Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε την Τετάρτη (22 Ιουνίου) έναν νέο νόμο για την αποκατάσταση της φύσης με νομικά δεσμευτικούς στόχους και 100 δισεκατομμύρια ευρώ για τα κράτη μέλη της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης και την αντιστροφή της απώλειας της βιοποικιλότητας στη γεωργία, τα δάση, τους ωκεανούς και τις αστικές περιοχές.
Στόχος του προτεινόμενου κανονισμού είναι η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων φυσικών οικοσυστημάτων, ιδίως εκείνων με τις μεγαλύτερες δυνατότητες απομάκρυνσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, και η μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών που συνδέονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Η πρόταση της Επιτροπής ήρθε την ώρα που η Ευρώπη πλήττεται από ακραία καιρικά φαινόμενα, με την Ιταλία να πλήττεται από σοβαρή ξηρασία και έλλειψη νερού ήδη πριν από την έναρξη του καλοκαιριού και τις έντονες βροχοπτώσεις να οδηγούν σε σοβαρές πλημμύρες στην Ισπανία.
Η αποκατάσταση των δασών και των λιβαδιών συμβάλλει στην αποκατάσταση των εδαφών που έχουν υποβαθμιστεί από τη βιομηχανική ρύπανση, την κακή γεωργία, τη διάβρωση και την κλιματική αλλαγή. Η αναφύτευση αυτών των εκτάσεων βοηθά στην αποθήκευση περισσότερου άνθρακα στο έδαφος και βελτιώνει τη συγκράτηση του νερού σε μια εποχή που τα πρότυπα βροχοπτώσεων γίνονται πιο ακραία, λέει ο André Faaij, ολλανδός επιστήμονας που συνέβαλε στη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) των Ηνωμένων Εθνών.
«Ορισμένοι βλέπουν τον πόλεμο ως μια τέλεια δικαιολογία για να τραβήξουν το φρένο» στη βιοποικιλότητα και τις πράσινες γεωργικές πρακτικές, δήλωσε ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Frans Timmermans, ο οποίος παρουσίασε τον νέο νόμο στον Τύπο την Τετάρτη (22 Ιουνίου).
«Η χρήση του πολέμου στην Ουκρανία για να αποδυναμώσει τις προτάσεις και να φοβίσει τους Ευρωπαίους να πιστέψουν ότι η βιωσιμότητα σημαίνει λιγότερα τρόφιμα είναι ειλικρινά αρκετά ανεύθυνη, επειδή η κρίση του κλίματος και της βιοποικιλότητας είναι πραγματικότητα. Και κάθε Ευρωπαίος πολίτης το βλέπει αυτό σε καθημερινή βάση τώρα, όπου κι αν ζει», πρόσθεσε.
Νομικά δεσμευτικοί στόχοι για τα κράτη μέλη
Σήμερα, το 81% των προστατευόμενων οικοτόπων της ΕΕ βρίσκεται σε κακή κατάσταση, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ). Σε εθνικό επίπεδο, οι εκτιμήσεις δείχνουν χαμηλό αριθμό οικοτόπων με καλή κατάσταση διατήρησης, με την εντατική γεωργία, την αστική εξάπλωση και τη ρύπανση να ασκούν πιέσεις στη γη και τους οικοτόπους.
Για να αντιστραφεί αυτό, ο προτεινόμενος νόμος της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης θέτει ως γενικό στόχο την αποκατάσταση του 20% της χερσαίας και θαλάσσιας έκτασης της ΕΕ έως το 2030 και όλων των οικοσυστημάτων που χρήζουν αποκατάστασης έως το 2050.
Οι στόχοι για την αποκατάσταση της φύσης στα διάφορα οικοσυστήματα θα ισχύουν για κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, συμπληρώνοντας την υφιστάμενη νομοθεσία.
