Όλοι γνωρίζουν τη διαδικασία των συζητήσεων για το ελληνικό πρόγραμμα ως τώρα.
Έχει πολλές προσποιήσεις και από τις δύο πλευρές. Η γερμανοί επιμένουν πως οι έλληνες πρέπει να πληρώσουν για τα λάθη τους, γίνονται διαδηλώσεις στην Αθήνα, και κάποιες ολονύκτιες έκτακτες συνεδριάσεις στις Βρυξέλλες, ακολουθούμενες από ανόδους στις αποδόσεις των ομολόγων. Και τότε την τελευταία στιγμή η κυβέρνηση συμφωνεί σε έναν νέο γύρο λιτότητας, στέλνονται αρκετά χρήματα για να συνεχίσει ο τόκος να κινείται, και το όλο πράγμα ξεχνιέται.
Αυτό σίγουρα φαίνεται να είναι το σενάριο για φέτος. Τη Δευτέρα, η χώρα βρισκόταν ξανά στα άκρα, καθώς οι συζητήσεις απέτυχαν, όμως το πιθανότερο είναι πως θα βρεθεί ένας συμβιβασμός. Η ΕΕ συνεχίζει να επιμένει σε ολοένα περισσότερη λιτότητα ως προϋπόθεση για περισσότερα χρήματα, όμως το μόνο που πετυχαίνει αυτό είναι να επιδεινώνει το πρόβλημα. Η συμφωνία αυτής της χρονιάς συμπεριλαμβάνει έναν νέο γύρο περικοπών συντάξεων, παρ’ ότι το παρόν ύψος βρίσκεται στα 664 ευρώ τον μήνα.
Θα μειώσει το όριο του αφορολογήτου από τα 8.000 ευρώ τον χρόνο σε λιγότερα από 6.000 ευρώ, κάτι που μεταφράζεται σε μεγάλη φορολογική αύξηση για τους έλληνες με το χαμηλότερο εισόδημα. Η Ελλάδα έχει ήδη πρωτογενές πλεόνασμα (δηλαδή εξαιρώντας τις πληρωμές των τόκων) που ξεπερνά το 3% του ΑΕΠ, όμως το τελευταίο πακέτο προβλέπει να φτάσει στο 3,5% και να μείνει εκεί για αρκετό διάστημα. Ένα από τα γερμανικά σχέδια προβλέπει πλεονάσματα μέχρι το 2060.
Παρ’ όλα αυτά, δύο τρίτα δεκαετίας από το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης, δεν υπάρχει απολύτως καμία ένδειξη πως δουλεύει. Όταν ξεκίνησε το πρώτο, προβλεπόταν η Ελλάδα να βρίσκεται στον δρόμο της ανάκαμψης ως τώρα. Η ταλαιπωρία θα είχε τελειώσει και θα άρχιζαν να φαίνονται τα κέρδη. Αντί αυτού, μόλις αυτόν τον μήνα μάθαμε πως η Ελλάδα έχει πέσει ξανά σε ύφεση, με δύο τρίμηνα με αρνητική ανάπτυξη. Το συνολικό χρέος συνεχίζει να ανεβαίνει και είναι τώρα κοντά στο 200% του ΑΕΠ – και με το ΑΕΠ να συρρικνώνεται αυτό το ποσοστό θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο και χωρίς επιπλέον δάνεια.
Κάποια από τα στοιχεία είναι τρομακτικά. Για παράδειγμα, 40% των επιχειρήσεων λιανικής έκλεισαν μεταξύ 2014 και 2017. Το ποσοστό γεννήσεων έχει πέσει σε επίπεδο Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς τα ζευγάρια δεν έχουν οικονομική δυνατότητα για παιδιά. Συνολικά, το ΑΕΠ έχει πέσει 27% – κοντά στη ζημιά που δέχτηκαν οι ΗΠΑ κατά τη Μεγάλη Ύφεση (με αυτή τη σημαντική διαφορά – ύστερα από επτά χρόνια, οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε ανάκαμψη).
Το ζήτημα θα πρέπει να καταλήξει κάπου. Υπάρχουν μόνο δύο δρόμοι μπροστά. Ο ένας είναι η Ελλάδα να βγει από το ευρώ. Θα μπορούσε να «αναστείλει» τη συμμετοχή της, να επαναφέρει τη δραχμή και να αρχίσει να υποτιμά το νόμισμα μέχρι να πετύχει ανάπτυξη, κατά προτίμηση με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των υπόλοιπων εταίρων της στην ΕΕ.
Ο δεύτερος είναι να λάβει τα χρήματα για να αποκαταστήσει την οικονομία της και να αρχίσει να αναπτύσσεται ξανά. Τα χρέη της θα μπορούσαν να διαγραφούν, ή να ανατεθούν μέχρις ότου το ΑΕΠ της να είναι 20% υψηλότερο των επιπέδων του 2008, και η κυβέρνηση θα μπορούσε να λάβει χρήματα για να αυξήσει συντάξεις, μισθούς κοκ. Με χρήματα να ρέουν, η οικονομία θα ξεκινούσε να κινείται ξανά πολύ γρήγορα. Μπορεί να μην άρεσε στους γερμανούς. Όμως η ευρωζώνη δε θα είναι ποτέ υγιής με την Ελλάδα όπως είναι. Μια νομισματική ένωση με ένα μέλος παγιδευμένο σε μια μόνιμη καταστροφική ύφεση θα είναι πάντα επισφαλής.
Ωστόσο, θα χρειαστεί μια κρίση για να σπάσει το αδιέξοδο. Είναι δύσκολο να φανταστούμε τι μπορεί να είναι αυτό αυτή τη στιγμή. Θα μπορούσε να είναι η εκλογή μιας ακόμη ριζοσπαστικής κυβέρνησης αποφασισμένης να αψηφήσει τη λιτότητα. Ή θα μπορούσε να είναι το ΔΝΤ, πιθανώς με την εντολή των ΗΠΑ, να αρνείται να δώσει περισσότερα χρήματα. Θα μπορούσε να είναι μια γενική απεργία, ή μια τραπεζική κατάρρευση, ή μία ακόμη αναταραχή στις αγορές ομολόγων. Όμως μια ακόμη διάσωση, με έναν νέο γύρο λιτότητας και έναν ακόμη χρόνο ύφεσης, είναι το χειρότερο από όλα τα πιθανά σενάρια. Μπορεί να μην αρέσει στις αγορές βραχυπρόθεσμα. Όμως μακροπρόθεσμα, μια νέα ελληνική κρίση που θα αναγκάσει σε αναθεώρηση θα είναι προτιμότερη για την ευρωζώνη.