Η υποστήριξη της Μαρίν Λεπέν στο σκληρό μεταναστευτικό νομοσχέδιο του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν σηματοδοτεί άλλη μια νίκη της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς για φέτος, λίγους μήνες πριν από τις κρίσιμες ευρωεκλογές.
Το νέο και πολυσυζητημένο νομοσχέδιο για τη μετανάστευση είναι πολύ πιο σκληρό από το αρχικό κείμενο της κυβέρνησης, περιορίζοντας σημαντικά την πρόσβαση των μεταναστών στην ιθαγένεια, τα δικαιώματα σε κοινωνικές παροχές και τις διαδικασίες οικογενειακής επανένωσης.
Τόσο οι συντηρητικοί βουλευτές των Les Républicains(LR) όσο και οι ακροδεξιοί βουλευτές του Rassemblement National (RN) έφεραν στα μέτρα τους το περιεχόμενο του κειμένου, με τις ψήφους τους να συμβάλλουν καθοριστικά στην έγκριση του νομοσχεδίου.
Αυτό με τη σειρά του προκάλεσε μια από τις πιο κρίσιμες γαλλικές πολιτικές ανατροπές των τελευταίων 30 ετών – με μεγάλο αριθμό βουλευτών του ίδιου του Μακρόν να το καταψηφίζουν.
Την ίδια στιγμή, η Μαρίν Λεπέν πανηγύρισε ότι η νομοθεσία που τελικά ψηφίστηκε σηματοδοτεί μια «ιδεολογική νίκη», ενώ ο επικεφαλής του LR Ολιβιέ Μαρλέ δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι το «98%» του τελικού κειμένου αντανακλά τις συντηρητικές απόψεις.
Έσπασε το φράγμα
Για τα αριστερά κόμματα, μαζί με ένα μεγάλο αριθμό οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, αυτός ο ad hoc συνασπισμός για το νομοσχέδιο συνασπισμός έθεσε σε κίνδυνο το cordon sanitaire – την κοινή αντίληψη των κυρίαρχων κομμάτων ότι η ακροδεξιά πρέπει να κρατηθεί μακριά από τις αποφάσεις χάραξης πολιτικής.
«Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έσπασε το φράγμα κατά της ακροδεξιάς», ανέφερε η συμπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος και Γαλλίδα γερουσιαστής Μελανί Βόγκελ σε δήλωσή της την Τετάρτη (20 Δεκεμβρίου). «Αυτό το κείμενο θα εφαρμόσει μέτρα που η ακροδεξιά υποστηρίζει εδώ και δεκαετίες», είπε.
«Το cordon-sanitaire υπάρχει για να κρατήσει τις εξτρεμιστικές, ακροδεξιές πολιτικές εκτός της νομοθετικής ατζέντας. Εάν αμβλύνεις το cordon sanitaire, κανονικοποιείς την ακροδεξιά, πράγμα που είναι κακό για τη Γαλλία και κακό για την Ευρώπη», δήλωσε στο Euractiv η Γκάμπριελ Μπίσοφ, Γερμανίδα ευρωβουλευτής και αντιπρόεδρος της Ομάδας S&D.
Σε παρόμοιες δηλώσεις, εκπρόσωπος της ομάδας The Left δήλωσε ότι είναι «απογοητευμένος» από το γεγονός ότι η ακροδεξιά ψήφισε υπέρ του γαλλικού νομοσχεδίου. Η συμπρόεδρος της Αριστεράς, Μανόν Ομπρί, κατηγόρησε τον Μακρόν στο X ότι «πούλησε την ψυχή [του] στον διάβολο».
Το Renew Europe, η πολιτική δύναμη του Μακρόν στο Ευρωκοινοβούλιο , υποστήριξε ωστόσο ότι η ακροδεξιά συνέχισε να κρατιέται σε απόσταση παρά την ψήφιση του νομοσχεδίου για τη μετανάστευση, καθώς «δεν υπήρξαν διαπραγματεύσεις ούτε συμφωνία με την ακροδεξιά» και ότι «το κείμενο θα είχε περάσει χωρίς τις ψήφους της RN [του κόμματος της Λεπέν]».
