Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ανακατευθύνει τα κονδύλια του Ταμείου Συνοχής για να χρηματοδοτήσει καινοτόμες τεχνολογίες δημιουργεί ανησυχία σχετικά με την επαναλαμβανόμενη χρήση της χρηματοδότησης που προορίζεται για την άσκηση πολιτικής με βάση τις γεωγραφικές ανάγκες προς άλλες αναδυόμενες ανάγκες.
Η ανακοίνωση της Κομισιόν για μια νέα πλατφόρμα στρατηγικών τεχνολογιών για την Ευρώπη (STEP) με στόχο τη χρηματοδότηση καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων με τον επανασχεδιασμό των χρηματοδοτήσεων από το ταμείο συνοχής – το οποίο αποσκοπεί στη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων – δεν ικανοποίησε τις τοπικές και περιφερειακές αρχές.
«Οι προοπτικές για την επαναπροσαρμογή των κονδυλίων της ΕΕ για επενδύσεις [και] την αναδιανομή των υφιστάμενων θέτουν σε κίνδυνο βασικούς στόχους όπως η συνοχή», δήλωσε ο Vasco Alves Cordeiro, πρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών, μετά την ανακοίνωση της STEP στις 20 Ιουνίου.
Σύμφωνα με τον John Bachtler, συνδιευθυντή του Κέντρου Ερευνών για τις Ευρωπαϊκές Πολιτικές, η αναδιάταξη των κονδυλίων συνοχής θα μπορούσε να είναι «σοβαρά επιζήμια».
Αν και δεν είναι ακόμη σαφές σε ποιο βαθμό θα μπορούσαν να εκτραπούν τα κονδύλια στην πραγματικότητα, οι προτεραιότητες του STEP «ενδεχομένως να μην συνάδουν με τα προγράμματα που έχουν αναπτυχθεί με κόπο επί πέντε ή περισσότερα χρόνια και μόλις τώρα αρχίζουν να εφαρμόζονται», δήλωσε.
Περισσότερες ανισότητες στο μέλλον;
Ταυτόχρονα, οι εμπειρογνώμονες προειδοποίησαν ότι το STEP θα μπορούσε να καταλήξει να αυξήσει τις ανισότητες, αντί να τις μειώσει.
«Θα βοηθήσει τμήματα της ΕΕ, αλλά δεν θα βοηθήσει άλλα τμήματα και μπορεί να αυξήσει το χάσμα της καινοτομίας και τις ανισότητες μεταξύ των περιφερειών», δήλωσε στη EURACTIV η Alison Hunter, ανώτερη σύμβουλος στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής (EPC).
«Στα χαρτιά η Επιτροπή λέει ότι θα διασφαλίσει μια γεωγραφικά ισορροπημένη κατανομή των έργων», δήλωσε η ίδια, προσθέτοντας ότι δεν μπορούν όλες οι περιφέρειες να συμμετάσχουν με τον ίδιο τρόπο σε επενδύσεις καινοτομίας βαθιάς τεχνολογίας.
Οι περιφέρειες μετάβασης που δεν έχουν τη δομή των επενδύσεων και δεν μπορούν να επωφεληθούν με τον ίδιο τρόπο από την τεχνολογία βάθους, θα μπορούσαν να μείνουν πίσω.
«Η γεωγραφία της καινοτομίας συνδέεται όλο και περισσότερο με τη γεωγραφία της επενδυτικής υποδομής βαθιάς τεχνολογίας και έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν θύλακες της ΕΕ στα πλουσιότερα κράτη», εξήγησε η Hunter.
Σύμφωνα με τον Bachtler, υπάρχει επίσης η ανησυχία ότι η χρηματοδότηση θα μπορούσε να πάει σε μεγάλες εταιρείες, οι οποίες μπορούν να επωφεληθούν από το STEP, και όχι σε μικρές επιχειρήσεις, γεγονός που θα μπορούσε ενδεχομένως να επιβραδύνει την ανάπτυξη των ΜΜΕ στις φτωχότερες περιοχές.
Ένα εργαλείο κρίσης
Μεταξύ των περιφερειών και των πόλεων, η ανακατεύθυνση των κονδυλίων συνοχής για το STEP τροφοδότησε τους προϋπάρχοντες φόβους για την αναδιαμόρφωση της πολιτικής, λόγω της ήδη εκτεταμένης χρήσης των κονδυλίων συνοχής για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία.
