Οι γερμανικές εκλογές είναι ο Γκοντό του 2017. Δεν υπάρχει σχεδόν καμία πολιτική συζήτηση στην Ευρώπη φέτος, η οποία δεν τελειώνει με κάποια παραπλανητική αναφορά στην αναμέτρηση της 24ης Σεπτεμβρίου. Μόλις ολοκληρωθούν οι εκλογές, όλα θα γίνουν πολύ ευκολότερα.
Η αλήθεια είναι ότι αυτή τη στιγμή είναι τόσο καλή όσο μπορεί να είναι. Τα δύο μεγαλύτερα κόμματα είναι στην κυβέρνηση. Και οι δύο είναι φιλοευρωπαϊκά. Μαζί έχουν το 80 τοις εκατό των εδρών στη Bundestag. Έχουν πλειοψηφία αρκετά μεγάλη ώστε να αλλάξουν το σύνταγμα. Όποιες δημοσκοπήσεις κι αν πιστεύετε, το κοινό τους μερίδιο επί των ψήφων πρόκειται να μειωθεί δραματικά. Ένα πιθανό αποτέλεσμα είναι ότι ο σημερινός μεγάλος συνασπισμός των Χριστιανοδημοκρατών και των Σοσιαλδημοκρατών θα επανέλθει στην εξουσία με μειωμένη πλειοψηφία. Εναλλακτικά, η CDU/CSU της καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ μπορεί να σχηματίσει συνασπισμό με τους φιλελεύθερους Ελεύθερους Δημοκράτες, ή και με το FDP και με τους Πράσινους. Το FDP θέλει να μειώσει τη δανειοδοτική ικανότητα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, του ταμείου διάσωσης της ευρωζώνης, και να την εξαλείψει μακροπρόθεσμα. Και θέλει την Ελλάδα να βγει από την ευρωζώνη. Τι ακριβώς, άραγε, πρόκειται να γίνει ευκολότερο;
Η αλήθεια για τις εκλογές στη Γερμανία είναι ότι τίποτα δε θα αλλάξει πάρα πολύ. Η Ελλάδα δεν έλαβε ελάφρυνση χρέους επειδή το γερμανικό πολιτικό σύστημα ως σύνολο απορρίπτει μεταφορές οποιουδήποτε είδους. Επίσης, η γερμανική νομική ερμηνεία του κοινοτικού δικαίου είναι ότι η ελάφρυνση του χρέους είναι παράνομη. Δεν υπάρχει ένα διανοητό εκλογικό αποτέλεσμα που θα μπορούσε να μετριάσει την τρέχουσα θέση, αλλά υπάρχουν ένα ή δύο που θα μπορούσαν να την κάνουν πιο αυστηρή.
Το ίδιο ισχύει και για τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης. Όταν ο Εμανουέλ Μακρόν εξελέγη γάλλος πρόεδρος τον Μάιο, υποσχέθηκε να επιδιώξει την ατζέντα του στην ευρωζώνη – μετά τις γερμανικές εκλογές. Είναι κατανοητό γιατί θέλει να επικεντρωθεί στην εσωτερική πολιτική πρώτα, όπως οι εργατικές μεταρρυθμίσεις της περασμένης εβδομάδας, αλλά η γερμανική ψηφοφορία είναι και πάλι εντελώς άσχετη.
Το πρόβλημα δεν ήταν ποτέ η έλλειψη ενδιαφέροντος της Γερμανίας για μεταρρυθμίσεις, αλλά το είδος των μεταρρυθμίσεων που επιθυμεί: αυστηρότεροι δημοσιονομικοί στόχοι, αυστηρότερη εφαρμογή, λιγότερες εξαιρέσεις, κυρώσεις για μη συμμόρφωση και εξωτερικές παρεμβάσεις στις πολιτικές των χωρών που δεν τηρούν τους στόχους. Το Βερολίνο θέλει να ενισχύσει τους κανόνες της ΕΕ για την αποφυγή της διάσωσης μέσω ενός μηχανισμού αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους. Αυτό θα άφηνε το βάρος της προσαρμογής στους κρατικούς ομολογιούχους, πολλοί από τους οποίους είναι οι εγχώριες τράπεζες και οι ασφαλιστές των κρατών μελών της ευρωζώνης.
Η κ. Μέρκελ εξέφρασε την υποστήριξή της σε έναν ευρωπαίο υπουργό οικονομικών. Με αυτό εννοεί έναν πρόεδρο πλήρους απασχόλησης στο eurogroup των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης, και όχι του μερικής απασχόλησης που έχουμε τώρα. Δεν είναι τόσο μεγάλη συμφωνία όσο ακούγεται.
Ο πρόεδρος Μακρόν δεν έχει πει ακόμη τι θέλει πραγματικά. Οι σύμβουλοί του έχουν κάνει πίσω από προηγούμενη στήριξη σε ένα κοινό όργανο χρέους της ευρωζώνης. Αυτό είναι το πιο κρίσιμο ζήτημα, όχι επειδή η ευρωζώνη πρέπει να φέρει μεγαλύτερο χρέος, αλλά επειδή μια ισχυρή νομισματική ένωση θα απαιτήσει μακροπρόθεσμα ένα κοινό ασφαλές περιουσιακό στοιχείο.
Τα γερμανικά κρατικά ομόλογα είναι ανεπαρκές υποκατάστατο. Δεν είναι ούτε κοινό μέσο, ούτε και είναι επαρκώς διαθέσιμο. Μετά τις αγορές ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν έχουν απομείνει αρκετά από αυτά. Και το απόθεμά τους θα μειωθεί περαιτέρω καθώς η Γερμανία συνεχίζει να τρέχει επίμονα δημοσιονομικά πλεονάσματα.
Αν εξαιρέσετε το κοινό χρεωστικό όργανο από τη συζήτηση, μένουμε με μια υπερκινητική άσκηση δημοσίων σχέσεων που κρύβει την έλλειψη μιας γνήσιας οικονομικής ένωσης. Δεν θα προκαλούσε έκπληξη αν η Γαλλία και η Γερμανία εκτρέψουν ορισμένες από τις εγχώριες δαπάνες τους σε ένα κοινό επενδυτικό ταμείο και το χαρακτηρίσουν ως προϋπολογισμό της ευρωζώνης.
Το eurogroup και ο αναβαθμισμένος πρόεδρός του θα είναι υπεύθυνοι. Ο μη εκλεγμένος ΕΜΣ θα μετατραπεί σε νομισματικό ταμείο που θα επιβάλει όρους για οποιαδήποτε οικονομική βοήθεια. Δεν θα δίνει λόγο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επειδή είναι ένα διακυβερνητικό θεσμικό όργανο εκτός του πεδίου εφαρμογής των συνθηκών της ΕΕ.
Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θέλει μάλιστα ο ΕΜΣ να εκταμιεύει βοηθήματα αντιμετώπισης καταστροφών, αλλά φοβού έναν γερμανό υπουργό Οικονομικών ακόμη κι αν φέρει δώρα: ο ΕΜΣ θα γίνει η de facto φορολογική αρχή οποιασδήποτε χώρας που θα λάβει τα χρήματα.
Ίσως ο κ. Μακρόν μπορεί να μαλακώσει κάποιες από τις γωνίες όλων αυτών. Η πιθανότερη ερμηνεία είναι ότι ο πρωταρχικός στόχος τους ατζέντας του για την ευρωζώνη δεν είναι να διορθώσει μια λιγότερο από βέλτιστη νομισματική ένωση, αλλά να ενισχύσει τη γαλλογερμανική εταιρική σχέση. Το γεγονός της συμφωνίας θα είναι πιο σημαντικό από το περιεχόμενο. Πιθανότατα θα πάρει τη συμφωνία του – αλλά υπό την ατζέντα της Γερμανίας.
Ή όπως είπε ο Εστραγκόν: «Τίποτα δε συμβαίνει. Κανείς δεν έρχεται, κανείς δεν πηγαίνει».