Οι βρετανοί πολιτικοί μαλώνουν για το αν η κατάρρευση των διαπραγματεύσεων του Brexit – και επομένως η μη συμφωνία – είναι καλύτερη από μια δαπανηρή και εκτεταμένη μετάβαση σε κάποια μελλοντική ρύθμιση παρόμοια με το status quo.
Αυτό έχει φέρει Brexiters εναντίον των Remainers στο Συντηρητικό Κόμμα και οδήγησε τον σκιώδη υπουργό Οικονομικών στον παράξενο ισχυρισμό ότι οι Εργατικοί δεν θα ενθάρρυνε ένα Brexit χωρίς συμφωνία.
Αυτή είναι μια στείρα συζήτηση. Το πιο συναφές ερώτημα είναι πώς η ΕΕ βλέπει την κατάσταση. Τόσο η διάρθρωση όσο και το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων δείχνουν ότι ένα Brexit χωρίς συμφωνία είναι η μη αναγνωρισμένη προτίμηση της ΕΕ έναντι οποιασδήποτε εύλογης συμβιβαστικής συμφωνίας.
Πρώτον, η δομή των συνομιλιών που υπαγορεύει η ΕΕ αποτρέπει τη γρήγορη πρόοδο. Επιμένοντας σε διαπραγματεύσεις με σειρά και όχι στις παράλληλες διαπραγματεύσεις και δίνοντας προτεραιότητα στο πρώτο μεγαλύτερο ζήτημα του λογαριασμού εξόδου, είναι αναπόφευκτο η συμφωνία σχετικά με αυτό να είναι πολύ δύσκολη.
Οι πολύπλοκες διαπραγματεύσεις αρχίζουν κανονικά με τα ευκολότερα ζητήματα win/win για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και ορμής. Τα πιο δύσκολα ζητήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν παράλληλα, ώστε να μπορούν να βρεθούν ανταλλάγματα όπου κάθε πλευρά δίνει κάτι σε έναν τομέα για να κερδίσει κάτι σε άλλον. Επειδή η ΕΕ επέμεινε ότι δεν πρόκειται να συζητήσει τα μελλοντικά εμπορικά καθεστώτα έως ότου το Ηνωμένο Βασίλειο ικανοποιήσει τα αιτήματά του για πληρωμή εξόδου και συμφωνημένους όρους σε άλλα δύο θέματα, οι διαπραγματεύσεις κινδυνεύουν να καταρρεύσουν πολύ πριν από την προθεσμία του Μαρτίου 2019.
Δεύτερον, η άκαμπτη δικαιοδοσία που συμφωνήθηκε από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ παρέχει στον κ. Μπαρνιέ ισχυρή εντολή, αλλά ελάχιστο περιθώριο για διαπραγμάτευση πέρα από την αρχική θέση. Έτσι, ακόμη και με απλούστερα ζητήματα win/win, όπως τα δικαιώματα παραμονής των πολιτών της ΕΕ που ζουν σήμερα στο Ηνωμένο Βασίλειο και αντιστρόφως, απορρίφθηκε η υποβληθείσα από τη Βρετανία πρόταση με το αιτιολογικό ότι δεν πληρούσε όλες τις απαιτήσεις της εντολής της ΕΕ.
Εξ όσων γνωρίζουμε, η ΕΕ δεν πρότεινε άλλες ιδέες ή προσπάθειες να προχωρήσει προς ένα συμβιβασμό, πιθανώς επειδή αυτό θα απαιτούσε επαναδιαπραγμάτευση μεταξύ των 27 υπόλοιπων κρατών μελών.
Τρίτον, όπως επεσήμανε ο Βόλφγκανγκ Μινχάου, στην ΕΕ «οι προθεσμίες δεν είναι ποτέ προθεσμίες». Ένα αποτέλεσμα χωρίς συμφωνία στην πραγματικότητα σημαίνει μια ακόμη μεγαλύτερη παράταση της αβεβαιότητας μετά το διαζύγιο, ενώ και οι δύο πλευρές ανασυντάσσονται για περαιτέρω διαπραγματεύσεις μετά την έναρξη ισχύος του Brexit. Αυτό θα ήταν επωφελές για τις χώρες της ΕΕ που ελπίζουν να προσελκύσουν βρετανικές επιχειρήσεις, θέσεις εργασίας και ειδικευμένους εργαζόμενους που θα αποφασίσουν ότι η μετεγκατάσταση είναι καλύτερη από τη συνεχιζόμενη αβεβαιότητα.
Τέταρτον, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις άμεσες πολιτικές επιπτώσεις αυτών των διαπραγματεύσεων. Από την οπτική της ΕΕ, το πρώτο βέλτιστο αποτέλεσμα είναι η Βρετανία να δεχτεί όλα τα αιτήματα της, συμπεριλαμβανομένης μιας μεγάλης πληρωμής εξόδου. Αυτή είναι η αποστολή του κ. Μπαρνιέ.
Το δεύτερο καλύτερο, αλλά πιο εφικτό, αποτέλεσμα είναι μια διαπραγματευμένη συμφωνία όπου και οι δύο πλευρές κερδίζουν ορισμένους από τους στόχους τους και συμβιβάζονται σε άλλους. Αλλά αυτό συνεπάγεται πολιτικό κίνδυνο για την ΕΕ. Κάθε συμφωνία που φαίνεται ευνοϊκή για το Ηνωμένο Βασίλειο στα μάτια άλλων χωρών μελών θα μπορούσε να ενθαρρύνει πολιτική ταραχή για να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Βρετανίας. Επομένως, η ΕΕ μπορεί να προτιμήσει μια έξοδο χωρίς συμφωνία από μια «καλή» συμφωνία για τη Βρετανία.
Η θεωρία των παιγνίων παρέχει πολλά παραδείγματα όπου το αποτέλεσμα μιας διαπραγμάτευσης είναι χειρότερο και για τις δύο πλευρές από έναν αμοιβαία επωφελή συμβιβασμό. Ένα Brexit χωρίς συμφωνία θα είχε κόστος για την ΕΕ πέρα από την απώλεια της δημοσιονομικής συνεισφοράς της Βρετανίας. Οι εξαγωγές της ΕΕ προς το Ηνωμένο Βασίλειο είναι κατά 30% μεγαλύτερες από τις εξαγωγές της Βρετανίας προς την ΕΕ. Ο αριθμός των πολιτών της ΕΕ που ζουν στη Βρετανία είναι περίπου τριπλάσιος από τον αριθμό των Βρετανών πολιτών που ζουν στην ΕΕ.
Και οι δύο πλευρές θα επωφεληθούν από μια ισορροπημένη συμφωνία. Αλλά για τους λόγους που δίνονται εδώ, ένα Brexit χωρίς συμφωνία μπορεί να είναι ο δρόμος που καθορίζει η ΕΕ. Αυτό καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου να προχωρήσει σε σοβαρή προετοιμασία για το ρυθμιζόμενο εμπόριο στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και νέες μονομερείς μεταναστευτικές πολιτικές που θα ωφελήσουν την εθνική οικονομία μετά το Brexit.