Με ισχνή πλειοψηφία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την Τετάρτη (22 Νοεμβρίου) την πρότασή για τη μεταρρύθμιση των συνθηκών της ΕΕ, ενεργοποιώντας το επίσημο αίτημα προς τους αρχηγούς κρατών να ψηφίσουν για το αν θα πρέπει να ξεκινήσει η μεταρρύθμιση των συνθηκών της ΕΕ.
Και μικρές αλλά και σημαντικές διχογνωμίες κυριάρχησαν για το περιεχόμενο της πρότασης μεταξύ όλων των πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ιδίως στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), με αποτέλεσμα η τελική ψήφος της κεντροδεξιάς να είναι διχασμένη.
Η τελευταία φορά που τα θεσμικά όργανα της ΕΕ προέβησαν σε μεταρρύθμιση των συνθηκών της ΕΕ ήταν το 2009, με αποτέλεσμα την υιοθέτηση της Συνθήκης της Λισαβόνας.
Η Συνθήκη της Λισαβόνας άλλαξε πολλές πτυχές της τεχνικής και γραφειοκρατικής λειτουργίας της Ένωσης. Κατέστησε, για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πλήρες συννομοθέτη, έθεσε περισσότερους τομείς πολιτικής υπό την ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο της ΕΕ, ενώ καθιέρωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ως θεσμικό όργανο της ΕΕ και δημιούργησε τη θέση του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική.
Οι εκκλήσεις για να ανοιχτεί και πάλι η Συνθήκη έρχεται σε μια περίοδο που αναμένεται η διεύρυνση της ΕΕ και την πιθανή ένταξη της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και των Δυτικών Βαλκανίων.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου μετά την ψηφοφορία της Τετάρτης, όλοι οι εισηγητές του φακέλου – Guy Verhofstaft, Sven Simon, Gabriele Bischoff, Daniel Freund και Helmut Scholz (αντίστοιχα από τις ομάδες των φιλελευθέρων, της κεντροδεξιάς, των σοσιαλιστών και των Πρασίνων) παρουσίασαν την έγκριση της πρότασης ως ένα θετικό βήμα προς τα εμπρός.
«Υποσχεθήκαμε στους πολίτες μας να παραδώσουμε μια φιλόδοξη πρόταση μεταρρύθμισης, και ιδιαίτερα σε θέματα πολιτικής, και την υλοποιήσαμε», δήλωσε η Bischoff.
Η διαδικασία
Μετά την έγκριση στην ολομέλεια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κοινοποίησε στην ισπανική προεδρία της ΕΕ το αίτημα για την σύσταση συνέλευσης ώστε να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για τη μεταρρύθμιση των Συνθηκών.
Δεν υπάρχει ακόμη σαφής σύνθεση της συνέλευσης, ωστόσο, σε γενικές γραμμές, θα αποτελείται από εκπροσώπους της ΕΕ καθώς και από εθνικές κυβερνήσεις και κοινοβούλια.
Μετά την κοινοποίηση, η ισπανική προεδρία πρέπει να διαβιβάσει το αίτημα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ώστε να συμπεριλάβει στην ημερήσια διάταξη της επόμενης συνόδου κορυφής (που θα γίνει στα μέσα Δεκεμβρίου) σχετική ψηφοφορία.
Σύμφωνα με αυτές τις διαδικασίες, οι αρχηγοί κρατών θα ψηφίσουν για τη σύμβαση με απλή πλειοψηφία.
Μόλις ανοίξει η Συνέλευση, θα ξεκινήσει η συζήτηση για τον τρόπο μεταρρύθμισης των Συνθηκών και η λεπτομερής πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα αποτελέσει μέρος της συζήτησης. Οποιαδήποτε απόφαση για μεταρρυθμίσεις θα ληφθεί στη συνέχεια με συναίνεση μεταξύ των μελών της Συνέλευσης.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην ολομέλεια την Τρίτη (21 Νοεμβρίου), η ισπανική προεδρία δήλωσε στους ευρωβουλευτές ότι θα διαβιβάσει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το αίτημα να τεθεί η ψηφοφορία στην ημερήσια διάταξη του Δεκεμβρίου.
Η πρόταση
Η έκθεση για τη μεταρρύθμιση των συνθηκών είναι αποτέλεσμα της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, ενός ετήσιου πειράματος συμμετοχικής δημοκρατίας σε επίπεδο ΕΕ, που διεξήχθη μεταξύ 2021 και 2022. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι πολίτες της ΕΕ, που εκλέχθηκαν τυχαία από όλη την ήπειρο, είχαν την ευκαιρία να συμβάλουν άμεσα στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ και να διατυπώσουν προτάσεις.
Οι ευρωβουλευτές έχουν έκτοτε λάβει υπόψη τους τα αιτήματα των πολιτών, ορισμένα από τα οποία απαιτούν αλλαγή των κανόνων και των αρμοδιοτήτων της ΕΕ.
Συγκεκριμένα, οι Ευρωβουλευτές ζητούν να δοθούν στην ΕΕ περισσότερες αρμοδιότητες σε «περιβαλλοντικά θέματα, καθώς και κοινές αρμοδιότητες της ΕΕ στους ακόλουθους τομείς που σήμερα εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών: δημόσια υγεία (ιδίως διασυνοριακές απειλές για την υγεία και συμπεριλαμβανομένων της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των δικαιωμάτων), πολιτική προστασία, βιομηχανία και εκπαίδευση», εξηγεί ένα δελτίο τύπου για το θέμα.
«Οι υφιστάμενες συντρέχουσες αρμοδιότητες θα πρέπει να επεκταθούν στους τομείς της ενέργειας, των εξωτερικών υποθέσεων, της εξωτερικής ασφάλειας και άμυνας, της πολιτικής των εξωτερικών συνόρων και των διασυνοριακών υποδομών», προστίθεται.
Το ΕΛΚ διχασμένο
Το σύνολο της έκθεσης τέθηκε τελικά σε ψηφοφορία μετά από διαφωνίες μεταξύ των κεντροδεξιών ομάδων. Στο ερώτημα γιατί το ΕΛΚ ψήφισε με τόσο ετερόκλητο τρόπο, ο εισηγητής του ΕΛΚ Sven Simon δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι υπάρχουν «διαφορές» μεταξύ των εθνικών αντιπροσωπειών, ενώ άλλοι ευρωβουλευτές της ομάδας πιστεύουν ότι η μεταρρύθμιση «δεν έρχεται την κατάλληλη στιγμή».
Πριν από την ψηφοφορία, ο πρόεδρος του ΕΛΚ Manfred Weber δήλωσε στο Euractiv ότι οι διχογνωμίες επί του θέματος εξακολουθούν να υφίστανται σχετικά με το περιεχόμενο της μεταρρύθμισης «όπως και σε πολλές άλλες ομάδες».