Είτε ως καταφύγιο πολιτικών εξόριστων είτε ως παιδική χαρά για τις ελίτ της εξουσίας, το Παρίσι αποτελεί αγαπημένο προορισμό για τους λατινοαμερικάνους.
Ωστόσο, μετά την άνοδο του Εμανουέλ Μακρόν, η γαλλοφιλία έχει αποκτήσει μια εντελώς νέα έννοια. Νέος, φωτογενής, δημοσιονομικά λογικός και – το σημαντικότερο – χωρίς να υπόκειται στα παλαιότερα κόμματα και τα αφεντικά τους, ο Μακρόν είναι ένας νέος γάλλος ηγέτης σε μια εποχή απογοήτευσης. Δεν είναι περίεργο που οι πρόεδροι της Αργεντινής, της Κολομβίας, του Μεξικού και του Περού, που όλοι δυσκολεύονται στις δημοσκοπήσεις, έσπευσαν σε αυτόν.
Όπως σε πολλές άλλες περιοχές, η πολιτική στη Λατινική Αμερική κατεστραμμένη και ελλιπής σε πρότυπα. Τα παραδοσιακά κόμματα φαίνονται να βρίσκονται στα χέρια των πολιτικών απολιθωμάτων, τα οποία αντικαθιστούν το ένα το άλλο στην εξουσία, συχνά επιτρέποντας στον εαυτό τους να βάλουν χέρι στη σκάφη. Οι εκλογές πηγαίνουν στις εκστρατείες με τις βαθύτερες τσέπες – ο πλούσιος δημοσιογράφος Ζοάο Ντόρια χρηματοδότησε το 40% της εκστρατείας του για τη δημαρχία του Σάο Πάολο – μετατρέποντας τη δημοκρατία σε κλαμπ γκρίζων κεφαλών με ελάχιστη απήχηση μεταξύ των ψηφοφόρων. «Είναι τα ίδια κόμματα, καταλήγουν σε εκλογές ξανά και ξανά», δήλωσε η Μόνικα ντε Μπόλε από το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Peterson. «Πού είναι η πολιτική ανανέωση στη Λατινική Αμερική;»
Οι χιλιανοί κατέταξαν πρόσφατα τα πολιτικά κόμματα ως τα λιγότερο αξιόπιστα και πιο διεφθαρμένα από όλα τα εθνικά θεσμικά όργανα, ενώ το 81% των βραζιλιάνων δήλωσαν ότι απορρίπτουν την πολιτική ηγεσία τους, σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2015. Και δεν είναι οι μόνοι: νωρίτερα φέτος, η Economist Intelligence Unit κατέταξε ένα μόνο λατινοαμερικανικό έθνος (Ουρουγουάη) ως «πλήρη δημοκρατία», υποβιβάζοντας τα υπόλοιπα στο καθεστώς των «ατελών» δημοκρατιών ή των ημι-απολυταρχικών κρατών.
Πράγματι, παρ’ όλη τη συζήτηση για την απαρχή της Λατινοαμερικάνικης ροζ παλίρροιας, η πολιτική της περιφέρειας δεν έχει προσκολληθεί τόσο στα δεξιά όσο περιπλανηθεί σε δημοκρατικούς μαρασμούς. Εξάλλου, σε μια εποχή που οι πολιτικές μάρκες, όπως ο μπολιβαριανικός σοσιαλισμός της Βενεζουέλας, βασίζονται σε παραστρατιωτικές συμμορίες για να αναχαιτίσουν τους αντιπάλους, και οι κλασσικοί αριστεροί ηγέτες της Βραζιλίας βρέθηκαν στο κρεβάτι με εταιρικούς μεγιστάνες, οι χθεσινές ιδεολογικές γραμμές μάχης φαίνονται ολοένα και πιο ανούσιες.
Μερικοί από τους πρόσφατα εκλεγμένους ηγέτες της περιοχής εμφανίστηκαν στιγμιαία ως κάτι νέο. Οι αργεντινοί ψηφοφόροι εξέλεξαν τον Μαουρίσιο Μάκρι, τον πρόγονο ενός επιχειρηματία και πρώην δήμαρχος, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε τον χαρακτηρισμό του outsider για να φτάσει στηνCasa Rosada το 2015. Παρομοίως, οι περουβιανοί πέρυσι επέλεξαν τον παλαίμαχο της Wall Street Πέδρο Πάμπλο Κουζίνσκι από την Κέικο Φουτζιμόρι, κόρη δικτάτορα του παρελθόντος που ανατάραξε τη χώρα με το δικό του μεσσιανικό είδος απολυταρχικού λαϊκισμού. Και οι Μεξικανοί είχαν μεγάλες ελπίδες για τον εντυπωσιακό Ενρίκε Πένα Νιέτο, ο οποίος περιέβαλε τον εαυτό του με μορφωμένους τεχνοκράτες και πετυχημένους μελετητές.
