Ένας εθνικός «φόρος με βάση τον κίνδυνο» στα φυτοφάρμακα για τη χρηματοδότηση πιο βιώσιμων, εναλλακτικών λύσεων προτάθηκε από την βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ηγείται των σχεδίων της ΕΕ για τη μείωση της χρήσης και της επικινδυνότητας των φυτοπροστατευτικών προϊόντων έως το 2030.
Το προσχέδιο εγγράφου που διέρρευσε και το οποίο υπέβαλε η Αυστριακή ευρωβουλευτής των Πρασίνων και εισηγήτρια για το εν λόγω χαρτοφυλάκιο, Σάρα Βίνερ, σημειώνει ότι η υποχρεωτική μείωση χρήσης και επικινδυνότητας των φυτοφαρμάκων θα συνδεθεί με «σημαντικό κόστος και διοικητικό φόρτο για τα κράτη μέλη», συμπεριλαμβανομένης της στήριξης των γεωργών, της κατάρτισης και της αμοιβής των συμβούλων προς το σκοπό αυτό.
Όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, η Επιτροπή έχει προτείνει η αναγκαία χρηματοδότηση για την υλοποίησης της πρότασης αυτής να προέρχεται εξ ολοκλήρου από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ).
Ωστόσο, το ισχύον σύστημα γεωργικών επιδοτήσεων της ΕΕ δεν επιτρέπει την εκταμίευση κονδυλίων, όταν πρόκειται για υποχρεωτικές απαιτήσεις, όπως αυτές που ορίζονται στους προτεινόμενους νέους κανόνες της ΕΕ για τα φυτοφάρμακα. Υπενθυμίζεται ότι τα σκευάσματα που προάγονται από τις Ευρωπαϊκές Αρχές, αντί των τωρινών, είναι κατάλληλα για την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία (IPM).
Για το λόγο αυτό, τον Ιούλιο, η Επιτροπή πρότεινε μια πρωτοφανή τροποποίηση, ώστε η χρηματοδότηση για την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία να αποτελέσει μέρος των δαπανών της ΚΑΠ για πέντε χρόνια -αν και δεν θα πρόσθεσε νέα χρηματοδότηση σε αυτή, από πρακτική άποψη.
Η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία είναι μια στρατηγική βασισμένη στο οικοσύστημα που επικεντρώνεται στη μακροπρόθεσμη πρόληψη των παρασίτων ή των ζημιών τους μέσω ενός συνδυασμού τεχνικών που εφαρμόζονται κατά σειρά ιεράρχησης για την ελαχιστοποίηση της χρήσης χημικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων στο μέγιστο δυνατό βαθμό.
Παρόλο που η εφαρμογή των αρχών της ολοκληρωμένη φυτοπροστασίας αποτελεί ήδη υποχρεωτικό μέρος του κανονισμού για τη βιώσιμη χρήση φυτοφαρμάκων (SUR), οι δράσεις για αυτή είναι αργές και η υποστήριξη αρκετά ελλιπής, σύμφωνα με τον Ελεγκτικό μηχανισμό της ΕΕ, ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα σε συνέδριο τον Φεβρουάριο του 2020 ότι υπήρξε περιορισμένη πρόοδος στη μέτρηση και τη μείωση των σχετικών κινδύνων.
Η πρόταση της Βίνερ
Η έκθεση της Βίνερ επισημαίνει ότι οι απαιτούμενες δράσεις για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων «ενδέχεται να μην καλύπτονται επαρκώς από τις δαπάνες της ΚΑΠ» και ότι, ως εκ τούτου, «απαιτούνται εναλλακτικές λύσεις».
Τονίζοντας ότι ένας επαρκής οικονομικός προϋπολογισμός είναι «ζωτικής σημασίας για την εφαρμογή της SUR», το σχέδιο πρότασης, ως εκ τούτου, προτείνει στις χώρες της ΕΕ να εισαγάγουν φορολόγηση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων με βάση τον κίνδυνο, με εισφορές των εμπόρων λιανικής πώλησης ή με χρηματικές ποινές, ώστε να διασφαλιστεί ότι «επαρκείς οικονομικοί πόροι είναι διαθέσιμοι στις αρμόδιες αρχές».
