Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την ανακοίνωσή της για τα λιπάσματα, στην οποία περιγράφονται ορισμένα μέτρα που αποσκοπούν στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας των βασικών εισροών εν μέσω της αναστάτωσης που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Η πολυαναμενόμενη ανακοίνωση, που παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την Τετάρτη (9 Νοεμβρίου), έρχεται με αφορμή την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία προκάλεσε σοκ στον αγροδιατροφικό τομέα της ΕΕ και εκτίναξε στα ύψη την τιμή των λιπασμάτων.
Αν και η ανακοίνωση δεν προσφέρει νομοθετικές προτάσεις, καθορίζει ένα ευρύ σχέδιο με βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα που αποσκοπούν στην ενίσχυση της βιομηχανίας λιπασμάτων της ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα διερευνά τρόπους ώστε οι αγρότες της ΕΕ να εξαρτώνται λιγότερο από τα λιπάσματα.
Υπογραμμίζοντας τις επιπτώσεις της «οπλοποίησης» του φυσικού αερίου από τη Ρωσία, ο αντιπρόεδρος Frans Timmermans τόνισε την ανάγκη να δράσουμε γρήγορα για τη διαφύλαξη του τομέα.
«Όσο πιο αποτελεσματικοί είμαστε και όσο πιο γρήγορα στραφούμε σε εναλλακτικές λύσεις για τα ορυκτά λιπάσματα, τόσο λιγότερο θα εξαρτόμαστε από τα ορυκτά καύσιμα και τόσο πιο ανθεκτικό θα είναι το διατροφικό μας σύστημα», δήλωσε με αφορμή την παρουσίαση της ανακοίνωσης.
Εν τω μεταξύ, ο Επίτροπος Γεωργίας της ΕΕ Janusz Wojciechowski τόνισε τη σημασία της εν λόγω ανακοίνωσης για τους αγρότες, οι οποίοι έχουν πληγεί σκληρά από την εκτίναξη του κόστους των λιπασμάτων.
«Δεν μπορούμε να μείνουμε άπραγοι μπροστά σε αυτή την κατάσταση», τόνισε, προσθέτοντας ότι η βιώσιμη παραγωγή λιπασμάτων στην ΕΕ αποτελεί «βασική προϋπόθεση για τη στρατηγική μας αυτονομία και τη συνεχή συμβολή μας στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια».
Τι νέο υπάρχει;
Συγκεκριμένα, η ανακοίνωση προβλέπει τη δρομολόγηση δύο νέων πρωτοβουλιών: ένα νέο παρατηρητήριο της αγοράς που αποσκοπεί στη βελτίωση της διαφάνειας της αγοράς και μια νέα πρόκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας για την ανθεκτική γεωργία.
Αυτό το Συμβούλιο Καινοτομίας θα προσφέρει 65 εκατ. ευρώ για τη στήριξη νεοφυών επιχειρήσεων AgTech για την ταχεία ανάπτυξη «καινοτομιών βαθιάς τεχνολογίας για τη διατήρηση και τη βελτίωση της απόδοσης των καλλιεργειών με τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον», ιδίως στον τομέα της λίπανσης.
Και οι δύο πρωτοβουλίες αναμένεται να ξεκινήσουν το 2023.
Δείξτε μου τα χρήματα
Εκτός από την ενθάρρυνση των κρατών μελών να δώσουν προτεραιότητα στους παραγωγούς λιπασμάτων σε περίπτωση δελτίου φυσικού αερίου, η ανακοίνωση παρουσιάζει μια σειρά επιλογών για την οικονομική στήριξη των θιγόμενων μερών.
Αυτή περιλαμβάνει την οικονομική στήριξη που παράγεται μέσω μέτρων όπως οι έκτακτες εισφορές και οι εισφορές αλληλεγγύης.
Παράλληλα, η ανακοίνωση στηρίζεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στις κρατικές ενισχύσεις για την παροχή ειδικής στήριξης στους γεωργούς και τους παραγωγούς λιπασμάτων.