Οι προτεινόμενοι στόχοι – επτά συνολικά – επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα από διάφορα μέτωπα, όπως η αντιστροφή της μείωσης των πληθυσμών των επικονιαστών έως το 2030, ο τερματισμός της καθαρής απώλειας πράσινων αστικών χώρων έως το 2030, με επακόλουθη αύξηση κατά 5% έως το 2050, και η άρση των φραγμών των ποταμών, ώστε τουλάχιστον 25.000 χιλιόμετρα ποταμών να μετατραπούν σε ποτάμια ελεύθερης ροής έως το 2030.
Στα γεωργικά οικοσυστήματα, ο στόχος είναι να επιτευχθεί συνολική αύξηση της βιοποικιλότητας και θετική τάση για τις πεταλούδες των λιβαδιών και τα πτηνά των αγροτικών εκτάσεων. Επιπλέον, οι στόχοι περιλαμβάνουν την αποκατάσταση και την επανυδάτωση αποξηραμένων τυρφώνων. Τα δασικά οικοσυστήματα και οι θαλάσσιες περιοχές περιλαμβάνονται επίσης μεταξύ των πεδίων παρέμβασης.
«Αυτό που παρουσιάζουμε σήμερα δεν αφορά μόνο τη φύση ή την ομορφιά της φύσης, αν και είναι, φυσικά, εξαιρετικά σημαντικό. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό», δήλωσε ο Virginijus Sinkevičius, επίτροπος Περιβάλλοντος της ΕΕ.
«Όταν αποτρέπετε τη διάβρωση του εδάφους, ενεργείτε για την επισιτιστική ασφάλεια, όχι μόνο μακροπρόθεσμα αλλά και βραχυπρόθεσμα. Όταν αποκαθιστάς τους υγροτόπους, αποφεύγεις τις πλημμύρες», πρόσθεσε.
«Έχουμε πλέον πολλές γνώσεις σχετικά με τα κλιματικά οφέλη των λύσεων που βασίζονται στη φύση. Και με αυτόν τον νέο νόμο, μπορούμε να αρχίσουμε να τα εφαρμόζουμε όλα αυτά στην πράξη».
Ο νέος νόμος θα επωφεληθεί από σημαντική χρηματοδότηση της ΕΕ: περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ θα είναι διαθέσιμα για δαπάνες για τη βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης της φύσης.
Αλλά η επένδυση αυτή θα αποσβεστεί σε μεγάλο βαθμό από μόνη της, δήλωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σύμφωνα με την Επιτροπή, κάθε 1 ευρώ που δαπανάται για την αποκατάσταση της φύσης προσθέτει μεταξύ 8 και 38 ευρώ σε οικονομική αξία, χάρη στις οικοσυστημικές υπηρεσίες που υποστηρίζουν.
Τα οφέλη περιλαμβάνουν την επισιτιστική ασφάλεια, την ανθεκτικότητα και τον μετριασμό του κλίματος και τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας.
Όχι ίδιοι στόχοι για όλους
Σύμφωνα με την πρόταση, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια μετά την έγκριση της νομοθεσίας για να εκπονήσουν τα εθνικά τους σχέδια αποκατάστασης.
Οι Βρυξέλλες θα αξιολογήσουν τα σχέδια αυτά, θα προτείνουν βελτιώσεις ή θα επισημάνουν τα υφιστάμενα ζητήματα, αλλά δεν θα τα εγκρίνουν επίσημα και δεν θα υπάρχει καμία υποχρέωση για τις κυβερνήσεις της ΕΕ να τα αλλάξουν.
Στόχος είναι να δοθεί στα κράτη μέλη περιθώριο ελιγμών για να αποφασίσουν τα καλύτερα εθνικά μέτρα για τη συμμόρφωση με τους στόχους, δεδομένου ότι κάθε γεωγραφική περιοχή παρουσιάζει πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, έχουν τεθεί νομικά δεσμευτικοί στόχοι για το 2030, το 2040 και το 2050. Αυτό σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις θα είναι υπόλογες για την πρόοδο που σημειώνουν και θα υπάρχουν σημεία ελέγχου για να διασφαλιστεί ότι συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις.
«Τα οικοσυστήματα στην ΕΕ και στα κράτη μέλη της ΕΕ είναι τόσο διαφορετικά που δεν είναι δυνατόν από τις Βρυξέλλες να καθορίσουμε ποια είναι τα μέτρα αποκατάστασης που λειτουργούν στην Ιταλία, στη Φινλανδία, στη Μάλτα και στην Ελλάδα», εξήγησε ανώτερος αξιωματούχος της Επιτροπής.
Οι ΜΚΟ χαιρετίζουν την πρόταση αλλά εκφράζουν ανησυχία
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις χαιρέτισαν την πρόταση ως ένα παιχνίδι που αλλάζει τα δεδομένα στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας της βιοποικιλότητας.
«Ο σημερινός νόμος για την αποκατάσταση της φύσης έθεσε τις βάσεις ώστε η ΕΕ να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για το παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο της Σύμβασης για τη βιοποικιλότητα», δήλωσε ο Alberto Arroyo Schnell, από το ευρωπαϊκό τμήμα της Διεθνής Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN).
Ωστόσο, ανησυχούν ότι η παροχή υπερβολικής ελευθερίας στα κράτη μέλη θα οδηγήσει σε καθυστερήσεις και έλλειψη αποτελεσματικής δράσης σε εθνικό επίπεδο.
«Ο καθορισμός συγκεκριμένων στόχων και η εξασφάλιση ισχυρών εθνικών εργαλείων εφαρμογής μπορεί να αντιστρέψει την κατάσταση στον αγώνα κατά αυτών των δίδυμων κρίσεων, αλλά μόνο αν εφαρμοστούν», δήλωσε ο Ιωάννης Αγαπάκης, δικηγόρος άγριας ζωής και οικοτόπων στην ClientEarth.
«Για να έχει ισχύ αυτός ο νόμος, πρέπει να δούμε σχεδιασμό και παρακολούθηση, κανόνες για τα μέτρα που υιοθετούνται και συνέπεια με άλλη νομοθεσία της ΕΕ – διαφορετικά οι στόχοι του νόμου θα παραμείνουν απλώς στα χαρτιά», πρόσθεσε.
Οι προτεινόμενοι στόχοι περιλαμβάνουν:
1.Αντιστροφή της μείωσης των πληθυσμών των επικονιαστών μέχρι το 2030 και αύξηση των πληθυσμών τους από εκεί και πέρα,
2.Καμία καθαρή απώλεια πράσινων αστικών χώρων έως το 2030, αύξηση κατά 5% έως το 2050, ελάχιστη κάλυψη 10% του θόλου των δέντρων σε κάθε ευρωπαϊκή πόλη, κωμόπολη και προάστιο και καθαρή αύξηση των χώρων πρασίνου που είναι ενσωματωμένοι στα κτίρια και τις υποδομές,
3.Στα γεωργικά οικοσυστήματα, συνολική αύξηση της βιοποικιλότητας και θετική τάση για τις πεταλούδες των λιβαδιών, τα πτηνά των αγροτικών εκτάσεων, τον οργανικό άνθρακα στα ορυκτά εδάφη των καλλιεργούμενων εκτάσεων και τα χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλότητας στις γεωργικές εκτάσεις,
4.Αποκατάσταση και επανυδάτωση αποξηραμένων τυρφώνων υπό γεωργική χρήση και σε περιοχές εξόρυξης τύρφης.
5. Στα δασικά οικοσυστήματα, συνολική αύξηση της βιοποικιλότητας και θετική τάση για τη συνδεσιμότητα των δασών, τη νεκρή ξυλεία, το μερίδιο των δασών άνισης ηλικίας, τα δασικά πτηνά και το απόθεμα οργανικού άνθρακα,
6. Αποκατάσταση θαλάσσιων ενδιαιτημάτων, όπως θαλάσσια λιβάδια ή βυθού με ιζήματα, και αποκατάσταση των ενδιαιτημάτων εμβληματικών θαλάσσιων ειδών, όπως δελφίνια, καρχαρίες και θαλασσοπούλια,
7.Κατάργηση των φραγμών των ποταμών, ώστε τουλάχιστον 25.000 χιλιόμετρα ποταμών να μετατραπούν σε ποτάμια ελεύθερης ροής έως το 2030.