Του Hal Brands
Οι ηγέτες των χωρών του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) βρίσκονται στη Μαδρίτη για την πιο σημαντική σύνοδο κορυφής της συμμαχίας εδώ και μια γενιά. Το ΝΑΤΟ φαίνεται να έχει ξεπεράσει τον τουρκικό διπλωματικό εκβιασμό και να φέρνει τελικά στους κόλπους του δύο νέα μέλη, τη Σουηδία και τη Φινλανδία. Πρέπει επίσης να εγκρίνει ένα νέο δόγμα για τη διατλαντική ασφάλεια εν μέσω της συνεχιζόμενης στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Επιπλέον, η συμμαχία – και οι ΗΠΑ – θα αντιμετωπίσουν μια άβολη πραγματικότητα: Ακόμη κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει βαρύ τίμημα στη Ρωσία, το ΝΑΤΟ θα χρειαστεί μια ισχυρότερη παρουσία στην Ανατολική Ευρώπη από ό,τι είχε πριν από τη σύγκρουση.
Η “ήπια προσέγγιση”
Από την αρχική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014, το ΝΑΤΟ είχε μια πολύ “λεπτή” και ήπια στρατηγική για την υπεράσπιση των πλέον ανατολικών μελών του. Η συμμαχία “σκόρπισε” μερικές χιλιάδες στρατιώτες σε όλη την Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής. Επέλεξε, δε, να εναλλάσσει αυτές τις δυνάμεις, αντί να τις σταθμεύει μόνιμα εκεί, εν μέρει λόγω κόστους και εν μέρει λόγω σεβασμού της συμφωνίας του 1997 με τη Ρωσία, την οποία η Μόσχα είχε ήδη παραβιάσει κατάφωρα.
Μια τόσο μέτριας ισχύος δύναμη δεν θα μπορούσε να αντέξει μια μεγάλη ρωσική επίθεση. Θα μπορούσε, ωστόσο, να διασφαλίσει ότι οι Αμερικανοί, καθώς και άλλων εθνικοτήτων στρατιώτες του ΝΑΤΟ θα έχαναν τη ζωή τους σε μια τέτοια περίπτωση, πυροδοτώντας έτσι μια μεγαλύτερη, αποφασιστική δυτική απάντηση.
Από την ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο, το Πεντάγωνο έχει στείλει πρόσθετες δυνάμεις στην Ανατολική Ευρώπη: τώρα διαθέτει περίπου 10.000 στρατιώτες στην Πολωνία, 2.500 στη Ρουμανία και 2.000 στα κράτη της Βαλτικής. Το μεγαλύτερο στρατιωτικό απόσπασμα των ΗΠΑ στη Γερμανία έχει επίσης ενισχυθεί, διαθέτοντας πλέον περίπου 40.000 άτομα προσωπικό. Ο στόχος ήταν να διασφαλιστεί ότι η Ρωσία, ενθαρρυμένη από εκείνο που πολλοί αναλυτές πίστευαν ότι θα ήταν μια εύκολη υποταγή της Ουκρανίας, δεν θα έμπαινε στον πειρασμό να κομίσει την επιθετικότητά της στο έδαφος του ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, η Ρωσία έμπλεξε σε ένα αιματηρό χάος, έχοντας τεράστιες απώλειες πεζικού, τεθωρακισμένων, δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων και άλλων στρατιωτικών δυνατοτήτων. Η ανικανότητα με την οποία χειρίζεται την εισβολή το Κρεμλίνο εγείρει επίσης ερωτηματικά σχετικά με το πόσο υψηλή αξιολόγηση πρέπει να δοθεί στα ρωσικά στρατεύματα που απομένουν.
Οι γκάφες της Ρωσίας οδήγησαν ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, να υποστηρίξουν ότι η μεγαλύτερη παρουσία στα ανατολικά είναι πλέον περιττή. Και με τις ευρωπαϊκές χώρες να αυξάνουν τις αμυντικές τους δαπάνες, ακούγονται επίσης επιχειρήματα ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να αφήσουν τυχόν πρόσθετα μέτρα ασφαλείας στην Ευρώπη στους Ευρωπαίους και να ολοκληρώσουν, αντ’ αυτών, την αναβαλλόμενη “μεταστροφή τους προς την Ασία”.
Τίποτα δεν έχει τελειώσει
Πρόκειται για κακές ιδέες. Το αποτέλεσμα στην Ουκρανία είναι ακόμη αμφίβολο, χάρη στα κέρδη της Μόσχας στα ανατολικά και τα νότια και στη σοβαρή φθορά των ενόπλων δυνάμεων του Κιέβου. Η Ρωσία μπορεί ακόμα να επιτύχει έναν κάπως πιο περιορισμένο στόχο, εκείνον της κατάληψης μεγάλου μέρους του Ντονμπάς και μιας “χερσαίας γέφυρας” προς την Κριμαία. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει δείξει ότι μπορεί να προκαλέσει τρομερή ζημιά ακόμη και με έναν σοβαρά τραυματισμένο στρατό.
Καλά πληροφορημένοι αναλυτές έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι η Ρωσία μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα σε μια σύγκρουση με το ΝΑΤΟ -τον πόλεμο δηλαδή τον οποίο έχει εκπαιδεύσει και παρακινήσει τις δυνάμεις της να πολεμήσουν- απ’ όσο τα κατάφερε στην Ουκρανία.
Η τρέχουσα σύγκρουση μας υπενθύμισε, επιπλέον, ότι – στην πραγματικότητα – ακόμη δεν γνωρίζουμε το μυαλό του Πούτιν. Για χρόνια, η ανάληψη κινδύνων εκ μέρους του έχει αιφνιδιάσει ακόμη και τους πιο έξυπνους παρατηρητές του Κρεμλίνου.
Το πιο σημαντικό, η Ουκρανία έδειξε γιατί δεν αρκεί η “ήπια” άμυνα της Ανατολικής Ευρώπης: απαιτεί από τα κράτη της πρώτης γραμμής να δουν βασικά τμήματα της επικράτειάς τους να κατακτώνται και μετά να περιμένουν υπομονετικά την απελευθέρωση.
Αυτό ήταν πάντα ένα δυσάρεστο σενάριο, γιατί θα μπορούσε να επιτρέψει στη Ρωσία να αρπάξει ένα κομμάτι γης και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει πυρηνικές απειλές για να αποτρέψει το ΝΑΤΟ από το να αντεπιτεθεί. Φαίνεται ακόμη πιο άσχημο τώρα που ο κόσμος γνωρίζει ακριβώς ποια εγκλήματα διαπράττουν οι ρωσικές δυνάμεις – βιασμούς, δολοφονίες, βασανιστήρια και άλλες φρικτές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το πρόβλημα με μια στρατηγική της “λεπτής” άμυνας, είπε η πρωθυπουργός της Εσθονίας Kaja Kallas την περασμένη εβδομάδα, είναι ότι μια επίθεση από τη Ρωσία θα σημάνει “πλήρη καταστροφή των χωρών και του πολιτισμού μας”.
Χωρίς τις ΗΠΑ… δε γίνεται
Παρ’ όλες τις συζητήσεις για ενισχυμένη ευρωπαϊκή άμυνα, δεν υπάρχει καμία καλή εναλλακτική στο να αναλάβουν οι ΗΠΑ τη σχετική πρωτοβουλία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν ένα αντικειμενικό μάθημα για την αξία της αμερικανικής ηγεσίας: τους μήνες πριν από τις 24 Φεβρουαρίου, η Ουάσιγκτον προειδοποίησε επανειλημμένα, βάσει των απαράμιλλων δυνατοτήτων της στο πεδίο των πληροφοριών, ότι ο Πούτιν εννοούσε πολύ σοβαρά τα περί εισβολής – ωστόσο πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν δύσπιστοι.
Εάν οι ΗΠΑ αποφάσιζαν ότι η Ευρώπη μπορεί τώρα να φροντίσει τον εαυτό της, το αποτέλεσμα θα ήταν ένα πιο αδύναμο ΝΑΤΟ διχασμένο από διαμάχες μεταξύ κρατών πρώτης γραμμής που δικαίως φοβούνται τον Πούτιν και χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Γαλλία, οι οποίες εξακολουθούν να ελπίζουν σε κάποια διπλωματική διευθέτηση.
Δεν μιλάμε για επίπεδα στρατιωτικής δέσμευσης των ΗΠΑ τύπου Ψυχρού Πολέμου. Θα συνεπαγόταν ίσως τη μόνιμη εγκατάσταση 15.000 έως 20.000 επιπλέον Αμερικανών στρατιωτών στην Ανατολική Ευρώπη και τη Βαλτική, με ανάλογες προσθήκες από άλλες χώρες του ΝΑΤΟ. Η Πολωνία και άλλα κράτη πρώτης γραμμής θα πρέπει να καλύπτουν το κόστος της μόνιμης εγκατάστασης αυτών των δυνάμεων – και μάλιστα, έχουν ήδη συμφωνήσει να το πράττουν.
Το ΝΑΤΟ θα χρειαστεί επίσης – και έχει σηματοδοτήσει ότι θα αναπτύξει – βελτιωμένες ικανότητες ταχείας απόκρισης, όπως ο προκαθορισμός εξοπλισμού τον οποίο θα μπορούν να αναλάβουν γρήγορα μεγαλύτερες δυνάμεις σε μια κρίση. Το κλειδί είναι να δημιουργήσει κανείς δυνατότητες που να έχουν σοβαρές πιθανότητες να ματαιώσουν μια αρχική ρωσική επίθεση μέχρι να φτάσει το “ιππικό” και να νικήσει τους εισβολείς – το είδος της αποτελεσματικής άμυνας που ενισχύει την αποτροπή καθιστώντας δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η επιθετικότητα μπορεί να πετύχει.
Μετά από 30 χρόνια εστίασης σε επιχειρήσεις “απομακρυσμένης περιοχής” όπως το Αφγανιστάν και κατά της πειρατείας στα ανοιχτά της Αφρικής, το ΝΑΤΟ ανακαλύπτει εκ νέου την ταυτότητά του ως συμμαχία αφιερωμένη στη συλλογική άμυνα.
Οι ηγέτες οι οποίοι συναντώνται στη Μαδρίτη πρέπει να βεβαιωθούν ότι έχει τη δύναμη που είναι απαραίτητη στην Ανατολική Ευρώπη προκειμένου να εκτελέσει σωστά αυτήν την κρίσιμη αποστολή.