«Δεν υπάρχει άλλη επιλογή από το να εγκρίνουμε τις κρατικές ενισχύσεις σε αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση», εξήγησε ο Επίτροπος Wojciechowski σε συνέντευξη Τύπου μετά την παρουσίαση της ανακοίνωσης, τονίζοντας ότι αυτό είναι απαραίτητο για τη στήριξη τόσο των γεωργών όσο και των παραγωγών λιπασμάτων.
Οι αγρότες θα μπορέσουν να επωφεληθούν από την πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής να αυξήσει το ανώτατο όριο της μέγιστης ενίσχυσης βάσει του προσωρινού πλαισίου για την κρίση στο ποσό ρεκόρ των 250.000 ευρώ.
Εν τω μεταξύ, από την πλευρά της παραγωγής, οι παραγωγοί λιπασμάτων θα επωφεληθούν από υψηλότερες εντάσεις ενίσχυσης και ποσά ενίσχυσης έως 150 εκατ. ευρώ, εφόσον πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας.
Για τις εταιρείες που λαμβάνουν μεγαλύτερα ποσά ενίσχυσης, η ανακοίνωση ορίζει ότι η ενίσχυση αυτή θα συνδεθεί με δεσμεύσεις για τη «χάραξη πορείας προς τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος της κατανάλωσης ενέργειας και την εφαρμογή μέτρων ενεργειακής απόδοσης».
Οι δημόσιες αρχές θα μπορούν επίσης να αγοράζουν λιπάσματα και να τα προσφέρουν σε χαμηλότερες τιμές στους αγρότες, κάτι που ο Επίτροπος Wojciechowski παρουσίασε ως μια win-win λύση για όλους τους εμπλεκόμενους.
«Οι παραγωγοί θα έχουν την εγγύηση ότι θα μπορούν να τα πουλήσουν και οι αγρότες θα λαμβάνουν φθηνότερα λιπάσματα», είπε, προσθέτοντας ότι αυτό θα μπορούσε να είναι «πολύ αποτελεσματικό».
Μακροπρόθεσμα, η ανακοίνωση δίνει έμφαση στο ρόλο του προγράμματος επιδοτήσεων της ΕΕ για τη γεωργία, της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ).
Μέσω των εθνικών στρατηγικών σχεδίων της ΚΑΠ (βλ. παρακάτω για περισσότερες λεπτομέρειες), τα κράτη μέλη αναμένεται να εισαγάγουν τροποποιήσεις για να βοηθήσουν τους γεωργούς να χρησιμοποιούν τα λιπάσματα πιο αποτελεσματικά και βιώσιμα, συμπεριλαμβανομένης της διευκόλυνσης της πρόσβασης σε οργανικά λιπάσματα και θρεπτικά συστατικά από ανακυκλωμένα ρεύματα αποβλήτων.
Διεθνής αντίκτυπος
Στον διεθνή τομέα, η ανακοίνωση ορίζει επίσης δεσμεύσεις για συνεργασία με επιλεγμένες χώρες εταίρους της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της παροχής στήριξης για την προώθηση «εναλλακτικών λύσεων αντί των ορυκτών λιπασμάτων με βάση τη βιώσιμη διαχείριση της γονιμότητας του εδάφους».
Αυτή περιλαμβάνει τη δέσμευση να συμμετάσχει στην Παγκόσμια Πρόκληση για τα Λιπάσματα. Η πρόκληση αυτή, η οποία δρομολογήθηκε στο Φόρουμ Μεγάλων Οικονομιών τον Ιούνιο του 2022, αποσκοπεί στην ανακούφιση της έλλειψης προσφοράς λιπασμάτων μέσω της καλύτερης διαχείρισης των θρεπτικών στοιχείων, της αυξημένης αποδοτικότητας της χρήσης λιπασμάτων, των εναλλακτικών γεωργικών πρακτικών και των εναλλακτικών λύσεων στα ορυκτά λιπάσματα.
Η Επιτροπή θα ξεκινήσει επίσης συζητήσεις για τη βελτίωση της διαφάνειας, συμπεριλαμβανομένης της αποφυγής των εξαγωγικών περιορισμών στο εμπόριο λιπασμάτων στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), με σκοπό την επίτευξη αποτελεσμάτων στην επόμενη υπουργική διάσκεψη.