Η ανάπτυξη είναι πραγματική, αλλά είναι επίσης πενιχρή. Και θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί χωρίς μεγαλύτερες αλλαγές.
Τη Δευτέρα, η Rosstat, η επίσημη υπηρεσία στατιστικών της Ρωσίας, ανακοίνωσε ότι το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας αυξήθηκε κατά 1,8% σε σχέση με το τέλος του τριμήνου από το τέλος Σεπτεμβρίου. Αυτό είναι χαμηλότερο από τη συναινετική πρόβλεψη του - για 1,9% και βραδύτερο από την αύξηση κατά 2,5% τους τρεις προηγούμενους μήνες. Η τιμή του πετρελαίου αυξήθηκε κατά 20% κατά τη διάρκεια του τριμήνου, αλλά οι οικονομικές στατιστικές δεν θα αυξήσουν τη σχετική ανάπτυξη μέχρι το τέταρτο τρίμηνο. Μέχρι στιγμής φέτος, ο ρώσος καταναλωτής αξίζει το μεγαλύτερο μέρος της πίστωσης για την αναπτυσσόμενη οικονομία. Μετά από τρία δύσκολα χρόνια – κατά τη διάρκεια του οποίου το πετρέλαιο βυθίστηκε και το ρούβλι υποτιμήθηκε έντονα – ξαναγοράζουν πράγματα. Δυστυχώς, τα περισσότερα από τα πράγματα που αγοράζουν οι ρώσοι δε φτιάχνονται στη Ρωσία.
Η σταθερότητα του ρουβλίου (κέρδισε περίπου 1% έναντι του αμερικανικού δολαρίου μέχρι στιγμής φέτος) και ο χαμηλός πληθωρισμός (η συναινετική πρόβλεψη του - είναι να πέσει κατά το ήμισυ περίπου στο 3,8% φέτος) συνέβαλαν στην τόνωση των καταναλωτών, παρ’ ότι τα διαθέσιμα εισοδήματα μειώθηκαν σε ολόκληρο το τρίμηνο. Τα νοικοκυριά επιλέγουν να επιτύχουν μεγαλύτερη μόχλευση.
Η Κεντρική Τράπεζα ισχυρίζεται ότι δεν ανησυχεί διότι ο δανεισμός των καταναλωτών αυξάνεται μόνο κατά 2,5% περίπου του μηνιαίου κύκλου εργασιών λιανικού εμπορίου – δεν είναι αρκετό, σύμφωνα με τους αναλυτές της, για να αυξηθεί ο πληθωρισμός. Οι ρωσικές τράπεζες έχουν συνολικό χαρτοφυλάκιο στεγαστικών δανείων ύψους περίπου 5,5% του ΑΕΠ, έναντι 20% στην Πολωνία. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι η Κεντρική Τράπεζα βλέπει μια φούσκα σε εξέλιξη, τουλάχιστον στην αγορά ενυπόθηκων δανείων. Ξεκινώντας από αυτόν τον μήνα, χρειάστηκε δραστικά υψηλότερα αποθεματικά έναντι στεγαστικών δανείων με προκαταβολή χαμηλότερη από 20 τοις εκατό.
Εκτός από την έλλειψη αύξησης του εισοδήματος, που καθιστά την αύξηση του χρέους επικίνδυνη, η Κεντρική Τράπεζα αντιμετωπίζει ένα άλλο πρόβλημα. Τους τελευταίους μήνες, έπρεπε να αναλάβει δύο μεγάλες τράπεζες – Otkritie και B & N – με μια συνδυασμένη τρύπα ύψους τουλάχιστον 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι ιδιωτικές ρωσικές τράπεζες δυσκολεύονται να ανταγωνιστούν τους κρατικούς μεγαθήρες Sberbank και VTB χωρίς να αναλάβουν υπερβολικό ρίσκο. Περισσότερες αποτυχίες θα πιέσουν τους πόρους της κεντρικής τράπεζας.
Οι κρατικές τράπεζες, που χτυπήθηκαν με δυτικές κυρώσεις και έτσι στερήθηκαν τα φτηνά δάνεια της Δύσης που τροφοδότησαν την προηγούμενη έκρηξη των δανείων τη δεκαετία του 2000, έχουν τα δικά τους προβλήματα: δεν διαθέτουν ρευστότητα. Η VTB θα αντιμετώπιζε πρόβλημα στο τρίτο τρίμηνο χωρίς τεράστιες καταθέσεις από την κυβέρνηση.
Η Ρωσία χρειάζεται καλύτερες πηγές ανάπτυξης από ό, τι ο δανεισμός των νοικοκυριών. Η κυβέρνηση έχει υπολογίσει την αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων, η οποία ήταν απροσδόκητα ισχυρή κατά το δεύτερο τρίμηνο. Ωστόσο, για να υλοποιηθούν περισσότερες επενδύσεις, η Ρωσία πρέπει να αναπτύξει περισσότερες εξειδικευμένες εξαγωγές, όπως έχει κάνει με αγροτικά προϊόντα όπως το σιτάρι. Οι υψηλές τιμές του πετρελαίου έχουν αποθαρρύνει ιστορικά αυτό το είδος διαφοροποίησης και το αργό πετρέλαιο, πάνω από 63 δολάρια ανά βαρέλι, είναι πολύ πιο ακριβό από τα 40 δολάρια που η ρωσική κυβέρνηση είχε καταγράψει στον προϋπολογισμό για το τρέχον έτος. Είναι ακόμη αρκετά υψηλό ώστε η χώρα να ξεκινήσει να ρίχνει χρήματα πίσω στα αποθεματικά της κεφάλαια.
Ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ήταν πάντα εξαιρετικά τυχερός. Η ρωσική οικονομία επέστρεψε στην ανάπτυξη και οι καταναλωτές έχουν καθησυχαστεί από τον χαμηλό πληθωρισμό και από ένα σταθερό νόμισμα τη στιγμή που προετοιμάζεται να διεκδικήσει την τέταρτη θητεία του το επόμενο έτος. Ωστόσο, η διατήρηση ακόμη και αυτού του μικρού επιπέδου ανάπτυξης για άλλα έξι χρόνια χωρίς διαρθρωτικές αλλαγές θα αποτελέσει πρόκληση. Ο Πούτιν έχει ελάχιστο ενδιαφέρον να εξηγήσει πώς θα το αντιμετωπίσει εστιάζοντας περισσότερο στο σύνθετο γεωπολιτικό παιχνίδι που παίζει. Είτε πρόκειται για τακτικό είτε για στρατηγικό παιχνίδι, η ρωσική οικονομία έχει ανάγκη από μια συνεκτική στρατηγική, καθώς συνεχίζει να στηρίζεται πάνω σε ένα μίγμα ελπίδας, τύχης, πετρελαίου και σιτηρών.