Της Engiellushe Morina
Μια ενεργειακή κρίση διαφαίνεται στα Δυτικά Βαλκάνια. Καθώς οι ηγέτες της ΕΕ προσπαθούν να διατηρήσουν τα ενεργειακά αποθέματα για το επόμενο διάστημα, τουλάχιστον δύο χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, η Βόρεια Μακεδονία και το Κόσσοβο, θα κηρύξουν κατάσταση ενεργειακής έκτακτης ανάγκης τον Αύγουστο, λόγω των ελλείψεων που αναμένονται στους πιο ψυχρούς μήνες.
Η πανδημία προκάλεσε μεγάλη οικονομική κρίση στην περιοχή. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το ΑΕΠ των χωρών στα Δ. Βαλκάνια συρρικνώθηκε κατά ,2% το 2020 προτού ανακάμψει στο 7,4% το 2021. Ωστόσο, η παγκόσμια αύξηση των τιμών της ενέργειας απειλεί την περιοχή με μια νέα σειρά οικονομικών προκλήσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι φορείς χάραξης πολιτικής που εργάζονται για την πράσινη ατζέντα της Κομισιόν για τα Δυτικά Βαλκάνια, θα πρέπει να συμβιβάσουν τις αυξημένες τιμές και την ενεργειακή ασφάλεια, με τον στόχο της περιβαλλοντικής προστασίας. Αυτό θα απαιτήσει ισχυρή και συντονισμένη δράση από κυβερνήσεις στην περιοχή, μαζί με μια μεγάλη υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωσης.
Για να γίνουν ενεργειακά ασφαλή τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων, θα χρειαστεί να στραφούν προς την ΕΕ και να τηρήσουν τους κανονισμούς και τις πολιτικές της Ένωσης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όσον αφορά στην πράσινη ατζέντα, κεντρικό σημείο της οποίας είναι η μετάβαση στις ΑΠΕ.
Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει επίσης να διαφοροποιήσουν τις αλυσίδες παραγωγής και εφοδιασμού ενέργειας. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να συνεργαστούν με την ΕΕ για τη διαμόρφωση καινοτομιών και συγκεκριμένων ανά χώρα προσεγγίσεων στην πράσινη μετάβαση –υποστηριζόμενες από την πολιτική βούληση και τη θεσμική υποστήριξη. Μάλιστα, με την υπογραφή της Διακήρυξης της Σόφιας, έχουν ήδη δεσμευτεί να το κάνουν.
Τα περισσότερα κράτη στα Δυτικά Βαλκάνια εξαρτώνται κυρίως στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα για να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες. Η χρήση αυτών των εγκαταστάσεων θέτει σε κίνδυνο την ικανότητά τους να εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις που περιγράφονται στην ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία –μία από τις οποίες είναι η μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 55% (σε σχέση με τα επίπεδα του 1990) έως το 2030. Παρόλα αυτά, δεδομένης της άμεσης πίεσης της ενεργειακής κρίσης, αυτές οι χώρες θα πρέπει να συνεχίσουν να καίνε άνθρακα βραχυπρόθεσμα. Πραγματικά, η Βόρεια Μακεδονία και το Κόσσοβο έχουν ήδη ανακοινώσει ότι θα καθυστερήσουν τα σχέδια για σταδιακή κατάργηση των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής τους με καύση άνθρακα τα επόμενα χρόνια.
Για να επιβιώσουν από την ενεργειακή κρίση, τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων θα χρειαστεί επίσης να βελτιώσουν τη συνεργασία τους το ένα με το άλλο, μέσα στο πλαίσιο της διαδικασίας του Βερολίνου. Θα μπορούσαν να το κάνουν προετοιμάζοντας κοινές επενδυτικές προτάσεις στην ανανεώσιμη ενέργεια και την ενσωμάτωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου.
Το έγγραφο REPowerEU της Κομισιόν περιγράφει ένα σχέδιο 300 δισ. ευρώ για μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα κατά τα δύο τρίτα, έως το τέλος του 2022 και για να μην εισάγεται καθόλου ρωσική ενέργεια μέχρι το τέλος του 2030. Αυτή η στρατηγική σηματοδοτεί μια ιστορική αλλαγή στην προσέγγιση της Ένωσης στα ενεργειακά ζητήματα. Θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στον ενεργειακό τομέα των Βαλκανίων. Το σχέδιο επικεντρώνεται στην επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης και στη διαφοροποίηση της προσφοράς μέσω επενδύσεων σε τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου και άλλες υποδομές φυσικού αερίου.
Ως εκ τούτου, τα Βαλκάνια θα μπορούσαν να γίνουν ένας σημαντικός διάδρομος μεταφοράς για τις ενεργειακές προμήθειες της Ευρώπης –ιδιαίτερα το φυσικό αέριο- μεσοπρόθεσμα. Αυτό είναι ιδιαίτερα αληθινό για διάφορους αγωγούς αερίου που θα μπορούσαν να συνδέουν τα μέλη της ΕΕ με χώρες της Κασπίας όπως το Αζερμπαϊτζάν και για τη διασύνδεση Ελλάδας-Βουλγαρίας που θα τεθεί σε λειτουργία αυτό το καλοκαίρι. Υπάρχει επίσης προγραμματισμένος σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη, ο οποίος θα συνδέεται με τον αγωγό Trans Adriatic και ο οποίος θα γίνει λειτουργικός το 2023.
Ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Josep Borrell Και ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμαν, έχουν σωστά υποστηρίξει ότι “καθώς επιταχύνουμε τη μετάβαση από μια οικονομία βασισμένη στους υδρογονάνθρακες σε μια βιώσιμη οικονομία που βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δεν μπορούμε να είμαστε τυφλοί στις γεωπολιτικές επιδράσεις”. Τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων έχουν μικρές ενεργειακές αγορές. Αλλά εξαιτίας της εγγύτητάς τους με την ΕΕ, μπορούν να είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει να τερματίσει το μονοπώλιο φυσικού αερίου της Ρωσίας στα Δυτικά Βαλκάνια –παρά τον σχετικά μικρό ρόλο που διαδραματίζει το φυσικό αέριο στο ενεργειακό μείγμα της χώρας.
Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσει δίκτυα μεταφορών για φυσικό αέριο και αργό πετρέλαιο στα Βαλκάνια. Τέτοια δίκτυα θα είναι το κλειδί για τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ Δύησης και Ρωσίας. Είναι πλέον καιρός η ΕΕ να υποβάλει μια τολμηρή και ολοκληρωμένη ιδέα ενεργειακής ασφάλειας για όλη τη ΝΑ Ευρώπη.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://ecfr.eu/article/power-of-need-energy-security-in-the-western-balkans/