Φανταστείτε ότι είστε πρόεδρος της Federal Reserve. Εάν θέλετε να αυξήσετε την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών για την οικονομία σε χαμηλότερες τιμές καλύπτοντας την αυξημένη ζήτηση, τι κάνετε; Πρώτον, λέγοντας ότι η Fed δεν έχει κανέναν έλεγχο στην προσφορά. Μετά προσπαθείς να σκοτώσεις τη ζήτηση.
Αυτό βρίσκεται να κάνει τώρα ο Jerome Powell, με τον πληθωρισμό στο 8,6%, υψηλό 40 ετών. Ακούγεται σχεδόν σαν η υπεύθυνη πορεία δράσης όταν ο κ. Πάουελ λέει: «Έχουμε και τα εργαλεία που χρειαζόμαστε και την αποφασιστικότητα που θα χρειαστεί για να αποκαταστήσουμε τη σταθερότητα των τιμών για λογαριασμό των αμερικανικών οικογενειών και επιχειρήσεων». Έχει όμως όντως νόημα η αύξηση των επιτοκίων σε μια σκόπιμη προσπάθεια μείωσης της απασχόλησης και περιορισμού της οικονομικής ανάπτυξης,για να ανακουφιστούν οι πιέσεις στις τιμές;
Η κεϋνσιανή λογική, που βασίζεται στο αναλυτικό πλαίσιο της η Fed, είναι αρκετά απλή. Για να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα και να αυξήσει τη συνολική ζήτηση, η Fed εφαρμόζει επεκτατική νομισματική πολιτική: Μειώνει τα επιτόκια για να ενθαρρύνει τον δανεισμό. Όταν οι δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες ξεπερνούν την παραγωγή, προκαλώντας πληθωρισμό, η Fed χρησιμοποιεί συσταλτική νομισματική πολιτική για να μειώσει την οικονομική δραστηριότητα και να μειώσει τη ζήτηση: Αυξάνει τα επιτόκια για να αποθαρρύνει τον δανεισμό.
Μια κύρια αιτία αυτής της πρόσφατης περιόδου πληθωρισμού ήταν το γεγονός ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έθεσε πρόσθετα χρήματα στα χέρια των καταναλωτών, αυξάνοντας τη ζήτηση, χωρίς αύξηση της προσφοράς.
Για να κατανοήσετε πόση ρευστότητα έχει εισφέρει η Fed στην οικονομία από την παγκόσμια οικονομική κατάρρευση του 2008, δείτε πόσο έχει αυξηθεί ο ισολογισμός της ίδιας της Fed. Τα συνολικά περιουσιακά στοιχεία της Fed αυξήθηκαν από 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια τον Οκτώβριο του 2008 σε περισσότερα από 8,9 τρισεκατομμύρια δολάρια σήμερα. Κάθε δολάριο που πληρωνόταν από τη Fed για την απόκτηση τίτλων ολοκληρώθηκε χρησιμοποιώντας ένα πάτημα πλήκτρων για την πίστωση του αποθεματικού του υπολοίπου του πωλητή, το οποίο διατηρείται σε κατάθεση στη Fed. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η Fed δημιουργεί χρήματα από τον αέρα.
Θα μπορούσαμε να είχαμε μεγαλύτερο πληθωρισμό, δεδομένης της τεράστιας επέκτασης της νομισματικής βάσης, αλλά η Fed πληρώνει τόκους σε αυτά τα υπόλοιπα. Πληρώνει τις τράπεζες για τα αποθεματικά των 3,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που διατηρούν σε κατάθεση στη Fed. Επιπλέον, η Fed πληρώνει τόκους για 2,3 τρισεκατομμύρια δολάρια σε μετρητά που είναι σταθμευμένα στη Fed μέσω συμφωνιών αντίστροφης επαναγοράς που συνάπτονται με επενδυτές της χρηματαγοράς.
Όταν η Fed αυξάνει τα επιτόκια, το κάνει κυρίως αυξάνοντας αυτά τα δύο «διαχειριζόμενα» επιτόκια, τα οποία διαφέρουν κατά 10 μονάδες βάσης, στα 5,6 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ρευστά κεφάλαια. Μαζί, καθόρισαν ένα επιτόκιο μίας ημέρας «κάτω από το οποίο οι τράπεζες και τα μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν θα πρέπει να είναι διατεθειμένα να επενδύσουν κεφάλαια σε ιδιωτικές αγορές», σύμφωνα με τη Fed.
