Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν μια επιλογή για το είδος της κρίσης: μια ενεργειακή ή μια δημοσιονομική κρίση. Η παγκόσμια οικονομία κρέμεται από μια κλωστή.
Οι εκτιμήσεις για το μέγεθος του σοκ στην τιμή της ενέργειας ποικίλλουν, αλλά μια εύλογη εκτίμηση κυμαίνεται από 6% έως 8% του ΑΕΠ για την Ευρώπη. Μια απάντηση σε αυτό το σοκ θα ήταν να αφήσουμε τις τιμές της ενέργειας να αυξηθούν και να επιτρέψουμε στον ιδιωτικό τομέα να προσαρμοστεί. Αυτό θα σήμαινε υψηλότερο κόστος για την κατασκευή, υψηλότερους λογαριασμούς θέρμανσης σπιτιού και χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα για δαπάνη σε άλλα αγαθά και υπηρεσίες. Σε γενικές γραμμές, θα ήταν σαν το σοκ στις τιμές της ενέργειας του 1979 και την επόμενη ύφεση.
Σημειώστε ότι το μέγεθος της ύφεσης είναι συνήθως μεγαλύτερο από το μέγεθος του αρχικού σοκ τιμών. Καθώς ορισμένοι τομείς αρχίζουν να συρρικνώνονται, καταρρίπτουν και άλλους τομείς μαζί τους. Οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων θα μειωθούν επίσης, γεγονός που με τη σειρά του βλάπτει τις επενδύσεις και την κατανάλωση. Οι οικονομολόγοι μερικές φορές αποκαλούν αυτή τη «θεωρία πραγματικού επιχειρηματικού κύκλου», έναν κλάδο γνώσης που ερευνά πώς μπορεί να εξαπλωθεί ένα αρχικό αρνητικό γεγονός.
Αυτό δεν είναι απλώς μια φανταστική οικονομική ιστορία. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι οι γερμανικές εξαγωγές δέχονται σοβαρό πλήγμα, αν και μέρος αυτής της μείωσης οφείλεται σε προβλήματα που δεν σχετίζονται με την ενέργεια.
Αυτό ακούγεται ζοφερό, αλλά είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχει μια διαφορετική αλλά εξίσου ζοφερή διαδρομή: οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν αυτό το σοκ στην τιμή της ενέργειας και να το μετατρέψουν σε δημοσιονομικό σοκ.
Εάν μια κυβέρνηση καλύψει αρκετή απο την αύξηση του λογαριασμού ενέργειας, θα ήταν σαν να μην συνέβη ποτέ το σοκ στην τιμή της ενέργειας. Στην πολική της μορφή, θα ήταν δύσκολο να εφαρμοστεί, αλλά έχουν ήδη γίνει κάποιες κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεσμεύει ένα πιθανό ποσό 200 δισεκατομμυρίων λιρών για να απομονώσει την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου από κραδασμούς στις τιμές της ενέργειας, αν και μεγάλο μέρος του σοκ στις τιμές της ενέργειας θα εξακολουθήσει να εισχωρεί στην οικονομία. Η γερμανική οικονομία έχει επίσης αποκαλύψει ένα σχέδιο για να δαπανήσει περίπου 200 δισεκατομμύρια ευρώ για την προστασία της οικονομίας από τα σοκ στις τιμές της ενέργειας.
Οι κυβερνήσεις μπορούν να προσπαθήσουν να περιορίσουν τα σοκ στις τιμές της ενέργειας με διάφορους τρόπους. Μπορούν να προσπαθήσουν να βοηθήσουν ξανά τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις με επιδοτήσεις και μεταφορές εισοδήματος, για παράδειγμα, ή μπορούν να περιορίσουν τις τιμές και μετά να προσπαθήσουν να βοηθήσουν ξανά τις ενεργειακές εταιρείες. Όποιος κι αν είναι ο ακριβής συνδυασμός πολιτικών, το επιπλέον κόστος θα δημιουργήσει μεγάλη τρύπα στους κρατικούς προϋπολογισμούς.
Εάν μια κυβέρνηση αναλάμβανε ολόκληρο το επιπλέον κόστος ενέργειας, θα κόστιζε κάτι από 6% έως 8% του ΑΕΠ — και αυτό το κόστος θα έπρεπε να επιβαρύνεται κάθε χρόνο που οι τιμές της ενέργειας παραμένουν υψηλές. Αυτό θα απαιτούσε περισσότερο κρατικό δανεισμό, υψηλότερους φόρους, περισσότερη εκτύπωση χρημάτων ή κάποιο συνδυασμό αυτών των επιλογών.
Τα καλά νέα είναι ότι η μετατροπή μιας ενεργειακής κρίσης σε δημοσιονομική κρίση δεν μεταδίδει υψηλό ενεργειακό κόστος σε ολόκληρη την οικονομία. Τα κακά νέα είναι δύο: Πρώτον, η διατήρηση των τιμών της ενέργειας σε χαμηλά επίπεδα δεν ενθαρρύνει τη εξοικονόμηση.
Δεύτερον, και πιο σημαντικό, μια δημοσιονομική κρίση εξακολουθεί να είναι κρίση. Ακόμα κι αν μια κυβέρνηση αποφεύγει τον επιπλέον δανεισμό, πόσο περιθώριο υπάρχει για να αυξήσει τους φόρους, δεδομένων των οικονομικών και πολιτικών περιορισμών;
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, δεν υπήρξε καμία γενική κίνηση για να μετατραπεί η κρίση των τιμών της ενέργειας σε (πιθανή) δημοσιονομική κρίση. Οι κυβερνήσεις τότε δεν πίστευαν ότι θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τα επίπεδα δανεισμού που αντιμετωπίζουν συνήθως.
Αυτή είναι λοιπόν μια στιγμή καινοτομίας της πολιτικής: Η πανδημία είναι ένα άλλο πολύ πρόσφατο παράδειγμα. Για πόσο καιρό μπορεί ο κόσμος να φορολογεί τα προβλήματά του; Μπορεί η φορολογία να βοηθήσει τον κόσμο να αποφύγει μεγάλες οικονομικές κρίσεις;
Ίσως αυτή να είναι μόνο η αρχή για τα εξαιρετικά υψηλά επίπεδα χρέους ως μια μορφή ασφάλισης έναντι της πολύ κακής τύχης. Ή ίσως οι αγορές ομολόγων είναι στα πρόθυρα της εξέγερσης εναντίον αυτού του συνεχιζόμενου δανεισμού — και τέτοιο χρέος θα καταστρέψει το δημοσιονομικό σύμφωνο πίσω από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεδομένης της κοινής άποψης ότι τουλάχιστον ορισμένες από αυτές τις χώρες θα καταλήξουν να κάνουν κατάχρηση των δανειακών τους προνομίων. Τα πραγματικά επιτόκια, θυμηθείτε, έχουν αυξηθεί τον τελευταίο καιρό.
Εν ολίγοις: Κανένα από αυτά τα σενάρια δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο, κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι κάνουν και το τελικό αποτέλεσμα πιθανότατα θα υπαγορευτεί από την αγορά ομολόγων.