Οι προσπάθειες της ΕΕ να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των πολιτών μέσω εργαλείων συμμετοχής είχε μικρό αντίκτυπο, λόγω έλλειψης πληροφόρησης και σαφούς παρακολούθησης, λένε οι ειδικοί.
Η ΕΕ έχει θέσει σε εφαρμογή διαβουλεύσεις, πρωτοβουλίες πολιτών και άλλα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιούν οι Ευρωπαίοι για να επηρεάσουν τη λήψη αποφάσεων, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της δημοκρατίας σε ολόκληρη την Ένωση.
«Το μέλλον της ευρωπαϊκής δημοκρατίας εξαρτάται από τη διασφάλιση της ενεργού συμμετοχής των πολιτών», δήλωσε η Επίτροπος για τις αξίες και τη διαφάνεια, Věra Jourová, στους ευρωβουλευτές κατά τη διάρκεια συζήτησης σχετικά με την ιθαγένεια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, νωρίτερα αυτόν τον μήνα.
«Η γνώμη των πολιτών είναι πολύτιμη», δήλωσε, προσθέτοντας ότι η ενδυνάμωση των πολιτών είναι μία από τις προτεραιότητες της Επιτροπής.
Ωστόσο, η έκθεση του 2020 για την ιθαγένεια δείχνει ότι πάνω από το 60% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι οι πολίτες της ΕΕ δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι σχετικά με τα δικαιώματά τους.
Επιπλέον, «η τρέχουσα δομή του πλαισίου συμμετοχικότητας της ΕΕ μπορεί να δημιουργεί αμφιβολίες για το ποιο κανάλι αρμόζει περισσότερο στις ανάγκες τους», αναφέρει μια πρόσφατη έκθεση του Κοινοβουλίου σχετικά με την ιθαγένεια.
Η Εσθονή βουλευτής Yana Toom, η οποία συνέταξε την έκθεση, δήλωσε ότι η Επιτροπή Αναφορών του Κοινοβουλίου λαμβάνει συχνά αιτήματα τα οποία είναι πιο κατάλληλα για τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή – τον ανεξάρτητο φορέα που αναλαμβάνει καταγγελίες κακοδιοίκησης από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
«Αυτό με κάνει να πιστεύω ότι οι Ευρωπαίοι μπορεί να είναι μπερδεμένοι σχετικά με τα εργαλεία συμμετοχικότητας που θα πρέπει να χρησιμοποιούν», δήλωσε.
Έλλειψη πληροφόρησης
Μία «ενιαία πλατφόρμα» και «καλύτερη καθοδήγηση για το κατάλληλο εργαλείο» είναι απαραίτητα για να διασφαλιστεί ότι οι φωνές των πολιτών θα ακουστούν, δήλωσε η Toom.
«Τα δικαιώματα ευρωπαϊκής ιθαγένειας, για τα οποία είμαστε τόσο υπερήφανοι, δεν μπορούν να κάνουν τη διαφορά αν δεν τα γνωρίζουν οι Ευρωπαίοι», δήλωσε η Toom, ζητώντας καλύτερη πολιτική εκπαίδευση για τα ευρωπαϊκά θέματα.
Η έλλειψη πληροφόρησης εμποδίζει επίσης την αποτελεσματική χρήση ενός άλλου μέσου συμμετοχικότητας, σύμφωνα με την Elisa Lironi, υψηλόβαθμο στέλεχος της Υπηρεσίας Δράσης Ευρωπαίων Πολιτών (ECAS).
«Ας αναλογιστούμε την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΠΠ). Οι πολίτες δεν γνωρίζουν πολλά για αυτό το εργαλείο, αν και είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, οπότε δεν έχει τον αντίκτυπο που θα περίμεναν να έχει» δήλωσε.
Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΠΠ) ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια και επιτρέπει στους Ευρωπαίους να προτείνουν νέους νόμους στην ΕΕ.
Για να αυξηθεί η χρήση αυτού του εργαλείου, αξιωματούχοι της Επιτροπής δήλωσαν ότι η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ ενέτεινε πρόσφατα τις προσπάθειές της για την προώθηση της ΕΠΠ.
«Αυτές οι προσπάθειες φέρνουν απτά και θετικά αποτελέσματα», δήλωσε αξιωματούχος της Επιτροπής στη EURACTIV, προσθέτοντας ότι «υπάρχει μια σταθερή αύξηση της επισκεψιμότητας στην ιστοσελίδα της ΕΠΠ και μια συνολικά θετική τάση όσον αφορά τα νέα αιτήματα για εγγραφή».