«Δυστυχώς, έχει γίνει κοινός τόπος ότι σε μια σειρά από ευρωπαϊκές προκλήσεις, το ταμείο συνοχή θεωρείται ως ένας βολικός κουμπαράς χρημάτων στον οποίο η ΕΕ μπορεί να αναζητήσει χρηματοδότησης, όταν δεν είναι πρόθυμη να παράσχει τους δημοσιονομικούς πόρους για την επίτευξη των στόχων που η ίδια θέτει», δήλωσε ο Bachtler.
Κατά την προσωπική του άποψη, αυτό οδηγεί συχνά σε «απειλή για το μοντέλο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που είναι το σήμα κατατεθέν της πολιτικής συνοχής και το οποίο αποτελεί έναν από τους κύριους τρόπους με τους οποίους οι περιφερειακές και τοπικές αρχές μπορούν να έχουν ρόλο όσον αφορά την κατανομή της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης».
Η απογοήτευση για την επανειλημμένη χρήση των κονδυλίων συνοχής για την αντιμετώπιση κρίσεων εξαπλώνεται επίσης μεταξύ των τοπικών και περιφερειακών εκπροσώπων, οι οποίοι θέλουν να διατηρήσουν το ρόλο της συνοχής ως επενδυτικής πολιτικής με βάση τον τόπο.
«Αυτό που βλέπω ως πραγματικό κίνδυνο είναι ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έρχεται με νέες προτάσεις για το πώς θα χρησιμοποιηθεί η συνοχή κάθε μήνα», δήλωσε στη EURACTIV ο Michael Schmitz, σύμβουλος στην Ένωση Γερμανικών Νομαρχιών.
«Η συνοχή είναι ο μόνος διαθέσιμος προϋπολογισμός, το μόνο ‘πραγματικό χρήμα’, αλλά αυτή [η χρήση του] κατά κάποιο τρόπο ακυρώνει τον μακροπρόθεσμο σκοπό του», δήλωσε, προσθέτοντας ότι «θα προτιμούσαμε να έχουμε μια πρόταση που να στοχεύει σε μακροπρόθεσμο επίπεδο».
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) προειδοποίησε επίσης ότι η επανειλημμένη χρήση της πολιτικής συνοχής για την αντιμετώπιση κρίσεων μπορεί να την εκτρέψει από τον μακροπρόθεσμο και πρωταρχικό της στόχο, δηλαδή τη μείωση των αναπτυξιακών ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών.
Μια αναθεώρηση της πολιτικής;
Οι αλλαγές στη χρήση των κονδυλίων συνοχής έχουν εγείρει ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον η πολιτική πρέπει να αναθεωρηθεί.
Μετά την ανακοίνωση της Επιτροπής για το STEP, ο πρόεδρος της ΕτΠ Cordeiro επεσήμανε την ανάγκη για «ενδελεχή επανεξέταση του επενδυτικού πλαισίου της ΕΕ».
Σύμφωνα με την Hunter, η ΕΕ θα πρέπει επίσης να επανεξετάσει το αναπτυξιακό της μοντέλο.
«Το προεπιλεγμένο [αναπτυξιακό] μοντέλο δεν ήταν διαθέσιμο για τις περιφέρειες με λιγότερες επενδύσεις και δυνατότητες καινοτομίας», δήλωσε η ίδια, προσθέτοντας ότι η ΕΕ θα πρέπει να σκεφτεί πώς θα αποζημιώσει αυτές τις περιφέρειες κατά την επόμενη περίοδο προγραμματισμού.
Ταυτόχρονα, οι μακροπρόθεσμοι στόχοι της συνοχής θα πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν προτεραιότητα για την ΕΕ, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες.
«Δεν νομίζω ότι ο θεμελιώδης σκοπός της συνοχής πρέπει να επανεξεταστεί. Πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για έναν σύγχρονο στόχο», δήλωσε ο Bachtler, επισημαίνοντας την αυξημένη αναπτυξιακή στασιμότητα και τη δυσαρέσκεια σε όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες.
«Παρόλο που ορισμένα τμήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ορισμένα κράτη μέλη φαίνεται να υπερηφανεύονται για τη σχετική μείωση των κονδυλίων για την πολιτική συνοχής, η στρατηγική αυτή είναι κατά τη γνώμη μου αντιπαραγωγική, αν κάποιος ενδιαφέρεται καθόλου για τη σταθερότητα και την ασφάλεια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στο μέλλον», κατέληξε ο Bachtler.