Η έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το σκάνδαλο spyware στην Ισπανία ολοκληρώθηκε την Τρίτη, αλλά δυστυχώς άφησε περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις και αμαυρώθηκε από την έλλειψη διαφάνειας από τις ισπανικές αρχές.
Η CitizenLab, ένας οργανισμός υψηλής τεχνολογίας που βοηθά στον εντοπισμό παράνομου κατασκοπευτικού λογισμικού, δημοσίευσε έκθεση τον Απρίλιο του 2022 αποκαλύπτοντας ότι 65 άτομα που συνδέονται με το καταλανικό κίνημα ανεξαρτησίας, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών, δημοσιογράφων και ηγετών της κοινωνίας των πολιτών, είχαν παρακολουθηθεί μεταξύ 2017 και 2020 με το κατασκοπευτικό λογισμικό Pegasus.
Λίγο αργότερα, η ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι τα τηλέφωνα του πρωθυπουργού Σάντσεθ και της υπουργού Άμυνας Μαργαρίτα Ρόμπλες είχαν επίσης στοχοποιηθεί με το Pegasus.
Η πρώην επικεφαλής της αρχής πληροφοριών της Ισπανίας (CNI) Παζ Εστέμπαν αναφέρθηκε τον Μάιο του 2022 ότι κατασκοπεύει, με δικαστική άδεια, 18 από τα 65 άτομα, συμπεριλαμβανομένου του σημερινού προέδρου της Καταλονίας Πέρε Αραγκόνες όταν ήταν αντιπρόεδρος, ανέφερε η ElPais.
Η ισπανική κυβέρνηση, με επικεφαλής το PSOE (S&D), απέπεμψε την Εστέμπαν από επικεφαλής του CNI και αρνήθηκε ότι ενέκρινε την παρακολούθηση των καταλανών ηγετών ή ότι γνώριζε γι’ αυτήν, υποστηρίζοντας ότι το CNI είναι αυτόνομο όργανο.
Στη συνέχεια, στις 20 Μαρτίου, η επιτροπή του Κοινοβουλίου που διερευνά το Pegasus και άλλα κατασκοπευτικά προγράμματα ξεκίνησε την αποστολή διερεύνησης στοιχείων στην Ισπανία, όπου οι ευρωβουλευτές συναντήθηκαν με θύματα κατασκοπευτικών προγραμμάτων, Καταλανούς πολιτικούς και φορείς της κοινωνίας των πολιτών για να συμπεριλάβουν τα σχόλιά τους στην έκθεση της επιτροπής.
Ο μόνος κυβερνητικός αξιωματούχος, με τον οποίο συναντήθηκε η επιτροπή, είναι ο Πασκουάλ Ναβάρο, υφυπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας αρμόδιο για θέματα Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος ενημέρωσε τους ευρωβουλευτές για τις προτάσεις της Ισπανίας σχετικά με τη μεταρρύθμιση του 50ετούς νόμου για τα υπηρεσιακά απόρρητα και του νομικού πλαισίου που διέπει το CNI.
Από «ελάχιστες έως καθόλου επίσημες πληροφορίες»
Η επιτροπή, ωστόσο, δεν μπόρεσε να ρίξει φως σε βασικά ερωτήματα που σχετίζονται με την υπόθεση, λόγω της έλλειψης πληροφοριών και διαφάνειας από την ισπανική κυβέρνηση και τις δικαστικές αρχές.
«Αποδεικνύεται ότι είναι απίστευτα δύσκολο να διαπιστωθούν τα πραγματικά περιστατικά, επειδή λαμβάνουμε ελάχιστες έως καθόλου επίσημες πληροφορίες», δήλωσε η ευρωβουλευτής του Renew Europe και εισηγήτρια Σόφι ιν’τ Βελντ κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου την Τρίτη.
Ο ευρωβουλευτής του ΕΛΚ και πρόεδρος της επιτροπής Γερούν Λέναερς τόνισε ότι «παραμένει ένα ερώτημα γιατί έγιναν οι αλλαγές στο νόμο και η αντικατάσταση της προέδρου της CNI, αν οι ενέργειες των οργάνων της κρατικής ασφάλειας ήταν νόμιμες».
«Θα ήταν χρήσιμο να ακούσουμε περισσότερα για αυτό και να διευκρινίσουμε αυτά τα ερωτήματα με τον αρμόδιο υπουργό», αναγνώρισε ο Λέναερς.
Ένα άλλο βασικό ερώτημα που έμεινε αναπάντητο είναι γιατί μόνο 18 από τις 65 περιπτώσεις που αναφέρθηκαν στην έκθεση του CitizenLab επιβεβαιώθηκε από την CNI ότι είχαν δικαστική εξουσιοδότηση.
«Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα πώς 47 άτομα έλαβαν αξιόπιστες ειδοποιήσεις για μόλυνση χωρίς περαιτέρω στοιχεία για δικαστικές διαδικασίες εναντίον τους», δήλωσε ο Λέναερς.
Η ευρωβουλευτής των Πρασίνων/EFA Ντιάνα Ρίβα, ένα από τα 47 θύματα που δεν έχουν παρακολουθηθεί από την CNI, δήλωσε στη EURACTIV ότι ελπίζει να βρει σαφή στοιχεία για τη νομιμότητα των περιπτώσεων.
«Γιατί συμβαίνει αυτό [η κατασκοπεία]; Για ποιο λόγο μας κατηγορούν; Για πόσο καιρό μας ερευνούν;» διερωτάται.
Η Ρίβα υποστήριξε επίσης ότι οι 18 περιπτώσεις που παρακολουθήθηκαν από την CNI δεν έχουν ακόμη κριθεί νόμιμες, καθώς δεν υπήρξαν αδιάσειστα στοιχεία που να δικαιολογούν τις δικαστικές εγκρίσεις.
«Ας παρέμβει η Europol»
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, η Ιν’τ Βελντ εξέφρασε επίσης ανησυχίες σχετικά με τις δικαστικές άδειες, επειδή οι υποθέσεις κατασκοπείας που αναγνωρίστηκαν από την CNI δεν φαίνεται να ταιριάζουν με το τι είναι πράγματι νόμιμο σύμφωνα με την ισπανική νομοθεσία. «Οι κανόνες δεν ισχύουν πλέον», είπε χαρακτηριστικά.
Η Ιν’τ Βελντ τόνισε επίσης τα εμπόδια που η αδιαφάνεια της Ισπανίας φέρνει στα θύματα που ζητούν δικαστικά μέσα, τα οποία δεν μπορούν να ξεκινήσουν διαδικασίες επειδή δεν έχουν επίσημα αποδεικτικά στοιχεία, τα οποία μπορούν να παρασχεθούν μόνο από το ίδιο το κράτος – καθώς οι δικαστικές αρχές δεν αποδέχονται την έκθεση του CitizenLab.
«Έτσι, για να απονεμηθεί δικαιοσύνη, πρέπει να βασιστείς στις ίδιες τις αρχές που πιθανώς βρίσκονται πίσω από την κατασκοπεία. Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα», τόνισε η Ιν’τ Βελντ.
Για να λυθεί αυτό το ζήτημα της διαφάνειας, οι Λέναερς και Ιν’τ Βελντ συνιστούν στην Ισπανία να αφήσει την Europol να διασφαλίσει ότι θα ακολουθηθεί «η κατάλληλη εγκληματολογία» στις συσκευές των θυμάτων για να διευκρινιστούν οι υποθέσεις υποκλοπών.
Εκπρόσωπος της Europol δήλωσε στη EURACTIV τον Δεκέμβριο του 2022 ότι ο οργανισμός μπορεί να παρέμβει σε μια έρευνα κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών.
«Οποιαδήποτε επιχειρησιακή δράση της Europol πρέπει να διεξάγεται σε σύνδεση και σε συμφωνία με τις αρχές του κράτους μέλους ή των κρατών μελών των οποίων το έδαφος αφορά. Η εφαρμογή αναγκαστικών μέτρων αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των αρμόδιων εθνικών αρχών», αναφέρει το άρθρο 88 της Συνθήκης της ΕΕ.
Συμβούλιο της ΕΕ: Δεν σας αφορά
Η έλλειψη διαφάνειας και πληροφόρησης είναι ένα ζήτημα που αφορά όλη την ΕΕ, δήλωσε η Ολλανδή ευρωβουλευτής.
«Οι κυβερνήσεις όλων των κρατών μελών σιωπούν, συλλογικά σιωπούν», δήλωσε η Ιν’τ Βελντ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου.
