Η κοινή νομισματική πολιτική θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανισορροπίες όταν οι χώρες της Ευρωζώνης έχουν ρυθμούς πληθωρισμού πολύ διαφορετικούς, εκτιμά σε ανάλυσή της η Bank of America.
Κατά μέσο όρο, ο πληθωρισμός των χωρών της Ευρωζώνης είναι υψηλότερος από τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης κατά 0,5% για τον επίσημο πληθωρισμό και κατά 0,3% για τον δομικό, από τότε που εισήχθη το ευρώ. Θεωρητικά, στοχεύοντας σε πληθωρισμό κοντά στο 2% για την Ευρωζώνη συνολικά, η ΕΚΤ αποδίδει πληθωρισμό κατά μέσο όρο σε μια χώρα της Ευρωζώνης στο 2,5%.
Αυτό μπορεί να μην ήταν τόσο ανησυχητικό στην εποχή όπου ο πληθωρισμός ήταν σε χαμηλά επίπεδα κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, που συμπίπτει με την ύπαρξη του ευρώ. Ωστόσο, μπορεί να αποτελέσει μια αρκετά σοβαρή ανησυχία τώρα που ο πληθωρισμός απέχει αρκετά πάνω από τον στόχο της ΕΚΤ. «Πράγματι, η τρέχουσα νομισματική πολιτική της ΕΚΤ μπορεί να είναι ακατάλληλη -πολύ χαλαρή- για ορισμένες από τις μικρές χώρες μέλη της Ευρωζώνης που έχουν πολύ υψηλότερο πληθωρισμό. Το γεγονός ότι ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος στις περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης από ό,τι στην Ευρωζώνη στο σύνολό της θα μπορούσε επίσης να υποδηλώνει ότι μπορεί να δούμε μια μεροληψία από την πλευρά των «γερακιών» καθώς η ΕΚΤ προχωρά στην ομαλοποίηση της πολιτικής – την οποία ωστόσο δεν έχουμε δει ακόμη», σημειώνει ο Αθανάσιος Βαμβακίδης, παγκόσμιος επικεφαλής επενδύσεων στις αγορές συναλλάγματος του G10 (Global Head of G10 Foreign Exchange Strategy).
Εάν διατηρηθούν, τέτοιες αποκλίσεις θα οδηγούσαν σε σοβαρές ανισορροπίες για ορισμένες από τις χώρες της Ευρωζώνης. Πράγματι, η εξέταση των πραγματικών σταθμισμένων ισοτιμιών (REER) στο Παράδειγμα 11 ενισχύει τις ανησυχίες, κατά τη BofA. Η Εσθονία, η Λιθουανία, η Σλοβακία και η Λετονία έχουν REER πολύ πάνω από τον ιστορικό τους μέσο όρο. Αυτό παρά το ιστορικό αδύναμο ευρώ. Αυτό δεν ισχύει ωστόσο για την περιφέρεια της Μεσογείου, καθώς όλες οι χώρες της περιοχής έχουν REER που είναι στην πραγματικότητα κάτω από τον ιστορικό τους μέσο όρο-λόγω του αδύναμου ευρώ, αλλά και της εσωτερικής υποτίμησης μετά την κρίση της Ευρωζώνης.
Με τόσο υψηλά ποσοστά πληθωρισμού, είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι το επιτόκιο πολιτικής 0% της ΕΚΤ -που ήταν στην πραγματικότητα -0,5% πριν από τον Ιούλιο- είναι η κατάλληλη στάση νομισματικής πολιτικής για αυτές τις χώρες. Έχουν διαφορετική δομή, γεγονός που εξηγεί γιατί παρατηρούμε τόσο τεράστιες διαφορές πληθωρισμού όταν πλήττονται από κοινά σοκ. Αυτές οι οικονομίες αντιμετωπίζουν ένα πολύ πιο σοβαρό πρόβλημα πληθωρισμού από την υπόλοιπη Ευρωζώνη, το οποίο η κοινή νομισματική πολιτική δεν αντιμετωπίζει και δεν μπορεί στην πραγματικότητα να αντιμετωπίσει. Χάνουν την ανταγωνιστικότητά τους και οι συναλλαγματικές ισοτιμίες τους υπερτιμώνται γρήγορα, ως αποτέλεσμα.
Το Σχήμα 13 δείχνει ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που δεν είναι μέρος της Ευρωζώνης έχουν πολύ υψηλότερα επιτόκια από τα μέλη της Ευρωζώνης, παρά τα παρόμοια ποσοστά πληθωρισμού – η Βουλγαρία έχει επίσης μηδενικά επιτόκια λόγω της σύνδεσης του νομίσματος με το ευρώ. Εάν η Εσθονία, η Λιθουανία, η Σλοβακία, η Λετονία και η Κροατία (προκειμένου να ενταχθούν στην Ευρωζώνη) είχαν τις δικές τους νομισματικές πολιτικές, τα επιτόκια πολιτικής τους θα ήταν πολύ πάνω από το 0%. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η αξιοπιστία της ΕΚΤ δικαιολογεί χαμηλότερα επιτόκια, αλλά με τον πληθωρισμό να έχει ενισχυθεί τόσο πολύ σε αυτές τις χώρες, η BofA δεν εκτιμά ότι τέτοια επιχειρήματα εξηγούν το μεγάλο χάσμα.
Η περιφέρεια της Μεσογείου πρέπει να προσέξει
Η ανάλυση της BofA δεν εγείρει έντονες ανησυχίες για την περιφέρεια της Μεσογείου. Το Σχήμα 11 υποδηλώνει ότι οι REER σε αυτές τις χώρες δεν είναι υπερεκτιμημένες. Πράγματι, η εσωτερική υποτίμηση που ακολούθησε την κρίση της Ευρωζώνης οδήγησε σε απότομη πτώση των REERs των χωρών της περιφέρειας, με παρόμοια βελτίωση εν συνεχεία, απομονώνοντας τις σχετικές τιμές εξαιρουμένων των κινήσεων συναλλάγματος. Επίσης η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ είναι σε γενικές γραμμές κατάλληλη για αυτές τις χώρες.
Ωστόσο, η πρόσφατη απόκλιση του πληθωρισμού απαιτεί προσοχή. Με εξαίρεση την Ιταλία, οι άλλες χώρες της περιφέρειας – Ελλάδα, Πορτογαλία και Ισπανία – έχουν υψηλότερους ρυθμούς πληθωρισμού από την Ευρωζώνη συνολικά. Πράγματι, αυτό αρχίζει να αποτυπώνεται και στις REER αυτών των τριών χωρών, με τον πίνακα 15 να αποτυπώνει επίσης ότι αυτές οι τρεις χώρες έχουν αρχίσει να χάνουν την ανταγωνιστικότητά τους. «Είναι νωρίς για να ανησυχούμε αρκετά, αλλά εάν αυτή η διάβρωση της ανταγωνιστικότητας συνεχιστεί, λόγω του επίμονα υψηλότερου πληθωρισμού στην περιοχή από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, ορισμένες από τις χώρες της περιφέρειας θα μπορούσαν να βρεθούν αντιμέτωπες με υψηλές προκλήσεις στο μέλλον». Οι κίνδυνοι θα μπορούσαν να αυξηθούν εάν το ευρώ επανέλθει στο μακροπρόθεσμο μέσο όρο του στο μέλλον. Και πάλι, ο σχεδιασμός του TPI δεν είναι κατάλληλος για την αντιμετώπιση τέτοιων κινδύνων, τονίζει η BofA.
Οι επιπτώσεις της ευρείας και αυξανόμενης διασποράς του πληθωρισμού στο ευρώ δεν είναι ξεκάθαρες. Όπως επισημαίνει η BofA, το να υπάρχουν πολλές χώρες της Ευρωζώνης με υπερβάλλοντα πληθωρισμό θα μπορούσε να καλλιεργήσει προσδοκίες για μια υπερβολική σύσφιξη βραχυπρόθεσμα.
Επίσης, μακροπρόθεσμα, εάν συνεχιστούν τέτοιες ανισορροπίες, θα μπορούσαν να προκαλέσουν πιέσεις στην αγορά, που θα επηρεάσουν αρνητικά το ευρώ. Αν και οι χώρες της Ευρωζώνης με τα υψηλότερα ποσοστά πληθωρισμού είναι σχετικά μικρές, ένα μάθημα από την τελευταία κρίση της Ευρωζώνης ήταν ότι καμία χώρα δεν ήταν αρκετά μικρή – θυμηθείτε την Κύπρο. Και πάλι, οι περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης, όχι μόνο η Ανατολική Ευρωζώνη, έχουν υψηλότερο πληθωρισμό από την Ευρωζώνη στο σύνολό της σήμερα, ο οποίος εάν διατηρηθεί θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε ευρύτερες και πιο σοβαρές ανισορροπίες.
Όπως τονίζει η BofA, οι ευρωπαϊκές αρχές θα προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους κατακερματισμού που προκύπτουν από τη διαφορετική δυναμική του πληθωρισμού, αλλά η ίδια δεν είναι αισιόδοξη….