Tο ορόσημο του Μαρτίου του 2024, τα σενάρια για την παροχή βοήθειας από το ΔΝΤ και τα ερωτήματα του Βερολίνου.
Οι πρόσφατες συναντήσεις του G7 αλλά και οι επισκέψεις του Ουκρανού προέδρου στις τέσσερις σημαντικότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες (Ρώμη, Βερολίνο, Παρίσι και Λονδίνο) φαίνεται πως αναζωπύρωσαν, μεταξύ, άλλων και τις συζητήσεις, σε υψηλό επίπεδο, για την «επόμενη μέρα» του πολέμου και σε ό,τι αφορά στο οικονομικό σκέλος αυτής.
Ο λόγος για το διεθνές πακέτο χρηματοδότησης το οποίο χρειάζεται η Ουκρανία για να ανοικοδομήσει την οικονομία και το κράτος της, αφού, βέβαια, τελειώσει ο πόλεμος.
Οι υπουργοί Οικονομικών της G7, κατά τη συνάντηση του στην Ιαπωνία την περασμένη εβδομάδα, υποσχέθηκαν να συνεχίσουν να στηρίζουν οικονομικά την Ουκρανία. Αλλά το από πού θα προέλθουν τα χρήματα μακροπρόθεσμα είναι ακόμη ασαφές, σχολιάζει η Handelsblatt.
«Επαναβεβαιώνουμε την αμέριστη υποστήριξή μας προς την Ουκρανία για όσο διάστημα χρειάζεται», αναφέρεται στην τελική δήλωση των υπουργών Οικονομικών της G7. «Δεν θα περάσουμε στη ρουτίνα», υποσχέθηκε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ (FDP) στη Νιιγκάτα.
Αλλά παρόλο που η Ουκρανία εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα στη μακρινή Ιαπωνία, η οικονομική βοήθεια για τη χώρα γίνεται όλο και περισσότερο πρόκληση. Η χρηματοδότηση της βοήθειας είναι εξασφαλισμένη μέχρι τον Μάρτιο του 2024. Σύμφωνα με την τελική δήλωση της G7, έχουν συγκεντρωθεί 44 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αλλά τώρα αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις για το πώς θα συνεχιστεί μετά από αυτό το ορόσημο – και ποιος θα πρέπει να πληρώσει για τη στήριξη.
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), η Ουκρανία θα χρειαστεί τουλάχιστον 115 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ τα επόμενα τέσσερα χρόνια για να συνεχίσει να λειτουργεί το κράτος της. Ανάλογα με το πόσο θα διαρκέσει ο πόλεμος, μπορεί να είναι περισσότερα. Στο χειρότερο σενάριο, το ΔΝΤ υπολογίζει με 140 δισεκατομμύρια δολάρια.
Για την κυβέρνηση του Κιέβου, η οικονομική βοήθεια είναι εξίσου σημαντική με την παράδοση αρμάτων μάχης και πυρομαχικών.
Ενώ η Ουκρανία κρατήθηκε πέρυσι στη ζωή κυρίως με διμερείς πληρωμές από τις δυτικές βιομηχανικές χώρες, τώρα εμπλέκεται και το ΔΝΤ.
Στα τέλη Μαρτίου, το ΔΝΤ αποφάσισε ένα πρόγραμμα βοήθειας ύψους 15,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο θα διαρκέσει τέσσερα χρόνια.
Η εμπλοκή του ΔΝΤ είναι σημαντική για τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους. Το Νομισματικό Ταμείο δεν έχει μόνο τεράστια οικονομική δύναμη, αλλά και εμπειρία σε επιχειρήσεις βοήθειας για κράτη που πλήττονται από κρίσεις.
Όμως η συμμετοχή του ΔΝΤ φέρνει μαζί της και προβλήματα: Στην πραγματικότητα, το ΔΝΤ επιτρέπεται να δίνει δάνεια διάσωσης μόνο αν μπορεί να είναι σίγουρο ότι θα πάρει πραγματικά πίσω τα χρήματα.
Για το πρόγραμμα της Ουκρανίας, οι όροι έχουν χαλαρώσει. Εξάλλου, η οικονομική κατάσταση είναι δύσκολο να προβλεφθεί λόγω του πολέμου. Πέρυσι, η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 30%. Για το τρέχον έτος, το ΔΝΤ θεωρεί πιθανό ένα περαιτέρω συρρίκνωση 3%, αλλά και μια μικρή ανάπτυξη 1%. Οι ακριβείς οικονομικές ανάγκες είναι αντίστοιχα αβέβαιες.
Η συμμετοχή του ΔΝΤ βοηθάει – αλλά προκαλεί και δυσκολίες
Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: το ΔΝΤ θα καταβάλει τις δόσεις της βοήθειάς του μόνο εάν η χρηματοδότηση του ουκρανικού κράτους έχει αποσαφηνιστεί για τουλάχιστον δώδεκα μήνες.
Οι Ευρωπαίοι, οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές βιομηχανικές χώρες έχουν διαβεβαιώσει το ΔΝΤ ότι θα παράσχουν τα αντίστοιχα κεφάλαια.
