Το αντικαθεστωτικό κίνημα έχει εδώ και καιρό δηλώσει ότι θα διεξαγάγει δημοψήφισμα για το κατά πόσον η Ιταλία πρέπει να παραμείνει στο ενιαίο νόμισμα. Οι πολιτικοί του συνήθως αρνούνται να δηλώσουν πώς θα ψηφίσουν σε ένα τέτοιο δημοψήφισμα. Αυτό οδήγησε σε μερικά παράξενα αποτελέσματα: Πριν από δύο εβδομάδες, η Λάουρα Καστέλι, βουλευτής των Πέντε Αστέρων, δεν ήθελε να πει εάν θα υποστήριζε ένα Ital-exit επειδή η ψήφος είναι μυστική. Προσέθεσε στη συνέχεια ότι δεν ήξερε πώς θα ψηφίσει.
Τη Δευτέρα, ο αρχηγός των πέντε αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο φάνηκε να τοποθετείται λέγοντας ότι θα υποστηρίξει την εκστρατεία εξόδου σε περίπτωση ψηφοφορίας. Στη συνέχεια, όμως, έκανε πίσω γρήγορα, λέγοντας ότι η ψηφοφορία ήταν απίθανη, αφού περίμενε ότι η υπόλοιπη ευρωζώνη θα υποστήριζε μια σειρά μεταρρυθμίσεων της νομισματικής ένωσης που θα ευνοούσαν την Ιταλία. Δεν διευκρίνισε για ποιες μεταρρυθμίσεις μιλούσε, ούτε πώς μια κυβέρνηση Πέντε Αστέρων θα τις επιτύγχανε. Η συνολική εντύπωση ήταν, για μια ακόμη φορά, μια αμφισημία.
Αυτή η προσέγγιση είναι ανόητη από νομική και οικονομική άποψη. Σύμφωνα με το ιταλικό Σύνταγμα, είναι παράνομο να διεξαχθεί δημοψήφισμα για μια διεθνή συνθήκη, συμπεριλαμβανομένης της Συνθήκης του Μάαστριχτ που δημιούργησε τη νομισματική ένωση. Ακόμη και αν υπήρχε δημοψήφισμα, θα ήταν πολύ πιθανό να προκαλέσει bank runs και εκροές κεφαλαίων. Οι επενδυτές θα βγάλουν τα χρήματά τους από τη χώρα, φοβούμενοι πιθανή μετατροπή σε φτηνότερη λιρέτα.
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων θα πρέπει να υποστηρίξει ένα δημοψήφισμα μόνο εάν είναι έτοιμο να διαχειριστεί μια αναχώρηση. Αυτό δεν συμβαίνει. Το αντικαθεστωτικό κόμμα δεν ήταν ποτέ κυβέρνηση και δεν έχει συνεκτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση του οικονομικού σοκ του δημοψηφίσματος.
Τα Πέντε Αστέρια παίζουν σαφώς πολιτικά παιχνίδια: Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, μόνο το 45% των ερωτηθέντων στην Ιταλία πιστεύει ότι το ενιαίο νόμισμα ήταν καλό για τη χώρα, ενώ το 40% πιστεύει ότι ήταν κακό. Για τη ζώνη του ευρώ στο σύνολό της, είναι 64% έναντι 25%. Με προσεκτικά κατασκευασμένη ασάφεια, ο Ντι Μάιο προσπαθεί σαφώς να προσελκύσει και τις δύο ομάδες ψηφοφόρων.
Αυτό μπορεί να αποδώσει βραχυπρόθεσμα: το Κίνημα φαίνεται ότι θα είναι το μεγαλύτερο κόμμα στις επικείμενες γενικές εκλογές της Ιταλίας, το οποίο θα διεξαχθεί το πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους. Δεδομένου ότι ο εκλογικός νόμος της Ιταλίας ευνοεί τους συνασπισμούς από τα μεμονωμένα κόμματα και το Κίνημα είναι απρόθυμο να σχηματίσει συμμαχίες, αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για να σχηματίσει μια κυβέρνηση.
Στην απίθανη περίπτωση που θα κατορθώσει να διαμορφώσει μια κυβέρνηση, θα γίνουν αντιληπτές οι αντιφάσεις στην αδύνατη θέση του κινήματος για τη θέση στο ευρώ. Ο Ντι Μάιο θα πρέπει να αντιμετωπίσει σοβαρή χρηματοπιστωτική αναταραχή την πρώτη μέρα της ανάληψης των καθηκόντων του.
Για μια γεύση για το τι σημαίνει αυτό, το Κίνημα Πέντε Αστέρων δε χρειάζεται να κοιτάξει πέρα από τη Βρετανία του Brexit: η κατάκτηση των ψηφοφόρων δεν είναι ευχάριστη εάν είσαι απροετοίμαστος να εκπληρώσεις όσα υποσχέθηκες.