Αυτός ο φόρος επί των φυτοφαρμάκων θα τροφοδοτήσει στη συνέχεια ένα κρατικό ταμείο το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την «προώθηση της εφαρμογής και της υιοθέτησης της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας και για να γίνουν τα σχετικά μέτρα πιο ελκυστικά για τους γεωργούς», π.χ. προβλέποντας αποζημιώσεις σε περίπτωση αποδεδειγμένης απώλειας εισοδήματος.
Η έκθεση υποστηρίζει ότι η δημιουργία ενός τέτοιου ταμείου θα οδηγούσε «αυτόματα σε μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων», ενώ παράλληλα θα παρείχε κεφάλαια για την εφαρμογή του κανονισμού και επαρκείς αποζημιώσεις για τους αγρότες.
Η έκθεση προσθέτει ότι η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» θα πρέπει επίσης να ενσωματωθεί στα φορολογικά μέτρα, σύμφωνα με τις εκκλήσεις των πολιτών της ΕΕ.
Μοντέλα της ΕΕ
Το σχέδιο εγγράφου σημειώνει ότι πολλά άλλα κράτη μέλη έχουν επίσης ήδη θεσπίσει φόρους επί των φυτοφαρμάκων.
Η ιδέα αυτού του νέου φόρου σε επίπεδο ΕΕ ήρθε από το δανέζικο μοντέλο φορολόγησης, το οποίο σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Nature αποτελεί «επιτυχημένο παράδειγμα» φόρου φυτοφαρμάκων. Ο δανέζικος τρόπος φορολόγησης των φυτοφαρμάκων διαπιστώθηκε ότι μείωσε το συνολικό ποσοστό φυτοφαρμάκων στη χώρα κατά 18% έως το 2016 και το 2017.σε σύγκριση με τα έτη πριν την εισαγωγή του φόρου (2012 και 2013)
Προκειμένου να αποφευχθεί η στρέβλωση της εσωτερικής αγοράς, η εισηγήτρια ευρωβουλευτής προτείνει την εναρμόνιση των κανόνων για τη φορολόγηση των φυτοφαρμάκων, ώστε να συμβάλει στην εξεύρεση πόρων για την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού, καθώς και να προσφέρει τη δυνατότητα αποζημίωσης των γεωργών.
Για το σκοπό αυτό, η ευρωβουλευτής κ. Βίνερ κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει «έκθεση που να αναλύει διάφορες επιλογές για τη θέσπιση φόρων ή εισφορών φυτοφαρμάκων με βάση τον κίνδυνο σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ ή σε επίπεδο ΕΕ και να ακολουθήσει νομοθετική πρόταση».
Η έκθεση είναι πιθανό να υποστεί μια σειρά από αλλαγές κατά τη διαδικασία εξεύρεσης συμβιβασμών μεταξύ των διαφόρων πολιτικών ομάδων και κοινοβουλευτικών επιτροπών, αλλά δίνει μια ιδέα για τις τρέχουσες σκέψεις του Κοινοβουλίου και για το πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί η θέση του στις διοργανικές συνομιλίες με την Επιτροπή και τα κράτη μέλη.
Για να σφραγιστεί μια τελική συμβιβαστική συμφωνία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους υπουργούς της ΕΕ, οι οποίοι πρόσφατα πίεσαν για περαιτέρω εκτίμηση επιπτώσεων εν μέσω ανησυχιών σχετικά με την έλλειψη δεδομένων που να τεκμηριώνουν την πρόταση της Επιτροπής, σε μια κίνηση που καταγγέλθηκε από τις ομάδες των Πρασίνων ως τακτική καθυστέρησης.
Αν και η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο των δύο νομοθέτων της ΕΕ, ο ρόλος της Επιτροπής δεν φαίνεται να έχει τελειώσει.
Σε πρόσφατη εκδήλωση σχετικά με την πρόταση SUR, η αναπληρώτρια διευθύντρια της υπηρεσίας ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής DG SANTE, Claire Bury, δήλωσε ότι η Κομισιόν «θα εξετάσει άλλες πτυχές» της πρότασης, για παράδειγμα, «συνοδευτικά μέτρα» για τη στήριξη της πληροφόρησης γύρω από την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία.