Οι αυτονομιστές ηγέτες της Καταλονίας δηλώνουν ότι θα ανακοινώσουν την ανεξαρτησία τους από την Ισπανία εντός 48 ωρών από τη νίκη στο δημοψήφισμα ανεξαρτησίας που έχουν ανακοινώσει για την 1η Οκτωβρίου.
Το ανώτατο δικαστήριο της Ισπανίας έκρινε το δημοψήφισμα ως αντισυνταγματικό και η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να διακόψει την ψηφοφορία.
Ένας τοξικός συνδυασμός φευγαλέων απογοητεύσεων, εθνικιστικού μύθου και κακής διαχείρισης από τη Μαδρίτη έχει φέρει την Ισπανία σε αυτό το σημείο. Η αποκλιμάκωση δεν θα είναι εύκολη για καμία από τις δύο πλευρές, αλλά είναι και δυνατή και απαραίτητη.
Η περιφερειακή κυβέρνηση του προέδρου Κάρλες Πουτζδεμόν παραβίασε τον νόμο προκηρύσσοντας το δημοψήφισμα και παραπλανεί τους Καταλανούς – όπως οι υποστηρικτές του Brexit παραπλάνησαν τους βρετανούς ψηφοφόρους – υποστηρίζοντας ότι η απόσχιση θα ήταν ανώδυνη. Πράγματι, ο διαχωρισμός θα αποτελούσε σοβαρό οικονομικό κίνδυνο για την Καταλονία. Ωστόσο, η Μαδρίτη έχει διαχειριστεί επίσης λάθος το ζήτημα, απορρίπτοντας τις εύλογες διαμαρτυρίες και εμφανίζοντας πρόθεση να καταπνίξει το κίνημα ανεξαρτησίας με οποιοδήποτε μέσο κρίνει απαραίτητο.
Η ειρωνεία αυτής της αναμέτρησης είναι πόσο περιττή είναι. Η υποστήριξη στην περιοχή για την ανεξαρτησία έχει μειωθεί τελευταία, περίπου στο 35%. Αυτό εξηγείται εν μέρει από την εξάντληση, εν μέρει επειδή το παράδειγμα του Brexit δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικό και εν μέρει χάρη στην οικονομική ανάκαμψη της Ισπανίας. Ωστόσο, το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας είναι αβέβαιο, επειδή πολλοί από όσους αντιτίθενται στην ανεξαρτησία μπορούν να επιλέξουν να μποϊκοτάρουν την ψηφοφορία. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, το αυτονομιστικό συναίσθημα παραμένει ισχυρό, και στην απάντησή της η Μαδρίτη θα έκανε σωστά, όσο το δυνατόν περισσότερο, να πείσει παρά να απειλήσει.
Βεβαίως, ο ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι θα πρέπει να συνεχίσει να επιμένει ότι το δημοψήφισμα είναι παράνομο και δεν δεσμεύει την κυβέρνηση. Η αυστηρή κριτική κατά του Πουτζδεμόν και των συμμάχων του είναι δικαιολογημένη. Παράλληλα όμως, ο Ραχόι πρέπει να δώσει προσοχή στις καταγγελίες των καταλανών – για παράδειγμα, για την έλλειψη διαφάνειας στις ομοσπονδιακές δαπάνες. Οι διαδοχικές εθνικές κυβερνήσεις έχουν επιτρέψει στις πολιτικές ανησυχίες να διαμορφώσουν τις επενδύσεις στις υποδομές, παραμελώντας τις σιδηροδρομικές και άλλες συνδέσεις στην Καταλονία. Ο Ραχόι πρέπει να ανταποκριθεί στην υπόσχεσή του να το αντιμετωπίσει.
Πρέπει επίσης να προωθήσει μια ισχυρότερη αίσθηση εθνικής ταυτότητας. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι να ενθαρρυνθούν οι εργαζόμενοι να μετακινούνται πιο ελεύθερα από περιοχή σε περιοχή, μέσω περαιτέρω μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας και στον δημόσιο τομέα. Ένα πράγμα που έχει δώσει ιστορικά συνοχή στο ομοσπονδιακό σύστημα στις ΗΠΑ είναι η ευκολία με την οποία οι εργαζόμενοι κινούνται μεταξύ των πολιτειών. Η Ισπανία μπορεί να την ενθαρρύνει και με περαιτέρω μεταρρυθμίσεις.
Μέτρα αυτού του είδους θα χρειαστούν χρόνια για να δουλέψουν, αλλά μπορούν να προσφερθούν με πνεύμα συμβιβασμού αμέσως. Από τώρα και μέχρι το δημοψήφισμα, το πιο σημαντικό είναι να αποφευχθεί η περαιτέρω αναζωπύρωση των παθών.