«Η απόφαση της Λεπέν να ψηφίσει το κείμενο ήταν καθαρή πολιτική τακτική», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Renew.
Οι κεντροδεξιές πολιτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) και των εθνικοσυντηρητικών Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν απάντησαν στο αίτημα του Euractiv για σχολιασμό μέχρι τη στιγμή δημοσίευσης του άρθρου.
Ακροδεξιό σερί νίκης
Οι πολιτικές συμμαχίες μεταξύ των κυρίαρχων πολιτικών κομμάτων και των ακροδεξιών αντιπάλων τους δεν είναι καινούργιες ανά την Ευρώπη.
Αρχής γενομένης τον Σεπτέμβρίο του 2022, όπου η Τζόρτζια Μελόνι κατέλαβε την εξουσία στην Ιταλία μέσω ενός συντηρητικού και ακροδεξιού συνασπισμού. Τον Ιούνιο του 2023, οι Ισπανοί συντηρητικοί και οι ακροδεξιοί αντίπαλοί τους Vox έκλεισαν τότε κυβερνητικές συμφωνίες σε διάφορους δήμους και περιφέρειες, ενόψει των εθνικών εκλογών.
Η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν ενσωματώσει ακροδεξιά κόμματα ως μέρος των κυβερνητικών συνασπισμών τους επίσης, ενώ στην Ολλανδία, οι ένορκοι δεν έχουν ακόμη αποφασίσει για την κατάσταση στην χώρα, καθώς οι παρασκηνιακές συμφωνίες συνεχίζονται μετά τη νίκη του Γκερτ Βίλντερς τον Νοέμβριο.
Τα ακροδεξιά κόμματα βρίσκονται επίσης στην κορυφή των δημοσκοπήσεων στην Αυστρία και τη Γαλλία, και στη δεύτερη θέση στη Ρουμανία και τη Γερμανία, σύμφωνα με τα στοιχεία της Europe Elects.
Και τώρα, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στις δημοσκοπήσεις για τις Ευρωεκλογές, οι οποίες προβλέπουν ότι η ακροδεξιά ομάδα Identity & Democracy (ID) και το ECR, θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν έως και 169 έδρες μαζί μετά την ψηφοφορία του Ιουνίου.
Η κρίση των συντηρητικών
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα προβλεπόμενα αποτελέσματα των εκλογών δείχνουν ότι το cordon sanitaire δεν είναι ακριβώς στα πρόθυρα της κατάρρευσης – ακόμα τουλάχιστον. Η παραδοσιακή κεντρώα πλειοψηφία που αποτελείται από σοσιαλιστές (S&D), κεντροδεξιούς (ΕΛΚ) και φιλελεύθερους (Renew) θα επικρατήσει, και όλοι έχουν δηλώσει ότι θα ήταν πρόθυμοι να συνεχίσουν να συνεργάζονται.
Ταυτόχρονα, τα περιγράμματα μεταξύ της ακροδεξιάς και των παραδοσιακών συντηρητικών δυνάμεων θολώνουν, δήλωσε στο Euractiv ο Τεό Βερντιέρ από το Ίδρυμα Jean Jaurès.
Σε αντίθεση με 10 χρόνια πριν, όταν η Μαρίν Λεπέν ήταν τόσο κατηγορηματικά αντίθετη με την ΕΕ, ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας είχε μόλις επινοήσει τον όρο «ανελεύθερη δημοκρατία» και η Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι απολάμβανε τα προκλητικά πολιτικά ξεσπάσματα, «τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα», εξήγησε ο Βερντιέρ.