Δεδομένης της αρνητικής επίδρασης που αναμένεται να έχουν οι εκκρεμείς αυξήσεις επιτοκίων στην απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη —για να μην αναφέρουμε τις καταστροφικές συνέπειες για τις χρηματοπιστωτικές αγορές και τα συνταξιοδοτικά προγράμματα 401(k)—αυτή φαίνεται καλή στιγμή για να ρωτήσουμε: Μήπως η προσέγγιση της Fed για τη διαχείριση του η προσφορά χρήματος διευκολύνει την παραγωγική χρήση του χρηματοοικονομικού κεφαλαίου; Θα έπρεπε η Fed να ενθαρρύνει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να κρατούν τα χρήματα σε αδράνεια στους λογαριασμούς καταθέσεων; Πώς συμβάλλει αυτό στην αύξηση της προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών; Αυτός θα μπορούσε να είναι ακριβώς ο λάθος τρόπος εκτέλεσης της εντολής της Fed για την προώθηση σταθερών τιμών και μέγιστης απασχόλησης.
Ομολογουμένως, για περισσότερο από μια δεκαετία η Fed έχει δημιουργήσει υπερβολική ρευστότητα μέσω των αγορών χρέους του Δημοσίου και τίτλων που υποστηρίζονται από στεγαστικά δάνεια, αλλά η στέρηση από τον ιδιωτικό τομέα από οικονομικούς πόρους για να διορθώσει τα νομισματικά λάθη της ίδιας της Fed είναι διεστραμμένη. Δεν βοηθάει το γεγονός ότι ο κ. Πάουελ και η υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν άργησαν να αναγνωρίσουν την πληθωριστική απειλή.
Οι άνθρωποι μπορεί να αρχίζουν να αμφισβητούν τη σοφία της εντελώς διακριτικής νομισματικής πολιτικής, καθώς τους ζητείται να αποδεχτούν μια τιμωρητική σειρά αυξανόμενων επιτοκίων. Αλλά μια τιμωρητική ακολουθία αυξανόμενων επιτοκίων φαίνεται να είναι η μόνη εφικτή επιλογή της Fed για την αντιμετώπιση του λανθάνοντος πληθωρισμού που επέτρεψε, ο οποίος προκλήθηκε από δημοσιονομικά κίνητρα.
Ο κ. Πάουελ θα πρέπει να σημειώσει ότι το αρχικό λειτουργικό μοντέλο στόχευσης πληθωρισμού για τις κεντρικές τράπεζες -που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Νέα Ζηλανδία το 1990- περιλάμβανε μια διάταξη για την απόλυση του ανώτατου αξιωματούχου λόγω ανεπαρκούς απόδοσης.
Η λογοδοσία δεν πρέπει να απαιτεί παντογνωσία, αλλά ούτε και να δικαιολογεί λάθη κρίσης που καταλήγουν να βλάπτουν τους Αμερικανούς σε όλο το φάσμα του εισοδήματος. Ήταν τρομακτικό να ακούω την κα Yellen να λέει στην Επιτροπή Οικονομικών της Γερουσίας την περασμένη εβδομάδα: «Περιμένω ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει υψηλός, αν και ελπίζω πολύ ότι θα πέσει τώρα». Θα νόμιζες ότι ο πρώην επικεφαλής της Fed θα βασιζόταν περισσότερο σε ποσοτική λογική παρά σε ευσεβείς πόθους.
Ο πιο πρόσφατος αριθμός κατέστησε σαφές ότι ο πληθωρισμός δεν έχει υποχωρήσει ακόμη – ωθώντας τη Fed να υιοθετήσει μια πιο επιθετική στάση. Η συσταλτική νομισματική πολιτική απαιτεί θεωρητικά ένα ονομαστικό επιτόκιο υψηλότερο από το ποσοστό του πληθωρισμού. Δεν είναι σαφές ότι η Fed είναι διατεθειμένη να πάει τόσο μακριά. Στην ακραία περίπτωση, τα υψηλά επιτόκια θα μπορούσαν να προκαλέσουν και χρεοκοπίες. Εν τω μεταξύ, ένα ανερχόμενο δολάριο θα μπορούσε να καταστήσει το χρέος σε δολάρια αβάσιμο για τους ξένους δανειολήπτες με αδύναμα νομίσματα.
Όλα αυτά θα πρέπει να μας κάνουν να ξανασκεφτούμε πώς η Fed παρεμβαίνει στην οικονομία. Ούτε τα τεχνητά υψηλά επιτόκια ούτε τα τεχνητά χαμηλά επιτόκια ευνοούν περισσότερο την παραγωγική οικονομική ανάπτυξη. Αυτό που χρειάζεται μια οικονομία της αγοράς είναι ουσιαστικά σήματα τιμών—πραγματικά επιτόκια.
Ας εγκαταλείψουμε τη συζήτηση για γεράκια και περιστέρια στην επιτροπή χάραξης νομισματικής πολιτικής της Fed και ας ακούσουμε τους δρυοκολάπτες που είναι έτοιμοι να εξαφανιστούν με βάση την αρχή ότι τα χρήματα πρέπει να παρέχουν ένα αξιόπιστο απόθεμα αξίας.
Η κ. Shelton, νομισματική οικονομολόγος, είναι ανώτερος συνεργάτης στο Independent Institute και συγγραφέας του «Money Meltdown».