Η χώρα μας ακολουθώντας τη στρατηγική ενεργειακής μετάβασης της Ε.Ε. επέλεξε το φυσικό αέριο (Φ.Α.) ως μεταβατική ενεργειακή πηγή, όταν αυτό προσφερόταν άφθονο, κυρίως από τη Ρωσική Ομοσπονδία, σε σχετικά χαμηλές τιμές και ως -υποτίθεται- λιγότερο επιβλαβές από τον άνθρακα (λιγνίτη).
Ο εφησυχασμός αυτός των κυβερνήσεων, που αγνόησε όλες τις προειδοποιήσεις, των ειδικών και του κλιματικού κινήματος, εξέθρεψε την ανεπίτρεπτη μονομερή ενεργειακή εξάρτηση, την οποία πληρώνουμε σήμερα ακριβότερα απ’ όσο θα πληρώναμε για τις εναλλακτικές ταχύτερης μετάβασης στις ΑΠΕ, που δεν προκρίνονταν τότε ως «αδικαιολόγητα» ακριβές. Ενδεικτικά, η επαύξηση και μόνο της «συναλλαγματικής αιμορραγίας» ύψους άνω των 10 δισ. ευρώ που υπέστη η εθνική μας οικονομία τους τελευταίους 12 μήνες, θα επαρκούσε για την πλήρη χρηματοδότηση των ΑΠΕ μαζί με τα δίκτυά τους έως το 2030.
Παράλληλα καταρρίφθηκε και το επιχείρημα της «καθαρότητας» του Φ.Α., καθόσον εδώ και καιρό κατέστη σαφές ότι οι σταθμοί Φ.Α. είναι τουλάχιστον εξίσου επιβλαβείς για το κλίμα με τους σταθμούς καύσης άνθρακα, ιδίως δε όταν αυτοί λειτουργούν με σχιστολιθικό αέριο, από το οποίο εκπέμπονται έως και 30% περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου. Μάλιστα, το σχιστολιθικό παρέχεται εν μέρει και μέσω των ρωσικών αγωγών, πολλώ δε μάλλον τώρα που εισάγεται ως υγροποιημένο. Ο λόγος είναι οι υψηλές διαρροές μεθανίου που εμφανίζονται κατά την εξόρυξη, τη μεταφορά και τις υπόλοιπες υποδομές από την παραγωγή έως την τελική κατανάλωση του Φ.Α.
Μερικές χώρες της Ε.Ε., όπως η Γερμανία, αρχίζουν να καλοβλέπουν πλέον την επαναλειτουργία των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα και την παράταση της λειτουργίας των πυρηνικών σταθμών. Και οι δύο αυτές προθέσεις, αν εφαρμοστούν ευρέως, θα υποσκάψουν επικίνδυνα τα θεμέλια της αναγκαίας και υλοποιούμενης ενεργειακής μετάβασης χωρίς άνθρακα και χωρίς πυρηνικά.
«Ενεργειακός χρυσός» οι ΑΠΕ
Για την Ελλάδα, ο λιγνίτης συνεχίζει να διαδραματίζει αποκλειστικά έναν και μοναδικό δικαιολογημένο ρόλο, αυτόν της στρατηγικής εφεδρείας σε ακραίες περιπτώσεις ενεργειακών κρίσεων και εν δυνάμει επακόλουθων εθνικών εκβιασμών, καθότι η χώρα μας δεν διαθέτει κανένα άλλο εναλλακτικό ορυκτό καύσιμο. Διαθέτει όμως ανεξάντλητο «ενεργειακό χρυσό» που βρίσκεται στις ΑΠΕ, στον αέρα, στον ήλιο, στη θάλασσα, στα ποτάμια και στην πλούσια ποικιλόμορφη φυσική και καλλιεργουμένη βλάστηση, που περιμένει να αξιοποιηθεί προς όφελος της οικονομίας και της κοινωνίας.
Αξιοποίηση βιομάζας
Στην κατεύθυνση αυτήν οφείλουμε να επιταχύνουμε με κάθε τρόπο την υποκατάσταση του εισαγόμενου φυσικού αερίου, πρώτιστα με την προώθηση αξιοποίησης της εγχώριας βιομάζας, κυρίως δε με γενναία ενίσχυση της κατασκευής μονάδων βιοαερίου, που αδικαιολόγητα αφήσαμε στο περιθώριο της απαξίωσης. Αρκετές βορειοευρωπαϊκές χώρες, όπως η Δανία, που είχαν επενδύσει έντονα στην αξιοποίηση της βιομάζας τους, βρέθηκαν να είναι λιγότερο εξαρτημένες από το εισαγόμενο Φ.Α.
Η Ελλάδα θα μπορούσε με αυτόν τον τρόπο στην επόμενη πενταετία να υποκαταστήσει έως και το 50% του εισαγόμενου Φ.Α., να δώσει παράλληλα πρόσθετο εισόδημα στου αγρότες και κτηνοτρόφους, ενισχύοντας τις τοπικές οικονομίες της επαρχίας, που πλήττονται από τη φτώχεια και τη δημογραφική αιμορραγία, προστατεύοντας ταυτόχρονα το περιβάλλον από τα ανεξέλεγκτα επικίνδυνα απορρίμματα βιομάζας.
Είναι απαραίτητο, επίσης, να θεσπιστεί ένα ειδικό σχέδιο ευέλικτο και προσαρμοσμένο στις ανάγκες επιτάχυνσης της ενεργειακής μετάβασης και στα εξαιρετικά αναξιοποίητα προτερήματα που προσφέρουν οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με βιομάζα, είτε είναι βιοαερίου είτε θερμικές.
Ένα σχέδιο άμεσα υλοποιήσιμο με εκατοντάδες αποκεντρωμένες μικρές «μονάδες βάσης», με δυνατότητα και αδιάλειπτης λειτουργίας σταθερής, αλλά και αυξομειούμενης ισχύος. Προς τούτο είναι απαραίτητο να επιτραπεί, όπως σε άλλες χώρες της Ε.Ε., ο διπλασιασμός ή και ο τριπλασιασμός της αδειοδοτημένης ισχύος, όμως χωρίς δικαίωμα υπέρβασης της μέγιστης αδειοδοτημένης ετήσιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Κατά αυτόν τον τρόπο θα μπορεί κάθε μονάδα να μετατραπεί ταυτόχρονα σε μονάδα αποθήκευσης βιοαερίου ή καύσιμης βιομάζας, ώστε να λειτουργεί μόνο εκείνα τα χρονικά διαστήματα που τις χρειάζεται το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας, όπως ακριβώς γίνεται και με τις συμβατικές θερμικές μονάδες.
Μια θεσμική παρέμβαση ελάχιστου κόστους που θα ενισχύσει άμεσα και αποτελεσματικά την ασφάλεια και την ισορροπία του ηλεκτρικού μας συστήματος, ανοίγοντας περαιτέρω ηλεκτρικό χώρο για συνδέσεις περισσότερων στοχαστικών ΑΠΕ.
Βασίλης Τσολακίδης, σύμβουλος Στρατηγικού Σχεδιασμού για το Περιβάλλον, την Ενέργεια και το Κλίμα, πρώην πρόεδρος ΚΑΠΕ (Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας)