Τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού της Βουλγαρίας πρότειναν τον τερματισμό της παραχώρησης που ελέγχει το πετρελαϊκό λιμάνι του Μπουργκάς στη Μαύρη Θάλασσα, μέσω του οποίου η Lukoil φέρνει ρωσικό πετρέλαιο, ελπίζοντας ότι αυτό θα βοηθήσει τη Βουλγαρία να εξασφαλίσει την ένταξή της στη Σένγκεν ήδη από το φθινόπωρο.
Το λιμάνι Ρόζενετς είναι το μοναδικό εξειδικευμένο λιμάνι πετρελαίου στις βουλγαρικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας και βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο της ρωσικής εταιρείας από το 2011, όταν η πρώτη κυβέρνηση του Μπόικο Μπορίσοφ συμφώνησε σε σύμβαση παραχώρησης 35 ετών με τη Lukoil. Επιπλέον, το μοναδικό διυλιστήριο της Βουλγαρίας, το Neftochim Burgas, ανήκει στη Lukoil.
Όμως, την Τετάρτη, τα κόμματα της βουλγαρικής κυβέρνησης, «Συνεχίζουμε την Αλλαγή- Δημοκρατική Βουλγαρία» και το GERB ανακοίνωσαν σχέδια για τον τερματισμό της.
Ο συν-επικεφαλής των κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού Κίριλ Πέτκοφ, δήλωσε ότι όλες οι βασικές υποδομές θα πρέπει να ελέγχονται από το βουλγαρικό κράτος, ιδιαίτερα αυτές στα σύνορα.
«Στρατηγικός μας στόχος είναι η είσοδος στη Σένγκεν και αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Το βήμα αυτό είναι επίσης σύμφωνο με τον κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις κυρώσεις για τον πόλεμο. Έτσι, δηλώνουμε ξεκάθαρα ότι η Σένγκεν είναι εθνικός μας στόχος, ότι καμία βουλγαρική τοποθεσία-κλειδί δεν θα παραδοθεί χωρίς κίνητρα», δήλωσε ο Πέτκοφ.
Με την πάροδο των ετών, πολλές πολιτικές προσωπικότητες και οικονομικοί αναλυτές έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η Ρωσία έχει αποκτήσει τόσο μεγάλο έλεγχο στο λιμάνι, που εύλογα πλέον χαρακτηρίζεται ως ρωσικός θύλακας σε βουλγαρικό έδαφος.
Επιπλέον, δημοσιογραφικές έρευνες έχουν προσφέρει αποδείξεις ότι η Βουλγαρία δεν ελέγχει τις ποσότητες του εισαγόμενου ρωσικού πετρελαίου, χάνοντας έτσι τεράστια έσοδα από φόρους.
«Αυτό είναι ένα βήμα που θα επιστρέψει τον έλεγχο του κράτους σε βασικές υποδομές και μας πάει ένα βήμα [πιο κοντά] προς την αποδοχή της χώρας στη Σένγκεν», αναφέρει η θέση του συνασπισμού.
Την πρόταση υπογράφουν επίσης ο Μπορίσοφ, με την ιδιότητα του αρχηγού του μεγαλύτερου βουλγαρικού κόμματος GERB (ΕΛΚ), και ο αρχηγός του κόμματος της τουρκικής μειονότητας DPS Μουσταφά Καρανταγί (Renew) – πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει επαρκής κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να περάσει η απόφαση.
Ενώ οι κυβερνήσεις του GERB κυβέρνησαν από το 2009 έως το 2021, ο Μπορίσοφ έχει επικριθεί έντονα ότι παρέδωσε εξ ολοκλήρου τον κρατικό έλεγχο για τις πετρελαιακές δραστηριότητες στην Lukoil.
Η πρωτοβουλία για τον τερματισμό της παραχώρησης του λιμανιού αναμενόμενα βρήκε αντίθετο τον φιλορώσο πρόεδρο Ρούμεν Ράντεφ, ο οποίος αντέδρασε καταγγέλλοντας «επιχειρηματικές ορέξεις» πίσω από την πρωτοβουλία.
Γνωστός για την υποστηρικτική του στάση απέναντι στο Κρεμλίνο, πρόσθεσε ότι η πρόταση είναι «άλλη μια βιαστική και λανθασμένη ιδέα των πολιτικών ηγετών», προσθέτοντας ότι θα μπορούσε να είναι απλώς μια κίνηση δημοσίων σχέσεων για την κρίση.
«Ελπίζω ότι έκαναν μια εκτίμηση κινδύνου για το τι βρίσκεται πίσω από το λιμάνι, επειδή υπάρχει μια μεγάλη βάση logistics που ανήκει στη Lukoil. Πώς θα λειτουργήσει το λιμάνι με αυτή τη βάση logistics, χωρίς την οποία είναι αδύνατη η μεταφορά πετρελαίου στο διυλιστήριο και κυρίως πώς θα επηρεάσει αυτό τις τιμές των καυσίμων», δήλωσε ο Ράντεφ.
