Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε στο Euractiv ότι επιμένει εδώ και καιρό στην ανάγκη να αλλάξει το τοπίο των κρατικών μέσων ενημέρωσης της Πολωνίας, αν και οι πρόσφατες προσπάθειες του πρωθυπουργού Donald Tusk έφεραν αντιδράσεις από την αντιπολίτευση και κρίθηκαν παράνομες από το εθνικό δικαστήριο.
Το θέμα είναι πλέον καυτή πατάτα για την κυβέρνηση Tusk, καθώς φαίνεται ότι έχει την υποστήριξη της ΕΕ, αλλά η πολωνική κοινή γνώμη δείχνει διχασμένη
Η Aleksandra Krzysztoszek του Euractiv μεταδίδει από τη Βαρσοβία.
Τον περασμένο μήνα, ο υπουργός Πολιτισμού Bartłomiej Sienkiewicz άρχισε να προωθεί μια σειρά μεταρρυθμίσεων στα κρατικά μέσα ενημέρωσης που είχε υποσχεθεί εδώ και καιρό ο Tusk, συμπεριλαμβανομένης της αντικατάστασης της διοίκησης του κρατικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα TVP, της πολωνικής ραδιοφωνίας και του Πολωνικού Πρακτορείου Τύπου (PAP).
Το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS, ECR) όμως δεν είδε την μεταρρύθμιση αυτή με καλλό μάτι. Το PiS κατηγόρησε τη νέα κυβέρνηση για παράνομη εξαγορά των δημόσιων μέσων ενημέρωσης – κάτι που επανέλαβε και ο Πρόεδρος της Πολωνίας και πρώην μέλος του PiS Andrzej Duda.
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν επίσης στους δρόμους της Βαρσοβίας την Πέμπτη για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για τις πολιτικές του Tusk για τα δημόσια μέσα ενημέρωσης σε μια διαδήλωση που ονομάστηκε «Ελεύθεροι Πολωνοί» και συγκάλεσε το PiS.
«Ζητάμε ελεύθερα μέσα ενημέρωσης, γιατί τώρα καταρρέουν», δήλωσε στη συγκέντρωση ο ηγέτης του PiS Jarosław Kaczyński.
Σύμφωνα με εκπρόσωπο της πόλης, περίπου 35.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στη διαμαρτυρία, αν και οι διοργανωτές εκτίμησαν ότι συμμετείχαν σχεδόν 200.000.
«Ανομία» στα δημόσια μέσα ενημέρωσης
Χρησιμοποιώντας την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης ως πρόσχημα, το PiS χρησιμοποιεί τώρα τα ίδια επιχειρήματα που χρησιμοποιούσε κατά τη διάρκεια της οκταετούς θητείας του.
Τότε, η αντιπολίτευση και πολλοί εμπειρογνώμονες είχαν τονίσει ότι υπό την ετικέτα της «επαναπολωνοποίησης», η κυβέρνηση είχε μετατρέψει τα δημόσια μέσα ενημέρωσης σε μηχανή προπαγάνδας της, που χρησιμοποιούνταν για να επιτίθεται στους αντιπάλους του PiS και να προωθεί τις πολιτικές του υπουργικού συμβουλίου.
Αλλά αυτό ακριβώς είχε δηλώσει προεκλογικά ο Tusk ότι είχε στόχο να αντιστρέψει. Κατά τη διάρκεια της περσινής προεκλογικής εκστρατείας ότι αν το κόμμα του ερχόταν στην εξουσία, θα αποπολιτικοποιούσε τα κρατικά μέσα ενημέρωσης και θα τα καθιστούσε και πάλι αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης.
Η προηγούμενη λαϊκιστική κυβέρνηση PiS ήταν γνωστή για τις οξυμένες σχέσεις της με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Ενώ το κόμμα του Kaczyński υποστήριζε ότι η ΕΕ ήθελε να αφαιρέσει την κυριαρχία της Πολωνίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Δικαστήριο της ΕΕ διαπίστωσαν ότι πολλές από τις μεταρρυθμίσεις του PiS, μεταξύ άλλων για το δικαστικό σύστημα, παραβίαζαν τις αρχές τους κράτος δικαίου στην Πολωνία.
Η αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Πολωνία ήταν η κύρια προεκλογική υπόσχεση του Tusk και του στρατοπέδου του.
Όμως για το PiS, η κυβέρνηση του Tusk κάνει ακριβώς αυτό που υποσχέθηκε να καταπολεμήσει από τις πρώτες μέρες της εξουσίας της.
«Υποτίθεται ότι θα βλέπαμε μια επιστροφή στο κράτος δικαίου, αλλά αυτό που βλέπουμε είναι η ανομία», δήλωσε ο Morawiecki στο συλλαλητήριο της Πέμπτης.
