Σοβαρές παρενέργειες στο νέο μοντέλο στη λιανική ρεύματος, το οποίο εγκαινιάσθηκε στον Αύγουστο στο πλαίσιο της κατάργησης της ρήτρας, διαπιστώνει το ΙΕΝΕ (Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης) σε Ειδική Έκθεσή του για τις παρεμβάσεις των ευρωπαϊκών κρατών-μελών για την προστασία των καταναλωτών στην ενεργειακή κρίση, καθώς και τις αναπροσαρμογές στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που προωθεί η Κομισιόν.
Υπενθυμίζεται ότι, με βάση το νέο μοντέλο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, οι προμηθευτές γνωστοποιούν έως τις 20 κάθε μήνα τις λιανικές τιμές που θα ισχύσουν τον επόμενο μήνα, με τους καταναλωτές να μπορούν να μετακινηθούν σε νέα εταιρεία χωρίς κανένα «πέναλτι», στην περίπτωση που ο πάροχός τους ανακοινώσει διαφορετική τιμή από τον προηγούμενο μήνα. Σύμφωνα ωστόσο με το IENE, το σχήμα αυτό έχει εισαγάγει υψηλή αβεβαιότητα στις προβλέψεις των προμηθευτών, ενώ παράλληλα έχει κλονίσει την καταναλωτική εμπιστοσύνη.
Υψηλό risk factor
Αρχικά, νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις πλήρωναν ακριβότερα το ηλεκτρικό ρεύμα που κατανάλωναν και δεν μπορούσε να αποδοθεί αυτό μόνο στην ενεργειακή κρίση. Σύμφωνα με το Ινστιτούτου, το πιο σημαντικό όμως ήταν ότι στερούνταν τη δυνατότητα επιλογής παρόχου με ανταγωνιστική τιμή. Πλέον, με την αλλαγή κάθε μήνα των τιμών προμήθειας δεν υπάρχει σταθερότητα, ούτε εγγύηση, ότι θα διατηρηθούν τα ελκυστικά τιμολόγια που πιθανόν να πρόσφερε ένας προμηθευτής.
Με βάση τη μελέτη, η διάρκεια ζωής τους είναι μόνο για έναν μήνα. Άγνωστο τι θα συμβεί τον επόμενο. Έτσι, οι καταναλωτές δεν επιχειρούν μετακινήσεις από πάροχο σε πάροχο, έστω και αν μπορεί να μην είναι ευχαριστημένοι από αυτόν που έχουν, γιατί έχει ακριβότερες τιμές και κακές υπηρεσίες.
Το ακριβότερο ρεύμα που πληρώνουν πλέον οι καταναλωτές είναι συνέπεια του στρεβλού μοντέλου που επιβάλλει ο νέος ενδιάμεσος μηχανισμός και όχι αποκλειστικά η ενεργειακή κρίση. Βεβαίως, συμβάλλει και αυτή σε σημαντικό βαθμό, λόγω της αβεβαιότητας που συνεπάγονται οι περιρρέουσες συνθήκες των διεθνών αγορών, αλλά, κυρίως, ευθύνεται το γεγονός ότι οι προμηθευτές αναγκάζονται να προβλέπουν τα κόστη τους για έναν μήνα μετά. Αυτό προϋποθέτει την ενσωμάτωση ενός υψηλού risk factor.
«Καπέλο» 1 δισ. σε ένα δίμηνο
Όπως επισημαίνει το IENE, «όταν τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν από τη μία στιγμή στην άλλη, οι εταιρείες ενδιαφέρονται, με το ασφάλιστρο κινδύνου που ενσωματώνουν στις τιμές τους, να μην εκτροχιαστούν. Όσο μεγαλύτερη η ρευστότητα των αγορών και των διεθνών τιμών, Τόσο υψηλότερο το margin risk, με τους καταναλωτές τελικά να το επωμίζονται. Αυτό αποτυπώθηκε ανάγλυφα στις τιμές ηλεκτρισμού του Σεπτεμβρίου 2022 και του Οκτωβρίου 2022 και ήδη τα τιμολόγια που λαμβάνουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις είναι πολύ υψηλά».
Στους καταναλωτές, οι πολύ μεγάλες αυξήσεις που έφερε η κατάργηση της ρήτρας αναπροσαρμογής δεν έγιναν άμεσα ορατές, αφού το νέο μοντέλο τιμολόγησης συνδυάστηκε με γενναίες επιδοτήσεις για τη συγκράτηση των τιμολογίων σε ανεκτά επίπεδα. Το βάρος σήκωσε το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και κατά ένα μικρότερο μέρος ο κρατικός προϋπολογισμός.
Όπως προστίθεται στην έκθεση, μόνο για το δίμηνο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2021, χρειάστηκε να καταβάλουν αυξημένες επιδοτήσεις άνω του 1 δισ. ευρώ για να καλύψουν τελικά το ρίσκο των παρόχων, το οποίο δεν θα υπήρχε με τη ρήτρα αναπροσαρμογής. Το ΥΠΕΝ επιχειρεί εκ των υστέρων διόρθωση μέσω νομοθετικής ρύθμισης για τη φορολόγηση των υπερεσόδων στην αγορά προμήθειας, καθιστώντας εμμέσως υπόλογους τους προμηθευτές που με νομοθετική ρύθμιση τούς υποχρέωσε να τιμολογούν ανά μήνα.