Το διαγωνισμό ύψους 3 εκατομμυρίων ευρώ για έρευνες σχετικά με την εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για τον έλεγχο του καπνίσματος, η οποία έχει στόχο τη δημιουργία μιας «γενιάς χωρίς καπνό», κέρδισε τελικά το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Πρόληψη του Καπνίσματος (ENSP). Η εν λόγω προσφορά ήταν και η μοναδική, μια κίνηση που επικρίνεται από την κεντροδεξιά ευρωβουλευτή Sara Skyttedal (ΕΛΚ) ως σύγκρουση συμφερόντων.
Ο διαγωνισμός ύψους 3 εκατομμυρίων ευρώ προσφέρεται από τον Ευρωπαϊκό Εκτελεστικό Οργανισμό Υγείας και Ψηφιακής Πολιτικής (HaDEA) για την παροχή ερευνητικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών για την εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για τον έλεγχο του καπνού και του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου. Και οι δύο πολιτικές στοχεύουν στη δημιουργία μιας «γενιάς χωρίς καπνό», όπου λιγότερο από το 5% του πληθυσμού θα κάνει χρήση καπνού έως το 2040.
Ο μοναδικός υποψήφιος για τον διαγωνισμό, ο οποίος, σύμφωνα με αξιωματούχο της Επιτροπής, προωθήθηκε μόνο στο Twitter και το LinkedIn, ήταν μια κοινοπραξία που αποτελείται από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Πρόληψη του Καπνίσματος (ENSP), το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Open Evidence.
Η απουσία άλλων προσφορών είναι απίθανη σε τέτοιου είδους διαγωνισμούς και έχει προκαλέσει ερωτηματικά στους ενδιαφερόμενους φορείς.
Η κοινοπραξία θα συμβάλει στην ανάπτυξη της πολιτικής της Επιτροπής για τον καπνό παρέχοντας νομικές, στατιστικές, οικονομικές και υγειονομικές αξιολογήσεις του καπνού και των νέων προϊόντων καπνού.
Η ENSP είναι βασικός ενδιαφερόμενος φορέας στην υποστήριξη της συνεκτικής ρύθμισης των (νέων) προϊόντων καπνού σε ολόκληρη την ΕΕ. Συμβάλλοντας με χορηγία ύψους 9.000 ευρώ, η ENSP είναι επίσης βασικός εταίρος σε μια Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών η οποία αποσκοπεί στον τερματισμό της πώλησης προϊόντων καπνού και νικοτίνης σε πολίτες που έχουν γεννηθεί από το 2010 και μετά και στην επίτευξη ενός περιβάλλοντος απαλλαγμένου από τον καπνό έως το 2030.
Σύγκρουση συμφερόντων;
Η σύγκρουση συμφερόντων εδώ είναι «αρκετά προφανής», δήλωσε η ευρωβουλευτής Sara Skyttedal στη EURACTIV, επιβεβαιώνοντας ότι η ENSP μπορεί να επηρεάσει μια αυστηρότερη ρύθμιση των ευγενών προϊόντων καπνού, εμποδίζοντας τη στροφή των καπνιστών από τα τσιγάρα σε πιο υγιεινά προϊόντα.
Στις 17 Απριλίου, η Skyttedal απέστειλε ερώτηση για γραπτή απάντηση στην Επιτροπή σχετικά με το θέμα της σύγκρουσης συμφερόντων στον έλεγχο του καπνού. Ωστόσο, δεν έχει λάβει ακόμη απάντηση.
«Πώς μπορεί να αναμένεται από ομάδες που έχουν υιοθετήσει σαφείς θέσεις κατά των νέων προϊόντων νικοτίνης και έχουν ασκήσει δημόσια πιέσεις για τον περιορισμό των προϊόντων αυτών, να παράσχουν μια δίκαιη και αμερόληπτη αξιολόγηση της ευκαιρίας που τα προϊόντα αυτά παρουσιάζουν για τη μείωση της βλάβης του καπνίσματος;», πρόσθεσε.
Η Skyttedal πιστεύει ότι η βοήθεια προς τους καπνιστές για τη μετάβαση από το τσιγάρο – καθώς και η μείωση του ποσοστού θνησιμότητας που σχετίζεται με το κάπνισμα – θα «χαθεί», καθώς η διαδικασία με την οποία αναπτύσσονται οι νέοι νόμοι διευθύνεται από άτομα που έχουν σταθερή θέση κατά των εναλλακτικών λύσεων για το κάπνισμα. Το τελευταίο μάλιστα θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την πρόοδο του σχεδίου της ΕΕ για την καταπολέμηση του καρκίνου.
Επιπλέον, η Κομισιόν έχει αποδείξει την προκατάληψή της σε αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με τον Skyttedal.
Προκειμένου η Επιτροπή να διασφαλίσει ότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με τη πολιτική για τον έλεγχο του καπνίσματος, θα πρέπει να εξετάσει όλες τις πλευρές αυτής της συζήτησης, ενώ θα πρέπει επίσης να λάβει ιδιαίτερα υπόψη της τις φωνές όσων προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα χρησιμοποιώντας εναλλακτικές λύσεις, δήλωσε η Skyttedal. Θα πρέπει, μάλιστα, να ακούσει επίσης τις χώρες που κατάφεραν να γίνουν αντικαπνιστές, όπως η Σουηδία, πρόσθεσε εμταξύ άλλων.
