Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν υιοθετήσει ένα σχέδιο για τη δημιουργία ενός ενιαίου οικονομικού χώρου για τα Δυτικά Βαλκάνια, όμως έχει ζητηθεί από την ασταθή περιοχή να δείξει μεγαλύτερη δέσμευση στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου για να ενταχθεί στην ΕΕ.
Οι Βρυξέλλες επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν τη διπλή απειλή της υπονόμευσης δημοκρατίας και της αστάθειας στο κατώφλι της με την υπόσχεση των επενδύσεων και της προσχώρησης στην ΕΕ.
Η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ δήλωσε σε σύνοδο κορυφής στην Τεργέστη την Τετάρτη ότι η πολιτική σταθερότητα της Ευρώπης συνδέεται με τα Βαλκάνια, προσθέτοντας ότι τα μέλη της ΕΕ είχαν «κοινό καθήκον να διασφαλίσουν ότι οι χώρες αυτές θα αναπτυχθούν καλά και θα στραφούν σιγά σιγά προς την ΕΕ».
Ωστόσο, ο Γιοχάνες Χαν, επικεφαλής της διεύρυνσης της ένωσης, δήλωσε την παραμονή της συνόδου ότι τα βαλκανικά κράτη πρέπει να «αποδώσουν» για να ληφθούν υπόψη για ένταξη.
«Θα θέλαμε να δούμε διαβεβαιώσεις, εγγυήσεις και συμπεριφορά. . . που θα υποδεικνύει ότι έχουν εισπνεύσει ευρωπαϊκές αξίες», δήλωσε ο κ. Χαν. «Αυτό είναι κάτι που θα αξιολογήσουν τα κράτη μέλη μας.
«Υπάρχει μια ισχυρή και σαφής δέσμευση για την ένταξη στην ΕΕ, αλλά είναι βασισμένη στην αξία. [Οι υποψήφιες χώρες] πρέπει να δείξουν αποτελέσματα – δεν υπάρχει καθορισμένη ημερομηνία [για την ένταξη]. Εξαρτάται από αυτές.»
Οι Βρυξέλλες αποκλείουν τις περαιτέρω διευρύνσεις μέχρι το 2019 το νωρίτερο, μια απόφαση που τροφοδότησε την απαισιοδοξία μεταξύ των βαλκανικών δημοκρατιών για τις πιθανότητες ένταξής τους.
Η σύνοδος κορυφής για τα Δυτικά Βαλκάνια διεξάγεται σε ένα περιβάλλον διμερών διαφορών μεταξύ των πρώην γιουγκοσλαβικών κρατών, ανησυχιών για τις αυταρχικές τάσεις και φόβους ότι η Ρωσία υποσκάπτει την αστάθεια των Βαλκανίων για να υπονομεύσει τη δυτική επιρροή.
Οι πρωτεύουσες της ΕΕ έχουν τρομοκρατηθεί τις από πολιτικές κρίσεις που έχουν περιστασιακά καταλήξει σε βία, με πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα την επίθεση εναντίον του κοινοβουλίου της ΠΓΔΜ τον Απρίλιο, που προφανώς αποσκοπούσε στην αποτροπή της ειρηνικής μεταφοράς της εξουσίας.
«Κρούει κώδωνας κινδύνου» δήλωσε η Νάταλι Τότσι, διευθύντρια του Istituto Affari Internazionali, think-tank, και σύμβουλος της κ. Φεντερίκα Μογκερίνι, επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. «Εάν τα πράγματα πάνε στραβά στα Βαλκάνια, η ιστορία δεν θα ήταν επιεικής μαζί μας.»
Οι κρίσεις έχουν οδηγήσει την περιοχή στην κορυφή της ατζέντας ασφαλείας της ΕΕ, ανέφερε η κ. Τότσι. Έχουν επίσης δημιουργήσει αμφιβολίες για το κατά πόσο η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ θα εγγυηθεί αυτομάτως τη συμφιλίωση και τη δημοκρατία.
Η πρόταση για έναν κοινό οικονομικό χώρο στην περιοχή θα μπορούσε να δημιουργήσει έως και 80.000 θέσεις εργασίας έως το 2023, σύμφωνα με τον κ. Χαν. Ωστόσο, παραμένουν εμπόδια για τη δημιουργία του.
Οι κυβερνήσεις δεν έχουν ακόμη καταργήσει όλα τα εμπόδια για τις βίζες σε ολόκληρη την περιοχή, ενώ η Σερβία έχει αρνηθεί να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσόβου από τη στιγμή που αποσχίστηκε μονομερώς το 2008.
Το Κόσσοβο αποκλείει μια βαθύτερη τελωνειακή ένωση, επικαλούμενο την εξάρτηση της κυβέρνησής του από τα πολύτιμα έσοδα από δασμούς.
«Η κοινή αγορά δεν πρόκειται να αλλάξει το παιχνίδι στην περιοχή. Οι πραγματικοί περιορισμοί στο ενδοπεριφερειακό εμπόριο είναι η αδύναμη υποδομή και η έλλειψη συνολικής ζήτησης¨», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Γκρίβσον, οικονομολόγος στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Μελετών της Βιέννης.
Οι αξιωματούχοι της ΕΕ ανακοίνωσαν επίσης νέα χρηματοδότηση για επιχειρηματικά δάνεια και υποδομές μεταφορών και ενέργειας.
Ο κ. Εμανουέλ Μακρόν, ο γάλλος πρόεδρος, και ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Πάολο Τζεντιλόνι, βρίσκονταν επίσης στη σύνοδο κορυφής, μέρος της λεγόμενης διαδικασίας του Βερολίνου για την ενθάρρυνση της προόδου στην ένταξη. Οι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η παρουσία τους αποσκοπεί επίσης στην αντιμετώπιση της αυξανόμενης ρωσικής επιρροής στη βαλκανική πολιτική.
Η Μόσχα κατηγορείται ότι εκμεταλλεύεται την αστάθεια των Βαλκανίων για να υπονομεύσει τη δυτική επιρροή στην περιοχή από τη νοτιοανατολική πτέρυγα της Ευρώπης.
Οι αξιωματούχοι του Μαυροβουνίου υποστηρίζουν ότι μια προσπάθεια πραξικοπήματος υποστηριζόμενη από την Ρωσία ανατράπηκε τον Οκτώβριο, ενώ το Κρεμλίνο συγκρούστηκε με τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον για την αντιμετώπιση της πολιτικής κρίσης της ΠΓΔΜ από τη δύση.
«Η παρουσία [ηγετών της ΕΕ] εδώ υπογραμμίζει πόσο σημαντική είναι η ευρωπαϊκή πορεία και ο προορισμός αυτών των χωρών», δήλωσε ένας ανώτερος αξιωματούχος. «Είναι επίσης ένα αντίδοτο στην ανάμειξη άλλων στην περιοχή, ιδιαίτερα της Ρωσίας.»