Ωστόσο, «πρέπει να γίνουν περισσότερες ενέργειες», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Περιορισμένος αντίκτυπος
Από το 2012, έχουν καταχωρηθεί 88 πρωτοβουλίες και 6 από αυτές έχουν συγκεντρώσει ένα εκατομμύριο υπογραφές, που είναι το απαιτούμενο όριο για να εξετάσει την πρόταση η Επιτροπή.
Πέρυσι, η πρωτοβουλία «Τέλος στα κλουβιά» ώθησε την εκτελεστική εξουσία της ΕΕ να δεσμευτεί σε νομοθετική πρόταση για την απαγόρευση των κλουβιών για ζώα έως το 2023.
Ωστόσο, η Lironi ανέφερε ότι δεν μετατρέπονται όλες οι ΕΠΠ σε νόμους της ΕΕ, καθιστώντας δύσκολη τη μέτρηση του αντίκτυπου που έχουν.
«Το πρόβλημα με αυτά τα πειράματα συμμετοχικής δημοκρατίας είναι ότι ο αντίκτυπος δεν αποτελεί ποτέ εγγύηση, εκτός εάν οι πολιτικοί παράγοντες συμφωνήσουν εξ αρχής ότι έχουν σκοπό να κάνουν κάποιες ενέργειες για αυτό».
Το ίδιο ζήτημα προκύπτει και σε μία άλλη πανευρωπαϊκή συμμετοχική διαδικασία, τη Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης, όπου ακόμη δεν είναι σαφές πώς θα λαμβάνονται υπόψη οι συστάσεις που συντάσσονται από τους συμμετέχοντες από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ.
Εν τω μεταξύ, παρά τον περιορισμένο αντίκτυπο αυτών των διαδικασιών, οι ευρωβουλευτές καλούν ήδη την Επιτροπή να πειραματιστεί με περισσότερα εργαλεία συμμετοχικότητας σε επίπεδο ΕΕ.
Πιλοτικά έργα
«Βλέπω τη συμμετοχική προσέγγιση ως μέρος μιας προσπάθειας να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνουμε αποφάσεις, οι οποίες θα ανταποκρίνονται περισσότερο στις ανάγκες των πολιτών», δήλωσε ο ευρωβουλευτής Helmut Scholz, εισηγητής μιας έκθεσης του 2021 που ζητούσε πιλοτικά έργα για εργαλεία κοινού σχεδιασμού για τους πολίτες.
Κατά την άποψή του, τα εργαλεία συμμετοχικότητας θα μπορούσαν να είναι το καλύτερο μέσο για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή, η απώλεια της βιοποικιλότητας και η φτώχεια.
«Η συμμετοχική δημοκρατία θα μπορούσε να είναι ένα στοιχείο μετάδοσης για τον εντοπισμό αυτής της ευαισθητοποίησης και την αντιμετώπισή της, επίσης, κατά τη διαδικασία εξεύρεσης λύσης», δήλωσε ο Scholz στη EURACTIV.
Αυτή η προσέγγιση δοκιμάζεται, επί του παρόντος, μέσω δύο πιλοτικών σχεδίων, του DigiDEM και του CODE Europe, τα οποία συγκεντρώνουν τις απόψεις των πολιτών σχετικά με την ποιότητα του αέρα.
Η πρωτοβουλία διεξάγεται σε δέκα διαφορετικές πόλεις και είναι μια προσπάθεια «να έχουμε ένα πραγματικό διακρατικό πείραμα συμμετοχικής δημοκρατίας», δήλωσε η Lironi.
Οι πολίτες καλούνται να εντοπίσουν προβλήματα σχετικά με την ποιότητα του αέρα και να σκεφτούν διάφορες λύσεις. Οι λύσεις που έχουν τη μεγαλύτερη στήριξη θα διατυπωθούν στη συνέχεια ως συστάσεις πολιτικής, σε συνεργασία με ΜΚΟ και εμπειρογνώμονες, σε μια προσπάθεια να επηρεαστούν οι οδηγίες της ΕΕ σχετικά με την ποιότητα του αέρα.
«Θα λάβουμε τις συμβολές των πολιτών και στη συνέχεια θα απευθυνθούμε στους θεσμούς και θα πούμε ‘αυτό θέλουν οι πολίτες’», δήλωσε η Lironi.