Ολοένα και περισσότεροι αναλυτές μεγάλων διεθνών τραπεζικών ομίλων αναφέρονται εν όψη του 2023 στο ενδεχόμενο πιστοληπτικής αναβάθμισης του ελληνικού χρέους.
Οι αναφορές αυτές έχουν αρχίσει να εντοπίζονται πλέον και στις δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών, Χρήστου Σταϊκούρα, παρά το γεγονός πως από την πλευρά του αρμόδιου για το δημόσιο χρέος Οργανισμού, του ΟΔΔΗΧ, αποφεύγονται οι σχετικές δηλώσεις και αναφορές.
Υπάρχει κάποια βάση γι’ αυτό; Αναμφίβολα η σύνθεση του ελληνικού χρέους μετά και την τελευταία φάση αναδιάρθρωσής του τον Ιούνιο του 2018, θα δικαιολογούσε την μετακίνηση της διαβάθμισης του ελληνικού χρέους στην χαμηλότερη investment grade διαβάθμιση, καθώς σε ολόκληρη την Ευρώπη, δεν υπάρχει άλλη οικονομία με τόσο σταθερά χαμηλές ετήσιες υποχρεώσεις εξυπηρέτησης του χρέους.
Πάνω από το 80% του χρέους, άμεσα και έμμεσα, στην ουσία είναι δεσμευμένο με σχεδόν σταθερά πολύ χαμηλά ονομαστικά επιτόκια, που στο μεταξύ, με τον τρέχοντα πληθωρισμό είναι σε πραγματικούς όρους αρνητικά, σχεδόν στα ίδια επίπεδα με εκείνα που πληρώνει η Γερμανία… Πρόκειται για το κομμάτι του χρέους προς τον ESM μαζί με τα διακρατικά δάνεια του GLF (πρώτο δάνειο 52 δισ. ευρώ).
Ταυτόχρονα το ετήσιο δανειακό πρόγραμμα του ελληνικού δημοσίου το 2023, μια χρονιά που συνολικά στην Ευρωζώνη οι χώρες μέλη θα δανείσουν περισσότερα από το 2022, κινείται σε αντίστροφη πορεία μειούμενο στο απίθανα χαμηλό επίπεδο των 8 δισ. ευρώ, όπως προβλέπει το Προϋπολογισμός που έχει κατατεθεί και θα ψηφιστεί σε λίγες ημέρες στην Βουλή.
Και σαν να μην έφτανε αυτό υπάρχει στην άκρη και το περιβόητο «μαξιλάρι» των σχεδόν 40 δισ. ευρώ που παραμένει διαθέσιμο «δια πάσαν νόσον και πάσαν …». Βέβαια το «μαξιλάρι» αυτό παραμένει διαθέσιμο και για έναν επιπλέον λόγο, αυτόν της κάλυψης κάθε εν δυνάμη ανάγκης που θα μπορούσε να προκύψει από τις ανοιχτές πληγές που κουβαλάει το τραπεζικό σύστημα παρά την «θεραπεία» του Ηρακλής Ι και ΙΙ…
Μπορούν παρ’ όλα αυτά να προκύψουν καταστάσεις που να ανατρέψουν ή να δυσκολέψουν αυτή την προδιαγεγραμμένη πορεία απομείωσης του χρέους σαν ποσοστό του ΑΕΠ βοηθούντος του… ούριου ανέμου από τον πληθωρισμό;
Η απάντηση έχει δύο σκέλη:
– Το βασικό σκέλος αφορά την ΕΚΤ και τις αποφάσεις που πρόκειται να πάρει την επόμενη εβδομάδα όσο αφορά, αφενός το θέμα του βηματισμού που θα ακολουθήσει στις αυξήσεις των επιτοκίων που επηρεάζουν το κόστος δανεισμού των χωρών μελών. Και αφετέρου το πόσο γρήγορα θα προχωρήσει η ΕΚΤ στο δικό της tapering (QT), ήτοι στην απόσυρση των κεφαλαίων ύψους 5,1 τρισ. ευρώ με τα οποία έχει κρατήσει τα τελευταία χρόνια «όρθια» την οικονομία της Ευρωζώνης και της Ε.Ε.
Αυτή η πλευρά είναι ίσως σημαντικότερη από την πρώτη, εκείνη της αύξησης των επιτοκίων, καθώς για την Ευρώπη η «αφαίρεση» αυτής της ρευστότητας σε ένα περιβάλλον, όπου η οικονομία ήδη θα επιβραδύνεται – αν δεν μπει όπως προβλέπεται σε ύφεση – μπορεί να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά αρνητικά σε επενδύσεις, κατανάλωση και χρέος.
Με αυτά τα δεδομένα ο συνδυασμός της αύξησης των επιτοκίων με την ταχύτητα του QT, που η ΕΚΤ θα επιλέξει για την απόσυρση της ρευστότητας από την οικονομία, θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκρηκτικές καταστάσεις σε όλα τα επίπεδα της υπερχρέωσης, είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα, με προφανείς συνέπειες στο τραπεζικό σύστημα και στις επενδύσεις.
– Το δεύτερο σκέλος αφορά την Ελλάδα και έχει να κάνει με την «ικανότητα» των επόμενων κυβερνήσεων να αποφύγουν να δημιουργήσουν μέσα στο περιβάλλον που έχει περιγραφεί προηγουμένως, μεγάλες έκτακτες ανάγκες δανεισμού, πέρα από εκείνες που έχουν προβλεφθεί στον Προϋπολογισμό.
Ο προβλεπόμενος δανεισμός των 8 μόλις δισ. ευρώ αναμφίβολα θα επηρεαστεί από το νέο περιβάλλον, αλλά η επιβάρυνση, μαζί με εκείνη που θα προκύψει και από τον «εσωτερικό» δανεισμό μέσω των εντόκων γραμματίων που θα αυξηθεί, δεν μπορεί να γίνει αιτία σοβαρών κραδασμών όσο αφορά το χρέος.
Με μοναδική βέβαια εξαίρεση το ενδεχόμενο να προκύψουν έκτακτες μεγάλες ανάγκες νέου επιπλέον δανεισμού… Και αυτό προφανώς μπορεί να προκύψει μόνο σαν αποτέλεσμα συνδυασμού εσωτερικών και εξωτερικών απρόβλεπτων εξελίξεων, που μετά τα όσα έχουν συμβεί μέσα στο 2022, ασφαλώς δεν μπορούν να αποκλειστούν…
Ο συνδυασμός αυτών των δύο πλευρών της πραγματικότητας του 2023, σε ένα περιβάλλον ελάχιστα «ανοικτού» εγχώριου δανεισμού, αποτελεί το εφαλτήριο για την αναβάθμιση της πιστοληπτικής βαθμίδας του ελληνικού χρέους. Αυτή η εκτίμηση «τροφοδοτεί» με ολοένα και πιο συχνές «επίσημες» δηλώσεις την πρόβλεψη για αναβάθμιση μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2023.
Βέβαια μια πιο προσεκτική προσέγγιση στα χρονοδιαγράμματα των διαδικασιών αυτών, θα οδηγούσε στο φυσιολογικό ερώτημα «γιατί πλησιάζουμε την αναβάθμιση όσο χειροτερεύει το οικονομικό περιβάλλον» και δεν έχει αυτή έρθει νωρίτερα. Αλλά αυτό είναι μάλλον ένα «πολιτικό» ερώτημα στο οποίο η απάντηση θα πρέπει να αναζητηθεί στις σκοπιμότητες του πολιτικού εκλογικού κύκλου στον οποίο έχει μπει η χώρα.