Αφού η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις για το πετρέλαιο στη Ρωσία στα τέλη του περασμένου έτους, η υπηρεσιακή κυβέρνηση που διόρισε ο Ράντεφ εξέδωσε ειδική απόφαση με την οποία επιβεβαίωσε τη συνέχιση της σύμβασης παραχώρησης με τη ρωσική εταιρεία μέχρι το 2046.
Τον Φεβρουάριο, το βουλγαρικό κοινοβούλιο ενέκρινε διάφορα μέτρα που σχετίζονται με το διυλιστήριο του Μπουργκάς που ανήκει στη Lukoil. Ακόμη και τότε, το κοινοβούλιο δήλωσε ότι το κράτος θα πρέπει να πάρει πίσω το πετρελαϊκό λιμάνι του Ρόζενετς, αλλά δεν είχε οριστεί προθεσμία.
Από τον Ιούνιο του 2023, η Βουλγαρία έχει μια νέα φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση, η οποία έχει υιοθετήσει σκληρή γραμμή κατά της Ρωσίας για την υποστήριξη της Ουκρανίας.
Μετά τη λήξη της σύμβασης παραχώρησης, η Lukoil θα συνεχίσει να λειτουργεί στο λιμάνι, αλλά θα πληρώνει τέλη, ενώ το κράτος θα ανακτήσει τον πλήρη έλεγχο της βασικής θαλάσσιας υποδομής. Αυτό θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να ανοίξει το λιμάνι για εισαγωγές φορτίων εκτός από αυτά που έχει παραγγείλει η ρωσική εταιρεία.
«Λέμε εδώ και χρόνια ότι η χώρα πρέπει να ανακτήσει τον έλεγχο αυτού του λιμανιού. Σε μια εποχή που η Ρωσία κήρυξε τη Βουλγαρία εχθρό λόγω του πολέμου που διεξάγει στην Ουκρανία, αναλαμβάνουμε δράση για να περιορίσουμε τις ευκαιρίες της Μόσχας να χρησιμοποιήσει τις βουλγαρικές υποδομές με οικονομικούς στόχους», σχολίασε ο Ατανάς Ατανάσοφ από τον συνασπισμό PP-DB.
Την ίδια στιγμή, ο Χρίστο Αλεξίεφ, πρώην υπουργός Μεταφορών της υπηρεσιακής κυβέρνησης που διορίστηκε από τον Ράντεφ, εξέφρασε φόβους για τη βιαστική απόφαση, εξηγώντας ότι το κράτος κατέχει μόνο ένα μέρος των υποδομών του λιμανιού, επί των οποίων η Lukoil κατέχει βασικά στοιχεία.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τερματισμός της παραχώρησης θα εμποδίσει τη Lukoil να δραστηριοποιηθεί στη χώρα, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει πετρελαϊκή κρίση.
«Αυτό θα έχει άσχημες επιπτώσεις στην οικονομία και τον πληθωρισμό», δήλωσε ο πρώην υπουργός.
Στα τέλη του 2022, η υπηρεσιακή κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τη Lukoil για να καταστήσει τη Βουλγαρία την κύρια βάση των ευρωπαϊκών δραστηριοτήτων της ρωσικής εταιρείας, με αντάλλαγμα την υπόσχεση να καταβάλλει περισσότερα από 300 εκατομμύρια ευρώ ετησίως σε φόρους.
Η ιδέα αυτή δεν υλοποιήθηκε επειδή η Βουλγαρία απέτυχε να διαπραγματευτεί παρέκκλιση από το ευρωπαϊκό εμπάργκο για την εξαγωγή καυσίμων που παράγονται από ρωσικό πετρέλαιο.
Ο Αλεξίεφ συνεχίζει να υπερασπίζεται αυτή την πρωτοβουλία της τότε υπηρεσιακής κυβέρνησης που είχε διοριστεί από τον Ράντεφ, καθώς η Lukoil κατέβαλε 90 εκατομμύρια ευρώ σε φόρους για τους τελευταίους πέντε μήνες του περασμένου έτους – το διπλάσιο ποσό από αυτό που κατέβαλε η ρωσική εταιρεία σε φόρους στη Βουλγαρία τα τελευταία 15 χρόνια.
Την ίδια στιγμή, η Lukoil, για μεγάλο χρονικό διάστημα η μεγαλύτερη εταιρεία από πλευράς εσόδων στη βουλγαρική αγορά με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 3 δισ. ευρώ, παρά τις αποκαλύψεις ότι πέρυσι διεξήγαγε παράνομες εμπορικές πρακτικές και, όπως επεσήμανε η αντιμονοπωλιακή επιτροπή της Βουλγαρίας, έχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά.