Η οδηγία της ΕΕ για την προστασία των δημοσιογράφων και των παρατηρητών δικαιωμάτων από καταχρηστικές αγωγές εισήλθε σε διοργανικές διαπραγματεύσεις (trilogue) την Τετάρτη (12 Ιουλίου) με βασικές διατάξεις να παραμένουν σε εκκρεμότητα, αφού το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της έγκρισης του κειμένου με ευρεία πλειοψηφία.
Μια Στρατηγική Αγωγή κατά της Συμμετοχής του Κοινού (SLAPP) είναι μια υπόθεση που κινείται από έναν ισχυρό παράγοντα εναντίον ενός δημοσιογράφου, μιας ομάδας μέσων ενημέρωσης ή ενός παρατηρητή δικαιωμάτων/ακτιβιστή για να αντλήσει το χρόνο και τους πόρους των εναγομένων, ώστε να φιμώσει το έργο τους και να αποφύγει το δημόσιο έλεγχο. Κάθε χρόνο δρομολογείται ένας αυξανόμενος αριθμός SLAPP εντός ΕΕ.
Καθώς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ του κειμένου την Τρίτη – με 498 ψήφους υπέρ, 33 κατά και 105 αποχές – η οδηγία έχει πλέον εισέλθει στην τελική ευθεία, τους λεγόμενους «τριμερείς»: διοργανικές διαπραγματεύσεις κατά τις οποίες το Ευρωκοινοβούλιο, η Επιτροπή και το Συμβούλιο ξεκαθαρίζουν τις θέσεις τους για να συμφωνήσουν στην τελική μορφή του νόμου πριν αυτός τεθεί σε ισχύ.
Τα πιο επίμαχα σημεία περιλαμβάνουν τον ορισμό των «διασυνοριακών» υποθέσεων, βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή της οδηγίας σε όλη την ΕΕ- την έννοια της πρόωρης απόρριψης «προφανώς παράνομων» αγωγών- και τη δυνατότητα του εναγομένου να διεκδικήσει αποζημίωση.
✅The European Parliament just voted a set of measures to end the widespread practice of abusive lawsuits (SLAPPs) aimed at silencing journalists & civil society.
Congratulations to our EP rapporteur @woelken!
Follow the press conference on Wed at 10AM: https://t.co/WaG0ZwXdOT pic.twitter.com/XFEGbxDksf
— S&D Group (@TheProgressives) July 11, 2023
Διαχείριση της απροθυμίας του Συμβουλίου
«Βλέπουμε μια έντονη απροθυμία εκ μέρους των κρατών μελών», δήλωσε ο εισηγητής του νόμου στο Κοινοβούλιο, ο κεντροαριστερός ευρωβουλευτής Tiemo Wölken, σε συνέντευξή του στη EURACTIV, σε μια ελάχιστα συγκεκαλυμμένη κριτική της κοινής θέσης του Συμβουλίου.
Οι ενώσεις δημοσιογράφωνμάλιστα, έχουν ήδη επικρίνει τη θέση του Συμβουλίου για την αποδυνάμωση βασικών στοιχείων του σχεδίου νόμου, γεγονός που θα περιόριζε σημαντικά το πεδίο εφαρμογής του.
Η εθνική νομοθεσία για τις Στρατηγικές Αγωγές κατά της Συμμετοχής του Κοινού (SLAPPs) στα κράτη μέλη διαφέρει επί του παρόντος σε μεγάλο βαθμό, ενώ βασικός στόχος της οδηγίας είναι η εναρμόνιση των εθνικών προσεγγίσεων. «Θέλουμε να έχουμε ενιαία νομική προστασία», δήλωσε ο Wölken.
Μετά την ψηφοφορία της Τρίτης, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα κάλεσαν το Συμβούλιο να «ξεπεράσει την απροθυμία του και να αποδεχθεί τις διαδικαστικές εγγυήσεις για την προστασία των δημοσιογράφων από καταχρηστικές αγωγές που αποσκοπούν στον εκφοβισμό και τη φίμωσή τους».
«Για εμάς, ξεκινάμε από την αφετηρία ότι το Συμβούλιο πρέπει να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα», δήλωσε η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Roberta Metsola σε συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη μετά την ψηφοφορία στην ολομέλεια.
«Κάθε υπουργός που κάθεται γύρω από αυτό το τραπέζι και θα διαπραγματευτεί μαζί μας αυτό το κείμενο πρέπει να μπορεί με το χέρι στην καρδιά να πει ότι έκανα ό,τι μπορούσα για να προστατεύσω τους δημοσιογράφους και την ελευθερία του Τύπου στη χώρα μου και σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης», είπε χαρακτηριστικά.
Βασικά επίμαχα πεδία
Ο Wölken δήλωσε στη EURACTIV πριν από τις διαπραγματεύσεις ότι θα είναι «πολύ, πολύ στενές, με πολύ εντατικές συζητήσεις», τονίζοντας ότι θεωρεί τη θέση του Συμβουλίου «πολύ αδύναμη».
«Θα εξετάσουμε τρεις θεματικούς τομείς στους οποίους θέλουμε πραγματικά να επεκταθούμε», συνέχισε, υπογραμμίζοντας τη διεύρυνση του ορισμού του «διασυνοριακού», την πρόσβαση σε οικονομική αποζημίωση και την υποστήριξη του εναγομένου μέσω της δημιουργίας «υπηρεσιών μιας στάσης» στις οποίες οι στόχοι των SLAPPs θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε νομικές και ψυχολογικές υπηρεσίες.
«Στο τέλος της ημέρας, [ο στόχος των διαπραγματεύσεων είναι] να έχουμε ένα καλό πεδίο εφαρμογής, δηλαδή να ορίσουμε τη διασυνοριακή αναφορά με λογικό τρόπο και να μπορούμε πραγματικά να προσφέρουμε υποστήριξη στα θύματα και να λάβουμε μια πολιτική δέσμευση για την εφαρμογή των κανόνων που ισχύουν για τις υποθέσεις της ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο», δήλωσε ο Wölken.
Ο ίδιος δήλωσε ότι στόχος είναι να καταλήξουμε σε αυτό το θέμα στο πλαίσιο της ισπανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, η οποία λήγει στις 31 Δεκεμβρίου.
«Νομίζω ότι αυτό θα ήταν επίσης ένα καλό σημάδι πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές ότι εμείς, ως Ευρωπαϊκή Ένωση, κάνουμε για άλλη μια φορά σαφές ότι είμαστε πραγματικά με το μέρος των ασθενέστερων σε αυτό το σημείο».