Αφού έστειλε σε όλα τα κράτη μέλη ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού, η επιτροπή έλαβε μια κοινή επιστολή από τον πρόεδρο του Συμβουλίου της ΕΕ «λέγοντας ουσιαστικά – Αγαπητό Κοινοβούλιο, αυτό δεν σας αφορά -», τόνισε η Σόφι Ιν’τ Βελντ
Τόσο ο Λέναερς όσο και η Ιν’τ Βελντ, ωστόσο, αναγνώρισαν την προθυμία της Ισπανίας να συνεργαστεί και απέδωσαν την απουσία κυβερνητικών εκπροσώπων κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στην κακή χρονική συγκυρία – της περιφερειακής αργίας τη Δευτέρα και μιας πρόταση δυσπιστίας την Τρίτη.
Πριν από μερικές εβδομάδες, η αποστολή του Κοινοβουλίου της ΕΕ αντιμετώπισε παρόμοιες δυσκολίες στην Ελλάδα, καθώς κανένας από τους Έλληνες κυβερνητικούς αξιωματούχους δεν δέχθηκε να συναντηθεί με τους ευρωβουλευτές.
Στην ελληνική περίπτωση, η δικαιολογία ήταν το θανατηφόρο σιδηροδρομικό δυστύχημα, ενώ το ΕΛΚ το σαμποτάρισε επίσημα, μια κίνηση που περιγράφεται ως προσπάθεια να προσφέρει ασπίδα προστασίας στο μέλος του, το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.
Οι Ισπανοί ευρωβουλευτές διασταυρώνουν τις κατηγορίες
Η αμφιλεγόμενη επίσκεψη προκάλεσε έντονη διαμάχη στις Βρυξέλλες μεταξύ των Ισπανών ευρωβουλευτών, με τους ευρωβουλευτές της ανεξαρτησίας της Καταλονίας να κατηγορούν το PSOE (S&D), το Partido Popular (EPP), τους Ciudadanos (Renew) και το Vox (ECR) ότι υπονόμευσαν την επίσκεψη της επιτροπής.
«Μέρος των μεγάλων ομάδων σε αυτό το Σώμα έχουν κάνει ό,τι είναι δυνατόν ώστε να μην εξεταστεί η ισπανική υπόθεση και να μην ολοκληρωθεί η αποστολή», δήλωσε η ευρωβουλευτής των Πρασίνων/Ευρωπαϊκού Κόμματος Ντιάνα Ρίβα στη EURACTIV.
«Μόλις είδαν ότι δεν μπορούσαν να τη σταματήσουν, προσπάθησαν να αποδυναμώσουν την ατζέντα», πρόσθεσε η Ρίβα.
Ένας κοινοβουλευτικός σύμβουλος υπό τον όρο της ανωνυμίας δήλωσε στη EURACTIV ότι η έρευνα της επιτροπής για την Ισπανία είναι «μοναδική» επειδή αντιμετωπίζει διακομματική αντίσταση σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη.
Ερωτηθείς από τη EURACTIV, ο ευρωβουλευτής του Renew (Ciudadanos) Τζόρντι Κάνιας αρνήθηκε ότι εμπόδισε ποτέ την επίσκεψη και κατηγορεί τους Καταλανούς ευρωβουλευτές ότι χρησιμοποιούν την αποστολή ως «προπαγάνδα».
Ομοίως, ο ευρωβουλευτής του S&D (PSOE) Ιμπάν Γκαρσία ντελ Μπλάνκο δήλωσε στη EURACTIV ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοί του ευρωβουλευτές του S&D δεν έχουν ποτέ ψηφίσει κατά της αποστολής και χαρακτήρισε τις κατηγορίες των Καταλανών ευρωβουλευτών «περισσότερο προπαγάνδα και δημοσιότητα παρά πραγματικότητα».
Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε τις ακριβείς ψήφους που έλαβε η αποστολή, καθώς η ψηφοφορία πραγματοποιήθηκε κεκλεισμένων των θυρών, καθώς πρόκειται για «διοικητικό θέμα», δήλωσε αξιωματούχος του Κοινοβουλίου στη EURACTIV.
Το ΕΛΚ, από την άλλη, δεν απάντησε στο αίτημα της EURACTIV για σχόλια.