Καθώς οι αυξήσεις των τιμών επιταχύνονται, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε κορυφαίες κεντρικές τράπεζες αρχίζουν σιγά σιγά να απομακρύνονται από την αφήγηση του «παροδικού» πληθωρισμού που τους έχει κοστίσει ήδη την πολιτική πρωτοβουλία. Αλλά η απαραίτητη περιστροφή απέχει πολύ από το να ολοκληρωθεί και δεν είναι αρκετά γρήγορη, ιδιαίτερα στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.
CAMBRIDGE – Ο πληθωρισμός βρίσκεται τώρα στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων σε όλο τον κόσμο και για καλό λόγο. Οι τιμές ολοένα και περισσότερων αγαθών και υπηρεσιών αυξάνονται με τρόπο που δεν φαίνεται εδώ και δεκαετίες. Αυτή η πληθωριστική άνοδος, που συνοδεύεται από πραγματικές και φοβερές ελλείψεις προσφοράς, τροφοδοτεί το άγχος τόσο των καταναλωτών όσο και των παραγωγών. Απειλώντας επίσης να επιδεινώσει την ανισότητα και να εκτροχιάσει μια τόσο αναγκαία διαρκή και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάκαμψη από την πανδημία του COVID-19, γίνεται επίσης ένα καυτό πολιτικό ζήτημα.
Από την πλευρά τους, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις κεντρικές τράπεζες στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αρχίσει να απομακρύνονται από την αφήγηση του «παροδικού» πληθωρισμού. (Η γνωστική μετάβαση στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι λιγότερο έντονη, κάτι που είναι λογικό, δεδομένου ότι η δυναμική του πληθωρισμού εκεί είναι λιγότερο έντονη.) Αλλά η περιστροφή απέχει πολύ από το να ολοκληρωθεί και δεν είναι σχεδόν αρκετά γρήγορη, ιδιαίτερα στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, το πιο ισχυρό και συστημικά σημαντικό νομισματικό ίδρυμα στον κόσμο. Οι καθυστερήσεις στο Κογκρέσο να εγκρίνει μέτρα για την αύξηση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό δεν βοηθούν, επίσης.
Οι λόγοι για την άνοδο του πληθωρισμού είναι γνωστοί. Η αυξανόμενη ζήτηση αντιμετωπίζει ανεπαρκή προσφορά – αποτέλεσμα διαταράξεων των μεταφορών και των αλυσίδων εφοδιασμού, της έλλειψης εργατικού δυναμικού και της συμπίεσης της ενέργειας.
Αν και είναι αξιοσημείωτη, αυτή η άνοδος των τιμών δεν προαναγγέλλει επιστροφή σε ένα σενάριο της δεκαετίας του 1970 με διψήφιους ρυθμούς πληθωρισμού. Η άκαμπτη τιμαριθμική αναπροσαρμογή κόστους-τιμής είναι πιο σπάνια στις μέρες μας. Οι αρχικές συνθήκες για τη διαμόρφωση πληθωριστικών προσδοκιών είναι πολύ λιγότερο ασταθείς. Και η αξιοπιστία των κεντρικών τραπεζών είναι πολύ υψηλότερη, αν και αυτή τη στιγμή βρίσκεται αντιμέτωπη με τη χειρότερη δοκιμασία των τελευταίων δεκαετιών.
Ωστόσο, ο πληθωρισμός θα είναι πολύ πιο έντονος από ό,τι πίστευαν κορυφαία στελέχη της Fed όταν απέρριψαν επανειλημμένα τις αυξανόμενες πιέσεις στις τιμές ως προσωρινό φαινόμενο. Ακόμη και σήμερα, οι προβλέψεις τους για τον πληθωρισμό –αν και έχουν ήδη αναθεωρηθεί αρκετές φορές– εξακολουθούν να υποτιμούν το μέλλον.
Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό με βάση τις έρευνες που καταρτίστηκαν από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης έχουν αυξηθεί πάνω από το 4% τόσο σε χρονικό ορίζοντα ενός ετους όσο και σε τριετία. Οι πληθωριστικές τάσεις ώθησης κόστους διευρύνονται. Τα ποσοστά εγκατάλειψης μεταξύ των Αμερικανών εργαζομένων είναι σε υψηλά επίπεδα, καθώς οι εργαζόμενοι αισθάνονται πιο άνετα να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους για να αναζητήσουν καλύτερες θέσεις ή να επιτύχουν καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Ολο και περισσότερο γίνεται λόγος για εργατικές απεργίες. Και όλα αυτά επιδεινώνονται από τους καταναλωτές και τις εταιρείες που προωθούν τη μελλοντική ζήτηση, κυρίως ως απάντηση στις ανησυχίες για ελλείψεις προϊόντων και αύξηση των τιμών.
Η τρέχουσα περίοδος πληθωρισμού αποτελεί μέρος μιας γενικής διαρθρωτικής αλλαγής στο παγκόσμιο μακροοικονομικό παράδειγμα. Έχουμε περάσει από μια κατάσταση ανεπαρκούς συνολικής ζήτησης σε μια κατάσταση στην οποία η ζήτηση είναι γενικά καλή. Συγκεκριμένα, οι λιανικές πωλήσεις στις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 13,9% υψηλότερα από το αναμενόμενο σε ετήσια βάση τον Σεπτέμβριο, υποδεικνύοντας ότι εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετές τσέπες συσσωρευμένης αγοραστικής δύναμης που μεταφράζονται σε πραγματική ζήτηση.
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ζητήματα σχετικά με τη σύνθεση της ζήτησης που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η ανισότητα, όχι μόνο εισοδήματος και πλούτου, αλλά και ευκαιριών, παραμένει επείγουσα ανησυχία.
Ο υψηλότερος και πιο επίμονος πληθωρισμός υπογραμμίζει τέτοιες ανησυχίες, επειδή οι επιπτώσεις του είναι πολύπλευρες – οικονομικές, χρηματοπιστωτικές, θεσμικές, πολιτικές και κοινωνικές. Αυτά τα αποτελέσματα θα αποδεικνύονται όλο και πιο ανομοιόμορφα ως προς τον αντίκτυπό τους, πλήττοντας ιδιαίτερα τους φτωχούς. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι επιπτώσεις από την έκρηξη του πληθωρισμού κινδυνεύουν να χτυπήσουν ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες με χαμηλότερο εισόδημα από μια κοσμική πορεία οικονομικής σύγκλισης.
Όλα αυτά καθιστούν ακόμη πιο σημαντικό για τη Fed και το Κογκρέσο να ενεργήσουν άμεσα για να διασφαλίσουν ότι η τρέχουσα πληθωριστική φάση δεν θα καταλήξει άσκοπα στην υπονόμευση της οικονομικής ανάπτυξης, στην αύξηση της ανισότητας και στην τροφοδότηση της χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Απαιτείται σημαντική μείωση των νομισματικών κινήτρων, που εξακολουθεί να λειτουργεί σε κατάσταση υπερέκτακτης ανάγκης, παρά την ατυχή συγκυρία που διέπει τη μετάβαση στο νέο πλαίσιο πολιτικής της Fed. Και οι νομοθέτες των ΗΠΑ μπορούν να βοηθήσουν προωθώντας πιο δυναμικά σε πρωτοβουλίες ενίσχυσης της προσφοράς, τόσο για κεφάλαιο όσο και για εργασία, που εμπίπτουν ακριβώς στον τομέα τους. Αυτό σημαίνει τη λήψη μέτρων για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών, την αύξηση της παραγωγικότητας και την αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει επίσης να ενισχύσουν την προληπτική ρύθμιση και την εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα, ιδίως του μη τραπεζικού συστήματος. Και, δεδομένης της μεγαλύτερης πίεσης στα περιθώρια κέρδους των εταιρειών και της ανώτερης ικανότητας των μεγάλων επιχειρήσεων να αντιμετωπίσουν τις διαταραχές της προσφοράς, θα πρέπει να παρακολουθούν στενά τη σταθερή συγκέντρωση.
Είναι καλά νέα ότι, αφού αρχικά και επίμονα παρερμήνευσαν τη δυναμική του πληθωρισμού στις ΗΠΑ, περισσότεροι αξιωματούχοι της Fed αρχίζουν τώρα να αντιμετωπίζουν την κατάσταση. Καλό θα ήταν η Fed να καλύψει τη διαφορά ακόμη πιο γρήγορα. Διαφορετικά, θα καταλήξει στη μέση ενός παιχνιδιού ευθυνών που θα διαβρώσει περαιτέρω την αξιοπιστία της πολιτικής και θα υπονομεύσει την πολιτική του θέση.
MOHAMED A. EL-ERIAN
Mohamed A. El-Erian, President of Queens’ College, University of Cambridge, is a former chairman of US President Barack Obama’s Global Development Council. He was named one of Foreign Policy’s Top 100 Global Thinkers four years running. He is the author of two New York Times bestsellers, including most recently The Only Game in Town: Central Banks, Instability, and Avoiding the Next Collapse.