Ανάλογα με την ειλικρίνεια του πιλότου, ακόμη και οι επιβάτες θα χρειαστούν λίγο χρόνο μέχρι να συνειδητοποιήσουν ότι το σκάφος τους βρίσκεται σε θανάσιμη κρίση.
Η πολιτική κάνει περίεργα πράγματα στη γλώσσα. Έχοντας διαστρεβλώσει την ουδέτερη ως αρνητική λέξη «ριζοσπαστικός» ώστε να σημαίνει καλό, έχει κάνει κάτι παρόμοιο με το «σταθερό». Η Τερέζα Μέι πραγματοποίησε εκστρατεία υπέρ μιας σταθερής Βρετανίας ως πρωθυπουργός. Οι επιχειρήσεις λέγεται ότι χρειάζονται σταθερή κυβέρνηση, πάνω από όλα, λες και μια προκαταβολική ειδοποίηση για έναν συντελεστή εταιρικού φόρου 99% για την επόμενη δεκαετία θα τις άφηνε ενοχλημένες, αλλά ευγνώμονες για τη σιγουριά, παρ’ όλα αυτά.
Υπάρχει και κακή σταθερότητα. Η σταδιακή παρακμή είναι η πιο ύπουλη μορφή του. Από τότε που η Βρετανία ψήφισε για την έξοδο από την ΕΕ, δεν έχει υποστεί την καταστροφή που περίμεναν ορισμένοι ευρωπαϊστές και ουδέτεροι. Δεν υπήρξε ύφεση ή φυγή κεφαλαίων. Και δεν μπορούν να βασιστούν στο επιχείρημα ότι η Βρετανία δεν έχει ακόμη αποχωρήσει, καθώς οι περισσότερες από τις προβλέψεις άμεσης οικονομικής κρίσης εξαρτιόνταν από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και όχι από την επίσημη έξοδο.
Το σφάλμα των ευρωσκεπτικιστών ήταν να χαλαρώσουν υπερβολικά με αυτό που έχει ήδη συμβεί. Η Βρετανία αναπτύσσεται πιο αργά από την ευρωζώνη. Στο όραμα της Υπηρεσίας για την Ευθύνη του Προϋπολογισμού για τη ζωή μετά την έξοδο – το πιο μετρημένο εκεί έξω – η οικονομία έχει χαμηλότερη επίδοση ένα φανταστικό μέλλον υπό την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ χωρίς να υποκύπτει σε θανάσιμη πτώση. Σχετική παρά απόλυτη παρακμή.
Φανταστείτε μια Βρετανία που χάνει δέκατα της εκατοστιαίας μονάδας οικονομικής ανάπτυξης, χρόνο με το χρόνο. Οι επιχειρήσεις μένουν αδημιούργητες. Οι επενδυτές δεσμεύουν την περιθωριακή λίρα τους αλλού. Οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες παραδίδονται στην ήπειρο σε μικρά αγροτεμάχια. Εξίσου αργά, αρχίζουν να επιστρέφουν παλαιές δυσκαμψίες στην αγορά εργασίας και στη βιομηχανία, οι οποίες απαγορεύονταν βάσει του ευρωπαϊκού δικαίου. Οι επιτυχημένοι απόφοιτοι από όλον τον κόσμο λαμβάνουν υπόψη τη Βρετανία αλλά κάνουν την καριέρα τους στην ήπειρο, τη Βόρεια Αμερική και την Ασία αντί αυτής. Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για μια κρίση, αλλά μέσα σε μια γενιά, η συσσώρευση μικρών αποτυχιών ανέρχεται στο ίδιο πράγμα: μια μειωμένη χώρα, ίσως με ένα ενιαίο συγκεντρωτικό ξεκαθάρισμα στο τέλος.