Επιπλέον, η κυβέρνηση του Κιέβου δεν χρειάζεται να καταβάλει τόκους και αποπληρωμές για τα υφιστάμενα δάνεια μέχρι το 2027.
«Στις τακτικές αξιολογήσεις του προγράμματος του ΔΝΤ, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η χώρα χρηματοδοτείται για δώδεκα μήνες», έλεγαν κυβερνητικοί κύκλοι του Βερολίνου.
Επί του παρόντος, αυτό εξακολουθεί να ισχύει. Αλλά δεν είναι σαφές πώς θα συνεχιστούν τα πράγματα μετά τον Μάρτιο του 2024. «Αυτό σημαίνει ότι το πρόβλημα του χρηματοδοτικού κενού του 2024 θα προκύψει σύντομα», ανέφεραν.
Υπάρχουν «καλές προοπτικές» για οικονομική στήριξη κατά τη διάρκεια του τετραετούς προγράμματος, ενημερώνει το ΔΝΤ κατόπιν αιτήματος. Ωστόσο, το ΔΝΤ ξεκαθαρίζει επίσης: «Απαιτείται σημαντική επίσημη χρηματοδότηση με τη μορφή δανείων με πολύ ευνοϊκούς όρους και επιχορηγήσεων» για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους και τη διασφάλιση της μεσοπρόθεσμης χρηματοδότησης της Ουκρανίας.
Ποια κράτη πληρώνουν πόσα
Τα δυτικά κράτη θα πρέπει λοιπόν να οργανώσουν περαιτέρω πληρωμές. Σε σύγκριση με το 2022, δεν θα υπήρχαν τόσες πολλές νέες υποσχέσεις βοήθειας τους τελευταίους μήνες, γράφει το Ινστιτούτο για την Παγκόσμια Οικονομία (IfW), το οποίο καταγράφει όλα τα μέτρα στήριξης σε έναν «ιχνηλάτη στήριξης».
Κατά συνέπεια, σχεδόν 13 δισεκατομμύρια ευρώ ανακοινώθηκαν πρόσφατα, κυρίως από τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία. Η Ιαπωνία, ως πρόεδρος της G7, επέδειξε επίσης γενναιοδωρία- συνολικά, η χώρα έχει πλέον υποσχεθεί 5,1 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η Γερμανία μετέφερε πέρυσι 1,5 δισ. ευρώ στην Ουκρανία, το μεγαλύτερο μέρος του ποσού αυτού ως πραγματική επιχορήγηση που το Κίεβο δεν χρειάζεται να επιστρέψει. Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι βοηθούν κυρίως μέσω των δανείων της ΕΕ. Πέρυσι, η ΕΕ έδωσε δάνεια ύψους 7,2 δισεκατομμυρίων ευρώ. Για φέτος, έχουν υποσχεθεί δάνεια ύψους 18 δισεκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ έχουν ήδη εκταμιευθεί.
Μέχρι στιγμής, η στήριξη μέσω της ΕΕ είναι ένας συγκριτικά άνετος τρόπος για τους Ευρωπαίους. Τα κράτη δεν χρειάζεται να βρουν τα χρήματα από μόνα τους. Η ΕΕ παίρνει δάνεια και τα μεταβιβάζει στην Ουκρανία. Ωστόσο, πρέπει να εξασφαλιστούν μέσω του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Πόσο καιρό μπορεί η ΕΕ να συνεχίσει να χορηγεί δάνεια;
Το ερώτημα είναι για πόσο καιρό θα συνεχίσει να λειτουργεί αυτό, λένε. Το πλαίσιο για τις εγγυήσεις δανείων μπορεί σύντομα να εξαντληθεί. Τότε οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αυξήσουν ανάλογα τον προϋπολογισμό της ΕΕ για να καταστεί δυνατή η χορήγηση περαιτέρω δανείων. Μέχρι στιγμής δεν φαίνονται όλα τα κράτη πρόθυμα να το πράξουν.
Θα μπορούσαν επίσης να υπάρξουν προβλήματα με τον δεύτερο μεγάλο δωρητή, τις ΗΠΑ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δέχεται όλο και περισσότερες πιέσεις στο εσωτερικό της χώρας λόγω της γενναιόδωρης βοήθειας προς την Ουκρανία. Σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν δίνει στην Ουκρανία απλώς δάνεια, αλλά πραγματικές επιχορηγήσεις. H Oυάσινγκτον έχει υποσχεθεί 24,5 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι στιγμής.
Στο Βερολίνο, πηγές της Handelsblatt ρωτούν με αγωνία: «Πόσο καιρό θα το ανεχτούν οι Αμερικανοί αυτό, δηλαδή να δίνουν επιδοτήσεις, αλλά οι Ευρωπαίοι δίνουν δάνεια σε μεγάλο βαθμό»;
Στη Νιιγκάτα, οι υπουργοί Οικονομικών της G7 ανανέωσαν την υπόσχεσή τους να στηρίξουν την Ουκρανία για όσο διάστημα χρειαστεί. Το τι σημαίνει αυτό συγκεκριμένα για τη μελλοντική οικονομική βοήθεια παρέμεινε ανοιχτό. Ωστόσο, οι υπουργοί Οικονομικών θα πρέπει σύντομα να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα.