Μπορούμε να εντοπίσουμε αρκετές απειλές για μια συνεργατική παγκόσμια πολιτική τάξη. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ενός στρατευμένου εθνικιστή με περιορισμένη δέσμευση για τους κανόνες της φιλελεύθερης δημοκρατίας, απειλεί να καταστρέψει τη συνοχή της δύσης. Ο αυταρχικός χαρακτήρας αναζωπυρώνεται και η εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς παρακμάζει σχεδόν παντού. Εν τω μεταξύ, η διαχείριση ενός αλληλένδετου κόσμου απαιτεί συνεργασία μεταξύ ισχυρών χωρών, ιδιαίτερα των ΗΠΑ και της Κίνας. Το χειρότερο από όλα, οι κίνδυνοι της άμεσης σύγκρουσης μεταξύ αυτών των δύο υπερδυνάμεων είναι πραγματικοί.
Ωστόσο, η παγκόσμια οικονομία βουίζει, τουλάχιστον με τα πρότυπα της περασμένης δεκαετίας. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η αισιοδοξία για τις προοπτικές ανάπτυξης του τρέχοντος έτους έχει βελτιωθεί σημαντικά για τις ΗΠΑ, την ευρωζώνη, την Ιαπωνία και τη Ρωσία. Η συναίνεση προβλέπει επίσης παγκόσμια ανάπτυξη, στο 3,2% το επόμενο έτος (σε τιμές αγοράς), ελαφρώς πάνω από τον ταχύ ρυθμό του 2017.
Ο οικονομολόγος Γκάβιν Ντέιβις είναι ακόμα πιο αισιόδοξος. Κατά την άποψή του, η συναίνεση εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τους εξαιρετικά ισχυρούς τριμηνιαίους αριθμούς που προσδιορίζονται στις αποτιμήσεις του τώρα. Αναμένει περαιτέρω ανοδική αναθεώρηση των προβλέψεων. Υποστηρίζει ακόμη ότι η παγκόσμια δραστηριότητα αυξάνεται σήμερα με ετήσιο ρυθμό περίπου 5% (με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, η οποία αυξάνει τους παγκόσμιους ρυθμούς ανάπτυξης κατά περίπου μισή εκατοστιαία μονάδα πάνω από την αύξηση σε τιμές αγοράς).
Αυτό θα ήταν επίσης περισσότερο από μια εκατοστιαία μονάδα πάνω από την τάση ανάπτυξης. Με μια πρώτη ματιά, το ποσοστό αυτό δεν είναι βιώσιμο. Μια αισιόδοξη απάντηση θα μπορούσε να είναι ότι οι προβλέψεις έχουν υποτιμήσει την τάση. Πιο σημαντικό, οι επενδύσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ισχυρότερης ζήτησης, ειδικά στην ευρωζώνη. Με τη σειρά της, η ισχυρότερη ζήτηση οδηγεί σε υψηλότερες επενδύσεις. Το δεύτερο εξάμηνο του 2017, σημειώνει ο κ. Ντέιβις, οι επενδύσεις στις ΗΠΑ, στην ευρωζώνη και στην Ιαπωνία αυξήθηκαν με τριμηνιαίες ετήσιες πραγματικές ισοτιμίες 8-10%, πολύ καλύτερες από οτιδήποτε από το 2010. Ένας καλός κύκλος γρήγορης ανάπτυξης που οδηγεί σε ταχύτερη δυνητική ανάπτυξη είναι σίγουρα πιθανός.
Αν αυτός ο ρυθμός ανάπτυξης αποδειχθεί μη βιώσιμος, το ερώτημα είναι αν θα τελειώσει ομαλά ή με αναταραχή. Οι κίνδυνοι προσκρούσεων είναι σημαντικοί, δεδομένου του υψηλού επιπέδου του χρέους και των υψηλών τιμών των περιουσιακών στοιχείων, ιδίως των αμερικανικών μετοχών. Εν τω μεταξύ, ευτυχώς, ο πληθωρισμός παραμένει υποτονικός και τα πραγματικά και ονομαστικά επιτόκια είναι χαμηλά. Προς το παρόν, οι τελευταίες συνθήκες καθιστούν το χρέος πιο ανεκτό και οι υψηλότερες τιμές των περιουσιακών στοιχείων πιο λογικές. Εντούτοις, η διαταραχή θα μπορούσε εύκολα να έρθει, ίσως από τον ισχυρότερο πληθωρισμό ή τις αμφιβολίες για τη φερεγγυότητα των μεγάλων οφειλετών. Θα μπορούσε επίσης να προέλθει από την κατάρρευση των υπερτιμημένων τιμών των περιουσιακών στοιχείων ή την αναταραχή στις υπερβολικά μεγάλες αγορές χρεών. Εάν οι οικονομίες αρχίσουν να επιβραδύνουν ουσιαστικά, το περιθώριο ελιγμών στη νομισματική ή δημοσιονομική πολιτική των χωρών υψηλού εισοδήματος φαίνεται μικρό.
Ωστόσο, τέτοιες μεγάλες οικονομικές διαταραχές είναι σπάνια γεγονότα. Αξιοσημείωτο είναι ότι η παγκόσμια οικονομία έχει αυξηθεί κάθε χρόνο από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Εξάλλου, έχει αυξηθεί κατά λιγότερο από 2% (με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης) σε μόλις πέντε έτη από τότε: 1975, 1981, 1982, 1991 και 2009.
Τι έχει δημιουργήσει έντονες (και συνήθως απροσδόκητες) επιβραδύνσεις; Οικονομικές κρίσεις, πληθωριστικές διαταραχές και πόλεμοι. Ο πόλεμος είναι ο μεγαλύτερος πολιτικός κίνδυνος για την οικονομία. Στις αρχές του 20ού αιώνα, λίγοι ευρωπαίοι φαντάζονταν την οικονομική και κοινωνική καταστροφή που τους περίμενε. Ο πυρηνικός πόλεμος θα μπορούσε να είναι δυο τάξεις μεγέθους πιο καταστροφικός.
Οι πόλεμοι μεταξύ των παραγωγών πετρελαίου ήταν επίσης εξαιρετικά ενοχλητικοί: εξετάστε τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970. Ένας πόλεμος μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας μπορεί να είναι αρκετά καταστροφικός. Οι πολιτικές και επομένως η πολιτική παίζουν επίσης κυρίαρχο ρόλο στη δημιουργία πληθωρισμού και επακόλουθων κρίσεων αποπληθωρισμού. Η πολιτική οδηγεί επίσης τον προστατευτισμό και την ανεύθυνη χρηματοοικονομική ελευθέρωση. Συνολικά, οι κίνδυνοι της διαταραχής της πολιτικής ενδέχεται να είναι υψηλότεροι σήμερα από ότι εδώ και δεκαετίες.
Η πολιτική διαμορφώνει επίσης τις μακροπρόθεσμες πολιτικές που καθορίζουν την απόδοση των οικονομιών. Γνωρίζουμε ότι οι πολιτικές απέχουν πολύ από το να υποστηρίζουν την ευρέως διαδεδομένη και αειφόρο ανάπτυξη που θα μπορούσαν να έχουν. Ούτε η ιδέα της δεξιάς ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να μειωθούν οι φόροι και οι κανονισμοί, ούτε η άποψη της αριστεράς ότι ένα πιο παρεμβατικό κράτος θα λύσει τα πάντα έχει νόημα. Η αναζωογόνηση του δυναμισμού αποτελεί πρόκληση.
Ωστόσο, είναι επίσης δυνατό να έχουμε μια πιο αισιόδοξη προοπτική. Η κακή πολιτική του σήμερα είναι, σε σημαντικό βαθμό, το αποτέλεσμα των κακών οικονομικών του παρελθόντος, ιδιαίτερα η κακή κατάσταση μετά τις κρίσεις στις χώρες υψηλού εισοδήματος και ο αντίκτυπος της επακόλουθης κατάρρευσης των τιμών των βασικών εμπορευμάτων σε πολλές αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες. Μπορεί κανείς να ελπίζει ότι καθώς η παγκόσμια οικονομία θα ανακάμψει και η αισιοδοξία για το μέλλον θα εδραιωθεί, η αστάθεια της πολιτικής σε αυτές τις χώρες θα αρχίσει να θεραπεύεται. Αυτό μπορεί επίσης να αρχίσει να αποκαθιστά την εμπιστοσύνη στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ. Αυτό θα μπορούσε να κάνει την πολιτική λιγότερο στρατευμένη και πιο συναινετική. Μπορεί επίσης να τραβήξει τη συζήτηση μακριά από τις άγριες ακτές του λαϊκισμού.
Για κάποιο χρονικό διάστημα, λοιπόν, οικονομία και πολιτική μπορούν να συνεχίσουν στους κάπως χωριστούς δρόμους τους. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, το ερώτημα πρέπει να είναι αν η οικονομία θα αποτύχει μόνη της, αν η πολιτική θα καταλήξει να καταστρέφει την οικονομία ή, καλύτερα από όλα, αν η οικονομία θα θεραπεύσει την πολιτική. Ας ελπίσουμε για το τελευταίο. Αυτό αξίζει τον κόπο.