Παρ’ όλα αυτά, κάθε ένας από αυτή τη σειρά των φιλόδοξων μεταρρυθμιστών παλεύει με τις εγχώριες παραλλαγές διαμαρτυριών, θανατηφόρας βίας, πτώσης δημοσκοπικών ποσοστών έγκρισης, και παραταξιακών συγκρούσεων. Οι λαϊκιστές αντιστέκονται στο Περού και το Μεξικό, ενώ η άνευρη οικονομία της Αργεντινής και η εμβάθυνση της φτώχειας έχουν συσπειρώσει στους κατακερματισμένους Περονιανιστές, μετατρέποντας τις ενδιάμεσες εκλογές του Οκτωβρίου σε έμμεσο πόλεμο για τον προεδρικό αγώνα του 2019.
Έτσι, αντί του «El Macron», οι δημοκρατίες της περιοχής εμφανίζονται και πάλι έτοιμες να αγκαλιάσουν το «lo mismo» – το ίδιο παλιό πολιτικό σενάριο. «Έχουμε πέσει σε ένα είδος φαύλου κύκλου στη Λατινική Αμερική, με εναλλαγές μεταξύ λαϊκιστών και τεχνοκρατών», ανέφερε ο ιστορικός της Αργεντινής Φεντερίκο Φίντσελσταϊν στο New School for Social Research. «Οι τεχνοκράτες λένε, θα διοικήσουμε τη χώρα σαν να διοικούμε επιχείρηση, ενώ λαϊκιστικές μητρικές και πατρικές φιγούρες λένε ότι θα φροντίσουν το έθνος. Είτε έτσι είτε αλλιώς, οι πολίτες δεν αισθάνονται πολύ σαν να είναι μέρος της λύσης» προσέθεσε.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ενθαρρυντικά σημάδια ότι οι λατινοαμερικανοί μπορεί να βαδίζουν προς την έξοδο τέλματος. Το πολιτικό think tank Ceres, που εδρεύει στο Μοντεβιδέο, έχει χρηματοδοτήσει μια σειρά δημοτικών κέντρων σε όλη την Ουρουγουάη καλώντας τις τοπικές κοινότητες να εκφράσουν τη γνώμη τους για τις δημόσιες πολιτικές και την εθνική πολιτική. Η απογοητευτική οικονομική ανάπτυξη στη Χιλή δημιούργησε μια σειρά νέων υποψηφίων από τα κεντρώα κόμματα, οι οποίοι ανταγωνίζονται για ψηφοφόρους που επιθυμούν να προχωρήσουν πέρα από το ξεπερασμένο δίπολο παραδοσιακών δεξιών και κεντροαριστερών Χριστιανοδημοκρατών που έχει εναλλαχθεί στην εξουσία από την εποχή του Αουγκούστο Πινοσέτ. Στη Βραζιλία, δικηγόροι, κοινοτικοί ακτιβιστές, κοινωνικοί επιχειρηματίες και κορυφαίοι επιχειρηματικοί ηγέτες χτίζουν ομάδες λαϊκής βάσης για να παρακάμψουν ένα πολιτικό σύστημα που έχει γίνει δέσμιο των παραδοσιακών κομμάτων. Μία από αυτές είναι η Agora! (, ή «Τώρα!»), ένα νέο κίνημα πολιτών που έχει ήδη μια ατζέντα για τον προεδρικό αγώνα του 2018: περιορισμό των δωρεών στις προεκλογικές εκστρατείες για να μειωθεί η επίδραση του χρήματος στην πολιτική, κομματικές εκλογές για τον εκδημοκρατισμό της επιλογής των υποψηφίων, και πολιτική μεταρρύθμιση που θα επιτρέπει τη συμμετοχή σε ανεξάρτητους υποψηφίους
«Ένας ήρωας δεν θα μας σώσει», δήλωσε η Ιλόνα Σάμπο, αναλύτρια στο βραζιλιάνικο think tank Igarape και ιδρυτικό μέλος της Agora!, που έχει αντιπροσώπους σε εννέα από τις 27 πολιτείες της Βραζιλίας. «Χρειαζόμαστε μια συλλογική προσπάθεια πολιτών από όλες τις πολιτικές τάσεις που ενδιαφέρονται για το κοινό καλό».
Η Λατινική Αμερική μπορεί να μην έχει έναν πολιτικό σωσία στον πάγκο. Αλλά μια σειρά από μικρούς Μακρόν μπορεί να κάνει τη διαφορά.