Παρόλο που οι δύσκολες αντισταθμίσεις είναι μερικές φορές αναπόφευκτες, υπάρχει ένας τρόπος για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να διατηρήσουν μια ισχυρή παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη το 2021 και μετά, βοηθώντας ταυτόχρονα τις μειονεκτούσες χώρες, ομάδες και περιοχές. Αλλά θα απαιτήσει προσαρμογές τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
CAMBRIDGE – Ένα παλιό αστείο για δύσκολες ανταλλαγές σας ζητά να φανταστείτε τον χειρότερο εχθρό σας να οδηγεί πάνω σε ένα βράχο στο ολοκαίνουργιο αυτοκίνητό σας. Θα ήσασταν ευχαριστημένοι με τον θάνατο του εχθρού σας ή λυπημένοι για την καταστροφή του αυτοκινήτου σας;
Για πολλούς, το σχήμα της αναμενόμενης και πολύ αναγκαίας παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης φέτος θέτει ένα παρόμοιο δίλημμα. Χωρίς ανανέωση τόσο των εθνικών πολιτικών όσο και του διεθνούς συντονισμού, η σημαντική αύξηση στην αναμενόμενη ανάπτυξη το 2021 θα είναι πολύ άνιση, τόσο στις χώρες όσο και εντός των χωρών. ‘Ετσι έρχεται μια σειρά από κινδύνους που θα μπορούσαν να κάνουν την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια λιγότερο ισχυρή από ό, τι μπορεί και θα έπρεπε να είναι.
Με βάση τις τρέχουσες πληροφορίες, αναμένω ότι η ταχεία ανάπτυξη στην Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες θα οδηγήσει σε παγκόσμια επέκταση 6% ή περισσότερο φέτος, σε σύγκριση με τη συρρίκνωση 3,5% το 2020. Αλλά ενώ η Ευρώπη πρέπει να αποχωρήσει από την ύφεση της διπλής εμβύθισης, η ανάκαμψη πιθανότατα θα ειναι πιο συγκρατημένη εκεί. Μέρη του αναδυόμενου κόσμου βρίσκονται σε ακόμη πιο σκληρή θέση.
Μεγάλο μέρος αυτής της απόκλισης, τόσο πραγματικό όσο και αναμενόμενο, πηγάζει από παραλλαγές σε έναν ή περισσότερους από πέντε παράγοντες. Ο έλεγχος των μολύνσεων COVID-19, συμπεριλαμβανομένης της εξάπλωσης νέων παραλλαγών κορανοϊού, είναι σαφώς ζωτικής σημασίας. Το ίδιο ισχύει και για τη διανομή και τη χορήγηση εμβολίων (που περιλαμβάνει την εξασφάλιση προμηθειών, την υπέρβαση των θεσμικών εμποδίων και τη διασφάλιση της δημόσιας απορρόφησης). Ένας τρίτος παράγοντας είναι η οικονομική ανθεκτικότητα, η οποία σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες συνεπάγεται προληπτικά τη διαχείριση δυσκολιών από την πρόσφατη αύξηση του χρέους. Στη συνέχεια, έρθει η ποιότητα και η ευελιξία της χάραξης πολιτικής, και τελικά ό, τι απομένει στις δεξαμενές του κοινωνικού κεφαλαίου και της ανθρώπινης ανθεκτικότητας.
Όσο μεγαλύτερες είναι οι διαφορές μεταξύ και εντός των χωρών, τόσο μεγαλύτερες είναι οι προκλήσεις για τη βιωσιμότητα της φετινής ανάκαμψης. Αυτό αντικατοπτρίζει ένα ευρύ φάσμα υγειονομικών, οικονομικών, χρηματοοικονομικών και κοινωνικοπολιτικών παραγόντων.
Σε ένα πρόσφατο σχόλιο, εξήγησα γιατί η πιο ομοιόμορφη παγκόσμια πρόοδος στον εμβολιασμό COVID-19 είναι σημαντική ακόμη και για χώρες των οποίων τα εθνικά προγράμματα ανοσοποίησης είναι πολύ μπροστά από το πακέτο. Χωρίς καθολική πρόοδο, οι κορυφαίες χώρες αντιμετωπίζουν μια δύσκολη επιλογή μεταξύ του κινδύνου να εισαγάγουν νέες παραλλαγές από το εξωτερικό και της λειτουργίας μιας οικονομίας φρουρίου με κυβερνήσεις, νοικοκυριά και εταιρείες που υιοθετούν μια νοοτροπία τύπου bunker.
Οι ανομοιογενείς οικονομικές ανακτήσεις στερούν τις μεμονωμένες χώρες από την ουρά της συγχρονισμένης επέκτασης, στην οποία η ταυτόχρονη παραγωγή και αύξηση του εισοδήματος τροφοδοτεί έναν ενάρετο κύκλο γενικευμένης οικονομικής ευημερίας. Αυξάνουν επίσης τους κινδύνους προστατευτισμού του εμπορίου και των επενδύσεων, καθώς και διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού.
Τότε υπάρχει η οικονομική γωνία. Η έντονη ανάπτυξη των ΗΠΑ, μαζί με τις υψηλότερες προσδοκίες για τον πληθωρισμό, ώθησαν τα επιτόκια της αγοράς υψηλότερα κόσμο. Και υπάρχουν πολλά ακόμη.
Οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχουν ήδη διαμαρτυρηθεί για «αδικαιολόγητη σύσφιξη» των οικονομικών συνθηκών στην ευρωζώνη. Η άνοδος των επιτοκίων θα μπορούσε επίσης να υπονομεύσει το κυρίαρχο παράδειγμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές – δηλαδή, την υψηλή εμπιστοσύνη των επενδυτών σε άφθονες, προβλέψιμες και αποτελεσματικές ενέσεις ρευστότητας από συστημικά σημαντικές κεντρικές τράπεζες, οι οποίες έχουν ενθαρρύνει πολλούς να ξεπεράσουν το φυσικό τους περιβάλλον, λαμβάνοντας σημαντικους εάν όχι υπερβολικους και ανεύθυνους κινδύνους. Βραχυπρόθεσμα, η υψηλή ρευστότητα έχει ωθήσει φθηνή χρηματοδότηση σε πολλές χώρες και εταιρείες. Όμως, οι ξαφνικές αντιστροφές στις ροές κεφαλαίων, καθώς και ο αυξανόμενος κίνδυνος σωρευτικών ατυχημάτων στην αγορά και πολιτικών λαθών, θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρές διαταραχές.
Τέλος, η άνιση οικονομική ανάκαμψη κινδυνεύει να επιδεινώσει τα κενά εισοδήματος, πλούτου και ευκαιριών που η κρίση COVID-19 έχει ήδη διευρύνει πάρα πολύ. Όσο μεγαλύτερη είναι η ανισότητα, ιδίως όσον αφορά τις ευκαιρίες, τόσο πιο έντονη είναι η αίσθηση της αποξένωσης και της περιθωριοποίησης, και η πιθανότερη πολιτική πόλωση θα εμποδίσει την καλή και έγκαιρη χάραξη πολιτικής.
Όμως, ενώ το παλιό αστείο εξαρτάται από το αναπόφευκτο των σκληρών συμβιβασμών, υπάρχει ένας μεσαίος δρόμος για την παγκόσμια οικονομία το 2021 και μετά – αυτός που διατηρεί μια ισχυρή ανάκαμψη και ταυτόχρονα ανασηκώνει τις μειονεκτούσες χώρες, ομάδες και περιοχές. Αυτό απαιτεί προσαρμογή τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Οι εθνικές πολιτικές πρέπει να επιταχύνουν τις μεταρρυθμίσεις που συνδυάζουν την οικονομική ανακούφιση με μέτρα για την ενίσχυση της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς. Αυτό δεν αφορά μόνο τη βελτίωση της παραγωγικότητας του ανθρώπου (μέσω της επαναπροσδιορισμού της εργασίας, των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και της καλύτερης φροντίδας των παιδιών) και της παραγωγικότητας του κεφαλαίου και της τεχνολογίας (μέσω σημαντικών αναβαθμίσεων σε υποδομές και κάλυψη). Για να οικοδομήσουμε ξανά καλύτερα και δίκαια, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει τώρα να θεωρήσουν επίσης την ανθεκτικότητα του κλίματος ως κρίσιμη συμβολή για πιο ολοκληρωμένη λήψη αποφάσεων.
Η παγκόσμια ευθυγράμμιση της πολιτικής είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Ο κόσμος είναι τυχερός που ωφελήθηκε αρχικά από τις συσχετισμένες εθνικές πολιτικές ως απάντηση στην κρίση COVID-19, με τη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών να επιλέγουν εκ των προτέρων μια ολοκληρωμένη, κυβερνητική προσέγγιση. Αλλά χωρίς συντονισμό, οι στάσεις της πολιτικής θα αποκλίνουν ολοένα και περισσότερο, καθώς οι λιγότερο εύρωστες οικονομίες αντιμετωπίζουν επιπλέον εξωτερικές αντιξοότητες σε μια εποχή μείωσης των ροών βοήθειας, ελλιπούς ελάφρυνσης του χρέους και διστακτικών άμεσων ξένων επενδύσεων.
Με τις ΗΠΑ και την Κίνα να οδηγούν μια σημαντική αύξηση στην ανάπτυξη, η παγκόσμια οικονομία έχει την ευκαιρία να ξεφύγει από ένα πανδημικό σοκ που έπληξε πολλούς ανθρώπους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, διέγραψε μια δεκαετία προόδου για τη μείωση της φτώχειας και άλλους σημαντικούς κοινωνικο-οικονομικούς στόχους. Αλλά χωρίς προσαρμογές πολιτικής στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, αυτή η ανάκαμψη θα μπορούσε να είναι τόσο άνιση ώστε να εξαντλήσει πρόωρα την παρατεταμένη περίοδο ταχύτερης και πολύ πιο περιεκτικής και βιώσιμης ανάπτυξης που η παγκόσμια οικονομία χρειάζεται τόσο απεγνωσμένα.
MOHAMED A. EL-ERIAN
Mohamed A. El-Erian, President of Queens’ College, University of Cambridge, is a former chairman of US President Barack Obama’s Global Development Council. He was named one of Foreign Policy’s Top 100 Global Thinkers four years running. He is the author of two New York Times bestsellers, including most recently The Only Game in Town: Central Banks, Instability, and Avoiding the Next Collapse.
Copyright: Project Syndicate, 2021