Παρά την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη συμφωνία, η συμφωνία φαίνεται εκπληκτικά ισχυρή. Τους τελευταίους μήνες του 2017, η Νικαράγουα και η Συρία, οι δύο τελευταίοι αρνητές των περισσότερων από 190 χωρών που συναντήθηκαν στο Παρίσι, υπέγραψαν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, δε θα μπορέσουν να αποσυρθούν από τη συμφωνία μέχρι τις 4 Νοεμβρίου 2020 – τέσσερα χρόνια από την ημέρα που τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία και, όλως τυχαίως, μία ημέρα μετά τις επόμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ.
Τώρα είναι ώρα να δούμε τα ψιλά γράμματα. Η διαδικασία που πρέπει να ολοκληρωθεί πριν από τα τέλη του 2018 είναι συγκρίσιμη με την περίοδο μετά την έγκριση του νόμου από το Κογκρέσο, όταν οι ρυθμιστικοί οργανισμοί πρέπει να καταλάβουν τι σημαίνει στην πράξη ένας συγκεκριμένος νόμος. Κατά τη διάρκεια του 2018, διαπραγματευτές από όλο τον κόσμο θα εργαστούν μέσω της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος, της συνθήκης που στηρίζει τη συμφωνία του Παρισιού, για να κάνουν κάτι παρόμοιο.
Στην κορυφή της λίστας των υποχρεώσεών τους είναι οι κανόνες για αυτό που αποκαλεί ο ΟΗΕ ως «διαφάνεια» – δηλαδή κανόνες για τη μέτρηση των εκπομπών των χωρών και για τη μέτρηση της προόδου τους προς τη μείωση της ρύπανσης.
Όταν κάθε χώρα υπέγραψε τη συμφωνία, προσέφερε έναν στόχο ή μια «καθορισμένη εθνική συνεισφορά», δηλώνοντας πόσο σχεδίαζε να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Με τον καιρό οι χώρες αναμένεται να βελτιώσουν αυτές τις δεσμεύσεις. Ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού είναι ότι οι στόχοι αυτοί να φτάσουν σταδιακά μια αρκετά μεγάλη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών, ώστε η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη να περιοριστεί στους 2 βαθμούς Κελσίου.
Η διαφάνεια είναι απαραίτητη για να καθοριστεί εάν ο στόχος των 2 βαθμών είναι ρεαλιστικός. Πρακτικά, ο ΟΗΕ πρέπει να καταλάβει πώς οι χώρες θα αναφέρουν την πρόοδό τους προς τους στόχους μείωσης των εκπομπών. Θα πρέπει επίσης να υπολογίσει πώς θα καθορίσει εάν οι εκθέσεις αυτές είναι ακριβείς. Αυτό θα σήμαινε ψάξιμο σε θέματα τα οποία, κατά τους προηγούμενους γύρους διαπραγματεύσεων, αποδείχθηκαν πολύπλοκα και τεχνικά δύσκολα.
Όσον αφορά την αναφορά, «η ίδια η συμφωνία του Παρισιού υποδεικνύει ουσιαστικά μια κοινή προσέγγιση για τις χώρες, αλλά αναγνωρίζει επίσης την ανάγκη για ευελιξία στις χώρες που την χρειάζονται», λέει ο Ντέιβιντ Βάσκοβ, επικεφαλής της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για το Κλίμα . Αυτή η «κοινή προσέγγιση» είναι το κλειδί και κάτι που οι διπλωμάτες των ΗΠΑ που εκπροσωπούν τόσο δημοκρατικές όσο και ρεπουμπλικανικές διοικήσεις έχουν ωθήσει εδώ και χρόνια. Αν ο ΟΗΕ έχει διαφορετικά πρότυπα για διαφορετικές χώρες – για παράδειγμα, εάν κρατήσει την Ινδία και την Κίνα σε χαμηλότερα πρότυπα διαφάνειας από ό, τι την Ευρωπαϊκή Ένωση – τότε η συμφωνία θα αποδυναμωθεί σε μια εποχή που χρειάζεται να γίνει πολύ ισχυρότερη.
Η εναλλακτική πλευρά αυτών των κοινών προτύπων αναφοράς είναι η ευελιξία. Επιτρέποντας κάποια διαφοροποίηση στις πληροφορίες που αναφέρουν οι χώρες, ο ΟΗΕ αναγνωρίζει ότι δεν είναι δυνατόν κάθε χώρα να μετρήσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου με τον ίδιο βαθμό ακρίβειας.
Μια εθνική κυβέρνηση, όπως εξηγεί ο Βάσκοβ, χρειάζεται «να γνωρίζει βασικά δεδομένα όχι μόνο για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής αλλά για βιομηχανικές εγκαταστάσεις, τι συμβαίνει με τα συστήματα μεταφοράς και τα οχήματα, τι είδους καύσιμα χρησιμοποιούνται, τι συμβαίνει στον αγροτικό τομέα, τι συμβαίνει με τη χρήση της γης , κ.ά. Απαιτεί κυβερνητική ικανότητα όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά σε υποεθνικό επίπεδο – την πόλη και το κράτος και το επαρχιακό επίπεδο – να είναι σε θέση να γνωρίζει ποιες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και βιομηχανικές εγκαταστάσεις λειτουργούν και σε ποιο επίπεδο παράγουν και εκπέμπουν».
Δεν έχει κάθε χώρα αυτήν την ικανότητα. Οι ιδιαιτερότητες του τρόπου με τον οποίο ο ΟΗΕ ασχολείται με το φάσμα των διαθέσιμων δεδομένων είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη το 2018.
Ένας από τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού είναι ότι κάθε χώρα τελικά θα μπορεί να αναφέρει πληροφορίες με τον ίδιο βαθμό ακρίβειας. Αρχικά, όμως, αυτό δεν συμβαίνει. Έτσι, οι διαπραγματευτές φέτος θα πρέπει να φτιάξουν κανόνες που απαιτούν ισχυρές και ακριβείς αναφορές, αλλά αφήνουν στις αναπτυσσόμενες χώρες κάποιο περιθώριο.
Οι διαπραγματευτές θα πρέπει επίσης να κατανοήσουν πώς ο ΟΗΕ θα μετρήσει τις εκπομπές εκτός των εθνικών συνόρων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από αεροπλάνα και σκάφη σε διεθνή ύδατα. Τα αεροσκάφη και τα πλοία μαζί αντιπροσωπεύουν περίπου το 4% των παγκόσμιων εκπομπών, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, και τόσο οι αεροπορικές μεταφορές όσο και οι θαλάσσιες εμπορευματικές μεταφορές αναμένεται να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια. Η μέτρηση αυτών των εκπομπών θα περιλαμβάνει πιθανότατα μεγαλύτερη χρήση τεχνολογίας, ιδίως δορυφόρους που μπορούν να μετρήσουν το διοξείδιο του άνθρακα και άλλους ρύπους που προκαλούν την αλλαγή του κλίματος από το διάστημα.
Ένας ακόμη πιο περίπλοκος παράγοντας είναι ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, οι δύο χώρες που είναι επικεφαλής της επιτροπής για τη διαφάνεια της Συμφωνίας του Παρισιού και οι οποίες είναι και οι δύο κορυφαίοι εκπομπείς άνθρακα στον κόσμο. Η Ουάσινγκτον έχει στηρίξει ιστορικά τη μεγαλύτερη διαφάνεια, αλλά το κατά πόσο οι διπλωμάτες του υπουργείου Εξωτερικών θα παραμείνουν το ίδιο αφοσιωμένοι στο θέμα, δεδομένης της σημερινής στάσης εξόδου του έθνους, δεν είναι σαφές.
Η Κίνα, εν τω μεταξύ, έχει κατά καιρούς καταβάλει προσπάθειες για να αξιολογήσει τον ρόλο της στην αλλαγή του κλίματος. Στο παρελθόν, η χώρα μοιράστηκε τις δικές της εσωτερικές στατιστικές για τις εκπομπές, αλλά αρνήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο υπολογίστηκαν αυτά τα στατιστικά στοιχεία. Τα στοιχεία της Κίνας σχετικά με τη χρήση άνθρακα, που συμβάλλουν σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, δεν ήταν πάντοτε αξιόπιστα και, κατά περιόδους, η χώρα έχει αναθεωρήσει δραματικά προηγούμενες εκθέσεις. Ωστόσο, ο κινέζος πρόεδρος Σι Τσινπίνγκ προσπαθεί να τοποθετήσει τη χώρα του ως παγκόσμιο ηγέτη για την αλλαγή του κλίματος, έναν μανδύα που έχασαν οι Ηνωμένες Πολιτείες όταν ο πρόεδρος Ομπάμα έφυγε από το αξίωμα. Το αν αυτό σημαίνει υπεράσπιση ισχυρότερων κανόνων διαφάνειας μένει να το δούμε.
Τελικά, εάν ο ΟΗΕ κλείσει το 2018 με ισχυρούς κανόνες διαφάνειας, οι χώρες θα έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη συμφωνία του Παρισιού. Θα ξέρουν, με περισσότερη βεβαιότητα, ότι αυτό που κάνουν κάνει τη διαφορά.
Κοιτάζοντας πέραν του 2018, οι χώρες θα αρχίσουν να προσφέρουν όλο και ισχυρότερες υποσχέσεις για τη μείωση των εκπομπών. Μόλις γραφτούν οι κανόνες, αυτά τα εγχειρήματα είναι «το άλλο κρίσιμο έργο», λέει ο Βάσκοβ. «Αυτά μαζί θα θέσουν πλήρως σε κίνηση τη Συμφωνία του Παρισιού και θα την κάνουν πραγματικό, ζωντανό πράγμα με πραγματικές συνέπειες.»
Οι κανόνες διαφάνειας δεν θα καθορίσουν απλώς εάν ο κόσμος θα αποφύγει ένα επικίνδυνο επίπεδο κλιματικής αλλαγής – θα καθορίσουν εάν οι χώρες έχουν πίστη στη λεπτή προσπάθεια του ΟΗΕ για την προστασία του πλανήτη.