Εάν αυτό μοιάζει με υποθετική δυστοπία, θυμηθείτε ότι η Βρετανία βρίσκεται ήδη σε αδιόρατη πτώση. Τις τρεις δεκαετίες μετά το 1945, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ήταν ζώνη καταστροφής. Απλώς απέδιδε επίμονα λιγότερο από το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Ευρώπης. Η ανάπτυξή του ήταν κάπως χαμηλότερη, οι πολιτικές του λίγο χειρότερες. Σε καμιά περίπτωση η επιδείνωση αυτή δεν εκδηλώθηκε σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης (εκτός από την πτώση της λίρας το 1967), αλλά τελείωσε με την πρώτη βιομηχανική δύναμη στον κόσμο να ζητά βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και το δικό του εκλογικό σώμα να αποφασίζει εάν οι πολιτικοί ή οι συνδικαλιστικές οργανώσεις είχαν το δικαίωμα να κυβερνούν. Πιο οδυνηρή ήταν η αίσθηση της σαφούς αλλά όχι ιλιγγιώδους κατωτερότητας έναντι των γειτονικών εθνών. Μόνο τότε η Βρετανία έβγαλε τον Θατσερικό απινιδωτή και συγκλόνισε τον εαυτό της μέχρι να ανακάμψει..
Κανείς δεν έγραψε μια έκδοση των «Ενόχων» (Guilty Men) για τις δεκαετίες που οδήγησαν στην ταπείνωση της Βρετανίας τη δεκαετία του 1970. Δίπλα στον προπολεμικό εφησυχασμό απέναντι στον Αδόλφο Χίτλερ, τα διακυβεύματα ήταν χαμηλότερα, οι ένοχοι ήταν πολύ διασκορπισμένοι, τα λάθη τους ήταν πολύ διακριτικά και ποικίλα. Το πρόβλημα με τη σταδιακή παρακμή είναι ότι οι υπεύθυνοι γι’ αυτήν τείνουν να διαφεύγουν από τις ευθύνες τους. Μια κανονική κρίση αναδεικνύει πιο προφανείς κακούς. Δίνει επίσης την ευκαιρία να εντοπίσετε το πρόβλημα και να επιχειρήσετε μια επιδιόρθωση.
Μια τέτοια κρίση μπορεί ακόμη να συμβεί, και το δεύτερο τρίμηνο του 2019 είναι η πιο κατάλληλη στιγμή. Η Βρετανία θα χάσει τον Μαρκ Κάρνεϊ, τον κυβερνήτη της κεντρικής τράπεζας, για τον οποίο δεν υπάρχει προφανής αντικαταστάτης, καθώς και την θέση της στην ΕΕ και – όπως υποψιάζονται οι υπουργοί- και την κα Μέι. Αυτές είναι πολλές αναταραχές για να τις αντέξει μια χώρα η οποία βρίσκεται επίσης σε πορεία κυκλικής πτώσης. Παρ’ όλα αυτά, όλα αυτά μπορούν να συμβούν και να μην χαρακτηριστούν ως η χειρότερη κληρονομιά του Brexit. Είναι τα τέλη που καταβάλλονται σε δεκαετίες, όχι στιγμές, που υπόσχονται τα χειρότερα.
Ως υπεύθυνος επιδόσεων της βρετανικής ποδηλασίας, ο Ντέιβιντ Μπρέιλσφορντ απέδωσε την επιτυχία του στην «ομαδοποίηση των οριακών κερδών». Ασχολήθηκε με τεχνικές λεπτομέρειες που ήταν ασήμαντες από μόνες τους, επειδή αθροιστικά φτάνουν σε ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με την πάροδο του χρόνου. Η Βρετανία θα πρέπει να ανησυχεί για τη συσσώρευση οριακών ζημιών. Οι πολίτες μιας συγκεκριμένης ηλικίας θα γνωρίζουν τη ρουτίνα. Καταλήγει περίπου το 2035, καθώς ο μέσος βρετανός, ίσως στέκεται στην ατελείωτη μη ευρωπαϊκή ουρά ενός μεσογειακού αεροδρομίου, κοιτάζει γύρω και παρατηρεί κάτι για τους γάλλους και γερμανούς ταξιδιώτες. Όχι μόνο μαζεύουν ήδη τις βαλίτσες τους, αλλά φαίνονται και αισθητά καλύτερα.