Πολλοί ευρωπαίοι αριστεροί, φιλελεύθεροι και μάλιστα μετριοπαθείς συντηρητικοί αναστατώθηκαν από την τρίτη θέση της λαϊκής δεξιάς στις γερμανικές εκλογές του περασμένου μήνα.
Αλλά στη γειτονική Αυστρία τα άλογα του δεξιού λαϊκισμού ξέφυγαν από τον στάβλο εδώ και πολύ καιρό. Τώρα, η αξιοσέβαστη δεξιά της Αυστρίας, προσπαθώντας να αποτρέψει τον πανικό, δανείζεται μερικές από τις πιο ισχυρές πολιτικές και γλώσσα που έχουν κερδίσει ψήφους για τη λαϊκιστική δεξιά. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο πείραμα στην εξουδετέρωση του εξτρεμισμού που μπορεί να είναι μια πρόγευση του τι βρίσκεται σε εξέλιξη σε άλλα μέρη της Ευρώπης.
Η δεξιόστροφη λαϊκιστική Εναλλακτική για τη Γερμανία έλαβε το 12,6 τοις εκατό των ψήφων στις 24 Σεπτεμβρίου και κέρδισε 94 έδρες στη Bundestag των 709 μελών. Αλλά το Κόμμα της Ελευθερίας, το πιο κοντινό ισοδύναμο της Αυστρίας με το AfD, είναι διπλάσιο από το γερμανικό κόμμα. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, πρόκειται να κερδίσει μέχρι και 25 τοις εκατό των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές της Αυστρίας στις 15 Οκτωβρίου.
Αν επιτευχθεί ένα τέτοιο αποτέλεσμα, το Κόμμα της Ελευθερίας μπορεί να εισέλθει στην επόμενη κυβέρνηση της Αυστρίας. Θα μπορούσε να ενώσει δυνάμεις με το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP), το οποίο είναι το φαβορί για να κερδίσει τις εκλογές, ή ενδεχομένως με τους Σοσιαλδημοκράτες (SPÖ), αν θα πετύχουν μια νίκη έκπληξη. Σε αντίθεση με τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ολλανδία, τα κυρίαρχα κόμματα της Αυστρίας δε θα αντιμετωπίσουν κανένα πολιτικό ταμπού στο φλερτ με τη λαϊκιστική δεξιά. Το ÖVP κυβέρνησε μαζί με το Κόμμα της Ελευθερίας από το 2000 έως το 2006. Ως απάντηση, η υπόλοιπη ΕΕ απομόνωσε προσωρινά την Αυστρία, αλλά δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα να ξανασυμβεί αυτό – το πολιτικό κλίμα της Ευρώπης έχει αλλάξει πάρα πολύ.
Οι παράγοντες που αντιπροσωπεύουν την ανάπτυξη του Κόμματος της Ελευθερίας προϋπάρχουν της κατάστασης με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες στην Ευρώπη το 2015. Όπως και η Γερμανία, η Αυστρία μετατράπηκε πριν από αρκετές δεκαετίες σε μια χώρα ανοιχτή στους μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων από μουσουλμανικά κράτη. Η Αυστρία έλαβε ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό αιτούντων άσυλο το 2015 και το 2016, ενισχύοντας την υποστήριξη για το αντι-μεταναστευτικό, αντι-ισλαμικό κόμμα Ελευθερίας.
Ταυτόχρονα, το πολιτικό σύστημα της Αυστρίας μετά το 1945 στηρίζεται, όπως στη Γερμανία, σε δύο μαζικά κόμματα της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς. Σχεδόν συνεχώς στη μεταπολεμική περίοδο, το ÖVP και το SPÖ έχουν κυβερνήσει σε συνασπισμό. Μια βολική, συναινετική πολιτική κουλτούρα, μερικές φορές μολυσμένη από τη διαφθορά, και η δικομματική υιοθέτηση της οικονομικής ορθοδοξίας έχουν αποξενώσει πολλούς ψηφοφόρους που ζουν έξω από τη Βιέννη, ένα προπύργιο του πολιτιστικού φιλελευθερισμού, ή που αισθάνονται ότι δε συμμετέχουν στην ευημερία της Αυστρίας.
Το πολιτικό τοπίο του έθνους διακρίνεται με άλλους τρόπους. Σε αντίθεση με το AfD, που δημιουργήθηκε το 2013, το Κόμμα της Ελευθερίας έχει κάνει πολλά για να διαμορφώσει την αυστριακή πολιτική από τη δεκαετία του ’80. Έχει κάνει βαθύτερες εισροές στην αυστριακή πολιτική ζωή από κάθε ακραίο δεξιό κόμμα στη Γερμανία από την εποχή των Ναζί.
