Με όλα όσα λέγονται και γράφονται για την έλλειψη μεταβλητότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές αυτές τις ημέρες, θα νόμιζε κανείς ότι συμβαίνει κάτι ασυνήθιστο. Στην πραγματικότητα, η ιστορία δείχνει ότι είναι το αντίθετο.
Το μοτίβο είναι αρκετά σαφές εξετάζοντας την πραγματοποιηθείσα 30ήμερη μεταβλητότητα για τον δείκτη S&P 500 σε ετήσια βάση ξεκινώντας από το 1927. Κάθε πέντε χρόνια περίπου, η αστάθεια ανεβαίνει πάνω από το 20% για ένα ή δύο χρόνια, μερικές φορές φτάνοντας υψηλότερα, αλλά όχι συνήθως, και ενδιάμεσα δημιουργεί ένα ρηχό μοτίβο σε σχήμα κυπέλλου, με πάτο περίπου στο 10%. Αυτό ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει τώρα.
Οι πιο διορατικοί θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν ότι η τρέχουσα νηνεμία μεταβλητότητας είναι λίγο πιο βαθιά από την προηγούμενη από το 2002 έως το 2006, ενώ είναι περίπου η ίδια με τη δεκαετία του ’90, καθώς και εκείνη της δεκαετίας του 1950 και της δεκαετίας του 1960. Έτσι, ναι, η μεταβλητότητα είναι χαμηλότερη από τα μέσα ιστορικά επίπεδα, αλλά είναι σε επίπεδα που είναι συνηθισμένα για το κάτω άκρο μιας ήσυχης περιόδου μεταξύ δύο κρίσεων.
Είναι δύσκολο να πούμε από τις μακροπρόθεσμες χρονολογικές σειρές πόσο καιρό πριν από μια κρίση η αστάθεια της αγοράς αρχίζει να αυξάνεται. Ανατρέχοντας στο ίδιο διάγραμμα από το 1990 και προσθέτοντας τον δείκτη μεταβλητότητας CBOE ή VIX από την αρχή της περιόδου 1, βλέπουμε ότι κατά τη διάρκεια της φούσκας του ίντερνετ και οι δύο σημείωσαν μεταβλητότητα και ο VIX κορυφώθηκε στα τέλη Αυγούστου 1998, στο 42% και το 44%, ενάμισι χρόνο πριν βυθιστεί ο Nasdaq. Στα τέλη Ιανουαρίου του 2000, με τη συντριβή ακόμα περισσότερο από ένα μήνα μακριά, και οι δύο σημείωναν μεταβλητότητα και ο VIX βρισκόταν στο 25%. Πριν από την πτώση των μετοχών το 2008, το VIX είχε πετύχει πάνω από 30 τοις εκατό τον Αύγουστο του 2007, περισσότερο από δύο μήνες πριν από το ζενίθ της χρηματιστηριακής αγοράς και περισσότερο από ένα χρόνο πριν από την χρηματοπιστωτική κρίση που προκάλεσε, εν μέρει, η χρεοκοπία της Lehman Brothers. Από τα τέλη Ιουλίου 2007 έως τα τέλη Ιουλίου 2008, ο δείκτης VIX ήταν κατά μέσο όρο στο 23% και η αστάθεια ήταν στο 21%.
Το δίδαγμα; Η ιστορία δείχνει ότι οι κρίσεις συμβαίνουν όταν ο VIX και η πραγματοποιηθείσα μεταβλητότητα είναι πάνω από το 20%, και οι επενδυτές συνήθως προειδοποιούνται μήνες πριν από αυτό που οι τίτλοι αναφέρουν ως «σοκ».