Τα παραδοσιακά συντηρητικά κόμματα αντιμετωπίζουν μια σχεδόν υπαρξιακή κρίση σε όλη την Ευρώπη, με πολλά από αυτά να υιοθετούν ακροδεξιά αφηγήματα για να αρπάξουν ψηφοφόρους και να συνεργάζονται ανοιχτά μαζί τους, όπως για παράδειγμα στην Ολλανδία ή την Ισπανία.
Η «υπαρξιακή κρίση» οφείλεται εν μέρει στη γενική πεποίθηση στους δεξιούς κύκλους ότι η καταπολέμηση της ακροδεξιάς απαιτεί την υιοθέτηση κάποιων από τις ιδέες τους καθώς και «να πατήσουν στα χωράφια τους», δήλωσε στο Euractiv ο Ζαν-Ιβς Καμί, μελετητής που ειδικεύεται στην ευρωπαϊκή ακροδεξιά.
«Δεν υπάρχει χώρα όπως η Γαλλία όπου το συντηρητικό κόμμα να είναι τόσο περιθωριοποιημένο», πρόσθεσε ο Καμί. Το LR κατρακύλησε στο 4,78% των ψήφων στις προεδρικές εκλογές του 2022 και στο 8,48% στις ευρωεκλογές του 2019.
Σε αυτή τη λογική, οι Γάλλοι συντηρητικοί έχουν αργά αλλά σταθερά στραφεί περισσότερο προς τα δεξιά, ιδίως όσον αφορά τη μετανάστευση και τις πολιτικές ταυτότητας, ελπίζοντας να πάρουν δυνητικούς ψηφοφόρους του RN, ενώ παράλληλα έχουν διαμορφώσει τον δικό τους χώρο μεταξύ της ακροδεξιάς και του κόμματος του Renaissance του Μακρόν.
Τελικά, οι συντηρητικοί στη Γαλλία και την ΕΕ «χωρίζονται στα δύο, με τη μία παράταξη να μην έχει κανένα πρόβλημα να συνδεθεί με την ακροδεξιά», δήλωσε ο Βερντιέρ στο Euractiv.
Για αυτούς τους συντηρητικούς, είπε, η ίδια η ιδέα ενός πολιτικού φράγματος «απλά δεν έχει νόημα» και κάποια μορφή συμμαχίας μεταξύ του ΕΛΚ, της ECR και των ομάδων της ID είναι μια καλή ιδέα.
Το mal-être της Ευρωπαϊκής Ταυτότητας
Η μετατόπιση της πολιτικής προς τα δεξιά, ιδίως στον τομέα της μετανάστευσης, μπορεί επίσης να εξηγηθεί από «ένα βαθύτατο mal-être της ευρωπαϊκής ταυτότητας», ή δυσφορία, δήλωσε ο Βερντιέρ.
Η ΕΕ «δεν αναπτύσσεται πλέον δημογραφικά, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στα μεταναστευτικά κύματα και τα επίπεδα των κοινωνικών δαπανών μειώνονται», σύμφωνα με τον ίδιο.
Έτσι, μια πιο «προσανατολισμένη στην ασφάλεια» απάντηση στη μεταναστευτική κρίση γίνεται ο κανόνας – και μαζί με αυτό πιο πιθανές συμμαχίες με την ακροδεξιά.
Όσο για τις αριστερές δυνάμεις, σύμφωνα με τον Καμί, έχουν μείνει αξιοσημείωτα μακριά από θέματα που έχουν γίνει «κτήμα» της ακροδεξιάς, με πρώτα και κύρια τη μετανάστευση, την ταυτότητα και την ίδια τη γαλλική έννοια της κοσμικότητας, τη laïcité.
Οι Ευρωεκλογές μπορεί να σηματοδοτήσουν ένα σημείο καμπής στον τρόπο με τον οποίο η δεξιά πολιτική ασκείται στο Κοινοβούλιο – και το νομοσχέδιο της Γαλλίας για τη μετανάστευση δίνει μια μικρή ιδέα για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει αυτό.