Ο Νόρμπερτ Χόφερ, ο υποψήφιος του Κόμματος της Ελευθερίας, βρέθηκε πέρυσι πολύ κοντά στην προεδρία της Αυστρίας. Σε μια εκλογική αναμέτρηση που επαναλήφθηκε λόγω των παρατυπιών ψήφου, ο κ. Χόφερ κέρδισε 49,7 τοις εκατό της ακυρωθείσας ψηφοφορίας τον Μάιο και 46,2 τοις εκατό τον Δεκέμβριο. Σε ό, τι αφορά εθνικές ψηφοφορίες, αυτές ήταν οι ισχυρότερες επιδόσεις της ακροδεξιάς σε μια ευρωπαϊκή δημοκρατία από το 1945.
Από τον Δεκέμβριο, όμως, στο ÖVP, η αυστριακή πολιτική έχει υποστεί το σημαντικότερο μετασχηματισμό της. Ο Σεμπάστιαν Κουρτς, ο ηγέτης του ÖVP από τον Μάιο, το έχει αναδείξει ως ένα δεξιό κόμμα, του οποίου η σκληρή γραμμή για τους μετανάστες και το Ισλάμ είναι, από ορισμένες απόψεις, ελάχιστα διακριτή από εκείνη του Κόμματος της Ελευθερίας. Η έκκλησή του να κλείσει τα μουσουλμανικά νηπιαγωγεία με το σκεπτικό ότι κινδυνεύουν να δημιουργήσουν μια «παράλληλη κοινωνία» στην Αυστρία οδήγησε ενοχλημένους παράγοντες στρατηγικής του Κόμματος της Ελευθερίας να τον κατηγορήσουν για πολιτική λογοκλοπή.
Η άσκηση αλλαγής μάρκας του κ. Κουρτς αφορά τόσο το στυλ όσο και την ουσία. Μόλις 27 ετών, όταν έγινε ο υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας το 2013, είναι γνωστός ως «Wunderwuzzi» – το παιδί αστέρι. Έχοντας καταλάβει τον έλεγχο των μηχανισμών και των πόρων του ÖVP, διεξάγει την προεκλογική του εκστρατεία με νέο όνομα – το Sebastian Kurz List-New People ’s party. Ο κ. Κουρτς εγκατέλειψε το μαύρο, το παραδοσιακό χρώμα του ÖVP, το οποίο συμβολίζει το ράσο του ιερέα και τον κοινωνικό καθολικισμό. Τοαντικατέστησε με τυρκουάζ – θυμίζοντας, λένε οι σύμμαχοί του, τη Wörthersee, μια γραφική λίμνη στη νότια Αυστρία.
Οι έξυπνες, αναστατωτικές τακτικές του κ. Κουρτς τον μετατρέπουν σε συντηρητική αυστριακή έκδοση του Εμανουέλ Μακρόν, του σχεδόν εξίσου νέου προέδρου της Γαλλίας. Ωστόσο, ο κ. Κουρτς δεν είναι κλώνος του Μακρόν. Σε αντίθεση με τον γάλλο ηγέτη, διεξάγει την εξέγερση του όχι έξω από το πολιτικό κατεστημένο του κόμματος, αλλά από μέσα. Επιπλέον, δίδει πολύ μεγαλύτερη έμφαση από τον κ. Μακρόν στην εκλογική έκκληση της απλής, ωμής γλώσσας για την εθνική ταυτότητα, τους μετανάστες και τη θέση του Ισλάμ στην κοινωνία.
Εδώ και μερικά χρόνια η αυστριακή πολιτική οδεύει σε αυτήν την κατεύθυνση. Ο κυβερνών συνασπισμός SPÖ-ÖVP ψήφισε φέτος μια «απαγόρευση μπούρκας», απαγορεύοντας τα πέπλα με πλήρη κάλυψη, παρ’ ότι δεν φοριούνται σχεδόν από κανέναν μουσουλμάνο στην Αυστρία. Ήταν μια αντίδραση στην άνοδο του Κόμματος της Ελευθερίας και στις δυσαρέσκειες ορισμένων τμημάτων της αυστριακής κοινωνίας. Εάν ο κ. Κουρτς κερδίσει άνετα στις 15 Οκτωβρίου, άλλα ευρωπαϊκά κεντροδεξιά κόμματα θα καθίσουν και θα λάβουν γνώση.