Ένας άλλος τρόπος για να φτάσουμε στο ίδιο σημείο είναι να εξετάσουμε την πραγματοποιηθείσα μεταβλητότητα των 30 ημερών για τον S&P 500 σε ετήσια βάση έναντι του VIX στην αρχή της περιόδου. Η μαύρη γραμμή στο παρακάτω γράφημα δείχνει το επίπεδο μεταβλητότητας που προβλέπεται από τον VIX, επομένως τα σημεία πάνω από τη γραμμή σημαίνουν ότι η πραγματική μεταβλητότητα ανήλθε πάνω από τον VIX. Μπορείτε να δείτε ότι τα περισσότερα από τα σημεία είναι κάτω από τη γραμμή, επειδή ο VIX υπερεκτιμά την πραγματοποιηθείσα μεταβλητότητα. Αλλά το σημαντικό είναι ότι δεν υπάρχουν μεγάλες εκπλήξεις στα χαμηλά επίπεδα του VIX. Η πραγματοποιηθείσα μεταβλητότητα δεν ήταν ποτέ πάνω από 20% ξεκινώντας από ένα VIX που είναι κάτω από 12%. Και οι πραγματικά υψηλές πραγματοποιηθείσες μεταβλητές ξεκινούν σχεδόν όλες όταν ο VIX είναι πάνω από 20 τοις εκατό.
Τα κόκκινα τετράγωνα στο διάγραμμα είναι οι αριθμοί από το 2017, που δείχνουν ότι τόσο η πραγματοποιηθείσα μεταβλητότητα όσο και ο VIX είναι σε χαμηλά επίπεδα, αλλά όχι σε πρωτοφανώς χαμηλά επίπεδα. Κοιτάζοντας το τι συνέβη στο παρελθόν ξεκινώντας από αυτά τα επίπεδα VIX, φαίνεται απίθανο ότι θα έχουμε πραγματική μεταβλητότητα πάνω από 20% τουλάχιστον για τον επόμενο μήνα. Αυτό δε σημαίνει ότι η μετάβαση σε μια περίοδο υψηλής μεταβλητότητας ή χρηματιστηριακής συντριβής είναι ανέφικτη. Σημαίνει ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι οι δραματικές κινήσεις είναι μάλλον απίθανες στο άμεσο μέλλον και δεν αποτελούν προειδοποιητικό σημάδι μιας επικείμενης κρίσης.
Τι συμβαίνει με όλες τις πολιτικές αναταραχές, τις λαϊκιστικές εξεγέρσεις και την τρομοκρατία; Σε γενικές γραμμές, η αγορά προβλέπει νέες εξελίξεις με ορίζοντα περίπου 18 μηνών στο μέλλον. Δεν είναι τέλειο, φυσικά, αλλά είναι πολύ καλύτερο από τους ειδικούς και τους σχολιαστές. Είναι ανόητο να περιμένουμε οι σημερινοί ειδήσεων να επηρεάσουν τις σημερινές τιμές των μετοχών σε μεγάλο βαθμό, με την εξαίρεση των πραγματικά απρόβλεπτων γεγονότων όπως οι σεισμοί.
Κοιτάξτε την άνοδο της μεταβλητότητας τον Αύγουστο του 2015. Τα εμπειρικά στοιχεία για την καθυστέρηση από τις χρηματιστηριακές κινήσεις μέχρις ότου οι μετατοπίσεις να γίνουν αντιληπτές από τους σχολιαστές, υποδηλώνουν πως αυτή περίπου ήταν η περίοδος που η αγορά είχε αρχίσει να ανησυχεί για το Brexit και τη Μαρίν Λε Πεν και τον Τζέρεμι Κόρμπιν και τον Ντόναλντ Τραμπ – ίσως όχι συγκεκριμένα, αλλά για την πολιτική τάση που κρύβουν αυτά τα πράγματα – και για άλλες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές τάσεις με τις οποίες οι ειδήμονες παλεύουν σήμερα. Η αγορά το αποτίμησε αυτό πριν από το πρώτο debate του πρώτου γύρου των εκλογών στις ΗΠΑ, ενώ οι δημοσιογράφοι επικεντρώνονταν στο Φέργκιουσον του Μισούρι,τις καθυστερήσεις πληρωμής χρεών στην Ελλάδα και στο Πουέρτο Ρίκο, και το αν ο Μάρκο Ρούμπιο μπορούσε να υπερκεράσει τον Τζεμπ Μπους για την υποψηφιότητα του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, με την επιλογή των Δημοκρατικών να είναι δεδομένη.