Δίνοντας στους πολίτες τη δυνατότητα να έχουν λόγο στη λήψη αποφάσεων πέρα από τις εκλογές μπορεί να βοηθήσει την ηγεσία να λαμβάνει καλύτερες αποφάσεις, αλλά, σύμφωνα με πολιτικούς και ειδικούς, ο διαμοιρασμός της εξουσίας απαιτεί σαφή διαχωρισμό των ρόλων.
Η συμμετοχή των πολιτών έχει αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια και σε όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης, καθιστώντας την Ευρώπη την περιοχή που πειραματίζεται περισσότερο με τις διαβουλευτικές διαδικασίες με τη συμμετοχή των πολιτών, σύμφωνα με έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για το 2020.
Αυτές οι συμμετοχικές διαδικασίες επιτρέπουν στους κατοίκους να επηρεάσουν τις αποφάσεις σε θέματα που επηρεάζουν τη ζωή τους, όπως ο πολεοδομικός σχεδιασμός και η υγεία.
Ενώ οι περισσότεροι ηγέτες βλέπουν αυτό το είδος της συμμετοχής των πολιτών ως έναν τρόπο να λαμβάνουν πιο ενημερωμένες αποφάσεις και να αυξηθεί η εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις, προειδοποιούν επίσης ότι δεν πρέπει να αντικαταστήσει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
«Νομίζω ότι οι κανόνες πρέπει να καθοριστούν με μεγάλη σαφήνεια», δήλωσε η Γερμανίδα Υπουργός Επικρατείας Anna Lührmann, κατά τη διάρκεια συζήτησης για τη συμμετοχή των πολιτών στην ΕΕ, η οποία διοργανώθηκε από το Παρατηρητήριο Διασκέψεων.
Κατά την άποψή της, η διαβούλευση με τους πολίτες είναι «ένας τρόπος να εμπνεύσουμε την πολιτική διαδικασία να φέρει νέες ιδέες, νέα ζωή, νέες προτεραιότητες και νέες συζητήσεις».
Ωστόσο, «εναπόκειται στα αντιπροσωπευτικά όργανα να λάβουν τις αποφάσεις» εν τέλει.
Ορισμός ρόλων
Η Lührmann δήλωσε ότι ο σαφής ορισμός του ρόλου των πολιτών και των πολιτικών σε αυτές τις συμμετοχικές διαδικασίες θα μπορούσε να συμβάλει στην αύξηση της αποδοχής μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής, οι οποίοι μερικές φορές είναι απρόθυμοι να μοιραστούν την εξουσία με τους πολίτες.
Ο Herman Van Rompuy, πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ζήτησε επίσης σαφή κατανομή των ρόλων κατά τη διάρκεια της συζήτησης.
«Η στιγμή της απόφασης ανήκει σε εκείνους που έχουν εκλεγεί δημοκρατικά», δήλωσε, προσθέτοντας, ωστόσο, ότι πριν από τις αποφάσεις θα πρέπει να προηγηθεί μια «στιγμή ακρόασης και συζήτησης» με τους πολίτες.
Ταυτόχρονα, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι πολιτικοί δεν πρέπει να έχουν μεγάλες απαιτήσεις από τους πολίτες.
«Δεν πρέπει να βρεθούμε σε μια κατάσταση στην απαιτούμε από τους πολίτες πράγματα που δεν είναι μέρος της δουλειάς τους. Οι πολίτες έχουν επίσης τη ζωή τους και τις δικές τους επιχειρήσεις», δήλωσε η Corina Stratulat, πολιτική αναλύτρια στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
Ωστόσο, οι ηγέτες θα πρέπει επίσης να δώσουν στους πολίτες «την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις τους με άλλους τρόπους και όχι μόνο μέσω εκλογών ή αναφορών ή παραδοσιακών μέσων», πρόσθεσε.
Οι συμμετοχικές διαδικασίες θα μπορούσαν στη συνέχεια να συμπληρώσουν την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, επιτρέποντας στους πολίτες να επηρεάσουν ενεργά την ηγεσία τους, πέρα από τις εκλογικές κάλπες.
Πολιτική βούληση
Ενώ οι ακτιβιστές καλούν όλα τα επίπεδα των κυβερνήσεων, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, να ενισχύσουν τη συμμετοχή των πολιτών, τα περισσότερα από τα υφιστάμενα προγράμματα συναπόφασης διεξάγονται σε δημοτικό επίπεδο.
Περίπου το 52% των περιπτώσεων συμμετοχής των πολιτών συμβαίνουν σε τοπικό επίπεδο και το 30% σε περιφερειακό επίπεδο, ενώ μόνο το 15% των περιπτώσεων είναι εθνικό και 3% διεθνές, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
Ο Van Rompuy πιστεύει η συμμετοχή των πολιτών πραγματοποιείται ευκολότερα σε μικρότερη κλίμακα επειδή «υπάρχει συνεχής επαφή με τους πολίτες», ενώ σε εθνικό επίπεδο οι πολιτικοί μπορούν να «απομακρυνθούν, κατά κάποιο τρόπο, από τις καθημερινές ανησυχίες του λαού».
Τελικά, η επιτυχία των εργαλείων συμμετοχικότητας εξαρτάται από την πολιτική βούληση των εκλεγμένων αντιπροσώπων να εμπλέξουν τους πολίτες.
«Αφού εκλεγείς, τις περισσότερες φορές βρίσκεσαι μέσα στη φούσκα σου», δήλωσε ο Van Rompuy, προσθέτοντας ότι το να ακούς τους πολίτες μπορεί να αποτελέσει «πρόκληση».