Το πρώτο είναι η εξασφαλισμένη υποχρέωση χρέους, το περίπλοκο όργανο που βρίσκεται στην καρδιά της κρίσης των αμερικανικών πιστωτικών ιδρυμάτων πριν από μια δεκαετία. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας δημιούργησε μια έκρηξη στεγαστικών δανείων μέσω της χαλάρωσης των προτύπων δανεισμού, μετασχημάτισε τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια σε πολύπλοκα CDO και έπειτα τα πώλησε σε ανυποψίαστους επενδυτές.
Στη συνέχεια, παίρνετε ένα πολύ πιο αθώο όργανο: ένα κρατικό ομόλογο από μια χώρα της ευρωζώνης. Είναι πραγματικά επικίνδυνα περιουσιακά στοιχεία, επειδή οι χώρες της ευρωζώνης εκδίδουν κρατικά χρέη αλλά δεν έχουν πλέον τη δική τους αυτόνομη κεντρική τράπεζα ως αγοραστή έσχατης λύσης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι αγορές χρεογράφων της ευρωζώνης είναι εκ φύσεως πιο επιρρεπείς σε κρίση από εκείνες των χωρών με ανεξάρτητη νομισματική πολιτική.
Ως επόμενο βήμα, ανακατεύετε αυτά τα δύο πολύ διαφορετικά μέσα σύμφωνα με τις ακόλουθες οδηγίες: παίρνετε κρατικά ομόλογα όλων ή ορισμένων από τα μέλη της ευρωζώνης και τα μετατρέπετε σε CDO. Τα ονομάζετε ευρωπαϊκά ασφαλή ομόλογα – ή ESBies. Τα ESBies είναι ευρωπαϊκά. Είναι ασφαλή γιατί το λένε στην ετικέτα. Και είναι ομόλογα. Τι δε σας αρέσει;
Για αρχή, η απάτη των CDO των ετών υποεπενδυτικής κρίσης βασίστηκε σε αθέμιτη σύμπραξη από τους οργανισμούς αξιολόγησης και οι οργανισμοί αξιολόγησης έχουν μάθει το μάθημά τους. Οι υψηλές βαθμολογίες που παρείχαν CDO βασίστηκαν σε μια εσφαλμένη εκτίμηση, σκόπιμη ή μη, σχετικά με τη φύση του κινδύνου. Ένα ενιαίο στεγαστικό δάνειο μπορεί πάντα να «κοκκινήσει». Σε ευνοϊκούς καιρούς, ένας τέτοιος κίνδυνος μπορεί να εξουδετερωθεί. Αλλά αν το σύνολο της αγοράς στεγαστικών καταρρεύσει, πολλά δάνεια γίνονται στραβά την ίδια στιγμή.
Η συσχέτιση των κινδύνων ήταν επίσης ένα μεγάλο πρόβλημα για τα κρατικά ομόλογα κατά την κρίση της ευρωζώνης. Επομένως, οι δύο καταστάσεις είναι συγκρίσιμες. Η Standard & Poor’s δήλωσε πέρυσι ότι θα βαθμολογούσε τα ESBies στο κατώτερο μισό του επενδυτικού φάσματος.
Θα υπέθετε κανείς ότι αυτό από μόνο του θα είχε σκοτώσει την ιδέα. Αλλά μια έκδοση των ESBies έκανε μια αναπάντεχη επιστροφή σε πρόσφατη εργασία από μια ομάδα γάλλων και γερμανών οικονομολόγων, οι οποίοι θέλησαν να γεφυρώσουν τις διαφορετικές απόψεις των χωρών τους για το πώς να μεταρρυθμίσουν την ευρωζώνη. Κάποιος έχει την αίσθηση ότι η γνώση των συγγραφέων σχετικά με την ακαδημαϊκή βιβλιογραφία της χρηματοπιστωτικής αγοράς υπερβαίνει τις γνώσεις τους για την πραγματικότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγγράφου λέει τα εξής: «Η ‘ασφάλεια’ επιτυγχάνεται με κάποιον συνδυασμό διαφοροποίησης και αρχαιότητας. Στην . . . πιο αναπτυγμένη πρόταση, οι ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί θα αγοράσουν ένα τυποποιημένο χαρτοφυλάκιο κρατικών ομολόγων. . . και θα χρησιμοποιήσουν αυτή την εγγύηση για μια ασφάλεια που εκδίδεται σε διάφορες δόσεις. Το ‘επίπεδο υποταγής’. . . θα μπορούσε να βαθμονομείται έτσι ώστε η πενταετής αναμενόμενη απώλεια της ανώτατης δόσης. . . είναι περίπου το ίδιο με εκείνο ενός κρατικού ομολόγου με αξιολόγηση ΑΑΑ.»
Τα ESBies έχουν ένα άλλο σοβαρότερο πρόβλημα. Δεν μπορούν να αναλάβουν την εγγύηση των συνήθων κρατικών ομολόγων. Οι σύγχρονες οικονομίες χρειάζονται μεγάλους όγκους ασφαλών περιουσιακών στοιχείων για τη λίπανση των τεράστιων όγκων καθημερινών συναλλαγών της χρηματαγοράς. Τα ασφαλή περιουσιακά στοιχεία χρησιμοποιούνται ως εξασφάλιση στις αποκαλούμενες συμφωνίες επαναγοράς ή repos, ένα από τα μεγαλύτερα τμήματα της χρηματαγοράς.
Από καθαρά δημοσιονομική προοπτική, η κρίση της ευρωζώνης άρχισε με μια συνειδητοποίηση μεταξύ των επενδυτών ότι τα ομόλογα των περιφερειακών χωρών της ευρωζώνης δεν ήταν ασφαλή. Η κρίση έληξε όταν ο Μάριο Ντράγκι, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, απηύθυνε απεριόριστη δέσμευση να αγοράσει «οτιδήποτε χρειαστεί». Αυτό ακολουθήθηκε μερικά χρόνια αργότερα από τις πραγματικές αγορές κρατικού χρέους. Ως υποπροϊόν του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού της ΕΚΤ, η ευρωζώνη απέκτησε ασφαλές περιουσιακό στοιχείο σε εικονική μορφή.
Από τα τέλη Ιανουαρίου, η ΕΚΤ διέθεσε 2,3 δισεκατομμύρια ευρώ ενεργητικού από τις αγορές κρατικών ομολόγων. Οι αγορές πιθανότατα θα καταργηθούν φέτος, αλλά όσο η ΕΚΤ διατηρεί το υφιστάμενο απόθεμα, η ευρωζώνη έχει ήδη ένα στερεό, αν και συνθετικό, ευρωομόλογο. Τα ομόλογα που κατέχει η ΕΚΤ αποτελούν μια διαθέσιμη ομάδα περιουσιακών στοιχείων που θα χρησιμοποιηθούν ως ασφάλεια για τα repos.
Για να αποφευχθεί ενδεχόμενη συμπίεση των συμψηφισμών, η ΕΚΤ έχει καταστεί ο κρίσιμος παράγοντας στη διατήρηση μιας τακτικής αγοράς repos. Εάν η ΕΚΤ πρόκειται να μεταβεί από την αγορά περιουσιακών στοιχείων σε πώληση περιουσιακών στοιχείων και να τερματίσει το πραγματικό απόθεμα κρατικών ομολόγων, τότε η ευρωζώνη θα πρέπει να βασίζεται σε εθνικά ομόλογα ή σε συνθετικά ESBies για χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Καλή τύχη με αυτό!
Δεν θα προκαλούσε μεγάλη ζημιά εάν τα κράτη της ευρωζώνης δημιουργούσαν τα ESBies ως ένα είδος άσκησης δημοσίων σχέσεων, ως συμβολικό σύμβολο της συνάφειας τους. Όλα αυτά είναι ωραία όσο η ΕΚΤ σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος. Αλλά δεν χρειάζεται πολλή φαντασία για να καταλήξουμε σε ένα σενάριο όπου αυτό δεν μπορεί πλέον να συμβαίνει.