ENSP: Δεν τίθεται θέμα σύγκρουσης συμφερόντων
Από την πλευρά της, η ENSP δηλώνει ότι δεν έχει καμία σύγκρουση συμφερόντων σε αυτή την περίπτωση.
«Ο ρόλος του ENSP είναι να παρέχει εμπειρογνωμοσύνη σε τεχνικά και επιστημονικά θέματα σχετικά με τον έλεγχο του καπνίσματος. Το ENSP, ούτε κανένα άλλο μέλος της κοινοπραξίας για το θέμα αυτό, είναι υπεύθυνο για τον σχεδιασμό πολιτικής», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ENSP Cornel Radu-Loghin στη EURACTIV.
Επιπλέον, η «ίδια η έννοια της σύγκρουσης συμφερόντων δεν ισχύει για έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό με κανένα απολύτως οικονομικό συμφέρον στην επιχείρηση καπνού», δήλωσε ο ΓΓ, προσθέτοντας ότι το ENSP μπορεί να παράσχει στην Επιτροπή «παγκοσμίως αναγνωρισμένους ειδικούς με εξαιρετικό ακαδημαϊκό υπόβαθρο και εμπειρία».
«Είμαστε υπερήφανοι που συμβάλλαμε σε όλους σχεδόν τους ισχύοντες κανονισμούς σχετικά με τα προϊόντα καπνού και νικοτίνης», δήλωσε ο Radu-Loghin, προσθέτοντας ότι προσβλέπουν σε αυστηρότερους κανονισμούς κατά των «θανατηφόρων και εθιστικών προϊόντων».
Σύμφωνα με τα έγγραφα του διαγωνισμού, η σύμβαση αποσκοπεί στην παροχή τεχνικής, επιστημονικής και νομικής υποστήριξης στην Επιτροπή όσον αφορά τις πολιτικές και τη νομοθεσία της για τον έλεγχο του καπνού, ώστε «να συμβάλει στην ενίσχυση της ποιότητας, της αποτελεσματικότητας και του αντίκτυπού τους», δήλωσε ο Radu-Loghin στη EURACTIV.
Η στάση της Κομισιόν
Ερωτηθείς από τη EURACTIV, ένας αξιωματούχος υπερασπίστηκε την «κρίσιμη προτεραιότητα» της Επιτροπής να αποφύγει τη σύγκρουση συμφερόντων, ιδίως στο χαρτοφυλάκιο για τον έλεγχο του καπνού, και υπενθύμισε ότι η Επιτροπή διασφαλίζει μια διαφανή και ανοικτή εφαρμογή και ανάπτυξη πολιτικής σύμφωνα με τις αρχές της Bελτίωσης της νομοθεσίας.
«Αυτή η πλήρως διαφανής διαδικασία αξιολόγησης επιτρέπει σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, τους καταναλωτές και το ευρύ κοινό να παρέχουν στοιχεία και να εκφράζουν τις απόψεις τους σχετικά με τους κανόνες της ΕΕ για τον έλεγχο του καπνού και να συμμετέχουν στη χάραξη πολιτικής», δήλωσε ο αξιωματούχος της Επιτροπής.
Στο πλαίσιο της σύμβασης, υπενθύμισε ο αξιωματούχος, το ENSP και οι εταίροι του υπέγραψαν δήλωση τιμής και πρόσθετης απουσίας σύγκρουσης συμφερόντων στον τομέα του καπνού και υποχρεούνται να γνωστοποιούν κάθε σύγκρουση συμφερόντων που θα προκύψει στο μέλλον.
Τα νέα προϊόντα, όπως ο θερμαινόμενος καπνός, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα σακουλάκια νικοτίνης ή το snus, έχουν αναδειχθεί ως εναλλακτική λύση στο παραδοσιακό κάπνισμα, το οποίο προκαλεί 700.000 θανάτους στην Ευρώπη ετησίως.
Οι υποστηρικτές αυτών των προϊόντων λένε ότι είναι πολύ λιγότερο επιβλαβή σε σύγκριση με τα παραδοσιακά τσιγάρα, ενώ οι αντίπαλοι ισχυρίζονται πως τα νέα καπνικά προϊόντα παραμένουν επιβλαβή για τον ανθρώπινο οργανισμό καθώς δεν γνωρίζουμε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους, αφού μόλις πρόσφατα εισήλθαν στην αγορά.
Σε αντίθεση με την Skyttedal, η Ιταλίδα ευρωβουλευτής Alessandra Moretti δήλωσε στη EURACTIV τον περασμένο Οκτώβριο ότι οι επιστήμονες «γνωρίζουν με βεβαιότητα» ότι τα νέα εναλλακτικά προϊόντα καπνού και νικοτίνης είναι επιβλαβή.
«Εάν δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι είναι αβλαβή», δήλωσε στην ιταλική EURACTIV.
«Μέχρι σήμερα, γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι είναι επιβλαβή εργαλεία. Τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις θα τις έχουμε βραχυπρόθεσμα και δυστυχώς, φοβάμαι ότι θα έχουμε επιστημονικά στοιχεία που θα επιβεβαιώνουν τη βλαβερότητά τους για την υγεία», προειδοποίησε η Moretti.