Το εθνικό δικαστήριο απορρίπτει τις αλλαγές
Μια άλλη εξέλιξη πρόσθεσε στους πονοκεφάλους του Tusk: το εμπορικό τμήμα του Εθνικού Δικαστικού Μητρώου (KRS) απέρριψε τις αλλαγές στην TVP απορρίπτοντας την αίτηση για την εγγραφή των νέων μελών του διοικητικού συμβουλίου της TVP στο KRS.
Η νομική βάση της κυβέρνησης για τις αλλαγές ήταν η εξής: ο υπουργός Πολιτισμού ήταν εξουσιοδοτημένος να προβαίνει σε αλλαγές στη διοίκηση καθώς εκπροσωπούσε το κρατικό ταμείο, επιχείρημα που το δικαστήριο δεν δέχθηκε.
Είπε ότι ο υπουργός δεν είχε αναλάβει τις σχετικές αρμοδιότητες και δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει το εμπορικό δίκαιο για να διορίσει μονομερώς τα μέλη της διοίκησης.
Ο πρόεδρος Duda δήλωσε ότι η απόφαση του δικαστηρίου επιβεβαίωσε ότι η εκκαθάριση δημόσιων μέσων ενημέρωσης είναι παράνομη.
Σε απάντηση στην απόφαση του δικαστηρίου, το Υπουργείο Πολιτισμού σημείωσε ότι η απόφαση του δικαστηρίου μητρώου μπορεί ακόμη να προσβληθεί, πράγμα που σημαίνει ότι οι διορισμοί του Sienkiewicz θα παραμείνουν σε ισχύ.
Η Επιτροπή αναμένει μεταρρυθμίσεις
Κληθείς να σχολιάσει τις τελευταίες εξελίξεις στο πολωνικό τοπίο των μέσων ενημέρωσης, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε τα εξής: «Τα δημόσια μέσα ενημέρωσης διαδραματίζουν ιδιαίτερο ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχουν την ευθύνη να συμβάλλουν σε έναν πλουραλιστικό δημόσιο διάλογο, παρέχοντας πληθώρα πληροφοριών και απόψεων».
«Με τη νέα Πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, η ευθύνη αυτή θα κατοχυρωθεί στο δίκαιο της ΕΕ, αλλά προς το παρόν εναπόκειται στα κράτη μέλη να καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο συγκροτούνται τα δημόσια μέσα ενημέρωσης», εξήγησε ο εκπρόσωπος στο Euractiv, προσθέτοντας ότι η Κομισιόν παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις του τομέα στην Πολωνία.
«Κατά τη διάρκεια των ετών, η Επιτροπή είχε εκφράσει ανησυχίες για την κατάσταση των πολωνικών δημόσιων μέσων ενημέρωσης στις εκθέσεις της για το κράτος δικαίου και είχαμε ζητήσει μεταρρυθμίσεις», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.
Όσον αφορά την Πολωνία, η Επιτροπή συνέστησε «την ενίσχυση των κανόνων και των μηχανισμών για την ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης και της συντακτικής ανεξαρτησίας των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δημόσια μέσα ενημέρωσης», δήλωσε επίσης ο εκπρόσωπος.
Η άποψη αυτή ευθυγραμμίζεται με τις αλλαγές που ο Tusk και η κυβέρνησή του έχουν δηλώσει ότι θέλουν να προωθήσουν.
Κατά τη διάρκεια των δύο θητειών του στην εξουσία, το PiS «κατέλαβε όλα τα δημόσια μέσα ενημέρωσης και τα χρησιμοποίησε όχι μόνο για να διεξάγει μια ανέντιμη, επιθετική εκστρατεία κατά των αντιπάλων του, αλλά και για να προωθήσει το PiS και τα συνδεδεμένα με αυτό κόμματα», δήλωσε ο Tusk σε συνέντευξη Τύπου στα τέλη του μήνα.
Πρόσθεσε ότι ελπίζει ότι τα νέα μέσα ενημέρωσης θα γίνουν σταδιακά ανεξάρτητα και πλουραλιστικά.
Μιλώντας στο πρακτορείο PAP, ο επικεφαλής της κεντροδεξιάς ΕΕ Manfred Weber υποστήριξε πλήρως τις κινήσεις του Tusk για την αποκατάσταση του κράτους δικαίου.
«Μετά από οκτώ χρόνια καταστροφικής διακυβέρνησης από το Νόμο και τη Δικαιοσύνη, το έργο που αντιμετωπίζει η νέα κυβέρνηση είναι σημαντικό αλλά και δύσκολο», σημείωσε ο Weber.