγα για την άμυνα. Όταν ξοδεύουν, δεν κάνουν πολλά για να μειώσουν τον αριθμό των οπλικών συστημάτων ανά την ήπειρο. Το γεγονός πως οι Ευρωπαίοι έχουν 17 διαφορετικά βασικά άρματα μάχης, 20 διαφορετικά μαχητικά αεροσκάφη, 29 διαφορετικές φρεγάτες και 20 διαφορετικά συστήματα τορπίλης, μιλάει από μόνο του. Οι δομές αυτές είναι άχρηστες. Μειώνουν τη διαλειτουργικότητα, δεν την ενθαρρύνουν.
Επομένως υπάρχει περιθώριο για κριτική και υπάρχει περιθώριο για αποτελεσματικότητα και ανταλλαγή απόψεων και συγκέντρωση. Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Άμυνας και Οικονομικών μαζί, πρέπει να αντιμετωπίσουν από κοινού αυτές τις σπάταλες.
Αλλά εάν ο trump συνδέσει το επίπεδο των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών με τη συλλογική άμυνα, τότε το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα. Ο στόχος του Vladimir Putin για αποδυνάμωση της αλληλεγγύης της συμμαχίας, θα είναι πολύ πιο εύκολος.
Αυτό οδηγεί στην άποψη του Trump για τη Ρωσία. Αναφέρθηκε στη διάρκεια των συναντήσεων με τους ηγέτες της ΕΕ, όταν επίσης συζήτησαν την Ουκρανία. Ο Donald Tusk, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δεν είχε πειστεί καθόλου ότι ο Trump κατάλαβε τι έκανε ο Putin στην Ουκρανία, για να μην αναφέρουμε για ποιον λόγο οι Ευρωπαίοι έπρεπε να είναι σε επιφυλακή εναντίον της ρωσικής εκστρατείας παραπληροφόρησης και υβριδικών πολέμων.
“Δεν είμαι 100% σίγουρος ότι μπορούμε να πούμε σήμερα -εννοούμε ο κ. Πρόεδρος και εγώ- ότι έχουμε μια κοινή θέση, κοινή γνώμη για τη Ρωσία”, δήλωσε ο tusk. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι υπήρξαν επίσης διαφορές για το κλίμα και το εμπόριο.
Όσον αφορά το εμπορικό ζήτημα, οι Ευρωπαίοι μπορούν να ξεχάσουν την επίτευξη συμφωνίας με τις ΗΠΑ. Η ΤΤΙΡ, σχεδιασμένη να δημιουργήσει ένα μοναδικό σύμφωνο μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ, δεν προχωρούσε προτού καν εκλεγεί ο trump. Όποιες ελπίδες υπήρχαν για την αναβίωσή της, έχουν χαθεί.
Όπως φαίνεται και από τις απόψεις του για τις πολυμερείς συμφωνίες όπως η NAFTA, ο trump προτιμά τις διμερείς συμφωνίες. Σύμφωνα με το Der Spiegel, το γεγονός ότι αποκάλεσε τη Γερμανία “πολύ κακή” στη διάρκεια των συνομιλιών με αξιωματούχους της ΕΕ εξαιτίας της μεγάλες εξαγωγές αυτοκινήτων της χώρας στις ΗΠΑ, επιβεβαιώνει τις προστατευτικές προοπτικές του προέδρου.
Υπήρξαν ορισμένοι τομείς συμφωνίας. Οι Αμερικάνοι και οι Ευρωπαίοι δεν έχουν ψευδαισθήσεις για την τρομοκρατία και για το ότι πρέπει να συνεργαστούν πολύ πιο στενά για να προστατεύσουν τους πολίτες τους. “Το ΝΑΤΟ του μέλλοντος πρέπει να περιλαμβάνει ένα μεγάλο focus στην τρομοκρατία και στη μετανάστευση”, δήλωσε ο trump. Ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης δήλωσε πως είχε την εντύπωση ότι ο trump συνέδεσε αυτά τα δύο ζητήματα.
Αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν την ευκαιρία να συναντήσουν τον Trump ξανά στη σύνοδο της G7, η οποία έλαβε χώρα στην Σικελία. Χωρίς αμφιβολία η ασφάλεια και το εμπόριο, όπως και το κλίμα, θα βρίσκονταν υψηλά στην ατζέντα στη διάρκεια των συζητήσεων. Αυτή τη φορά, φρέσκοι από τις συζητήσεις τους με τον Αμερικανό πρόεδρο στις Βρυξέλλες, οι Ευρωπαίοι δεν θα έχουν καμία ψευδαίσθηση για την κατάσταση της διατλαντικής σχέσης. Αλλά έχουν καμία προσδοκία;