Οι πραγματικοί μισθοί στην ΕΕ μειώθηκαν για δεύτερη συνεχή χρονιά το 2023, καθώς οι ονομαστικές αυξήσεις των μισθών δεν κατάφεραν να συμβαδίσουν με τον επίμονο πληθωρισμό, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη (21 Μαρτίου) από τη μεγαλύτερη συνδικαλιστική οργάνωση της Ευρώπης.
Η έκθεση, που διεξήχθη από τον ερευνητικό βραχίονα της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ETUC), η οποία εκπροσωπεί 45 εκατομμύρια Ευρωπαίους εργαζόμενους, διαπίστωσε ότι οι πραγματικοί μισθοί – οι οποίοι λαμβάνουν υπόψη τον πληθωρισμό – διολίσθησαν κατά 0,7% το 2023, ύστερα από πτώση κατά 4,3% που είχαν σημειώσει το 2022.
Οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν σε δέκα από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, με την Ουγγαρία και την Τσεχία να σημειώνουν τη μεγαλύτερη μείωση – 3,8%. Η πτώση στις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες του μπλοκ – Ιταλία (-2,6%), Γερμανία (-0,9%) και Γαλλία (-0,6%) – επιβάρυνε το συνολικό ποσοστό.
Η Γενική Γραμματέας της ETUC Esther Lynch τόνισε ότι η μείωση των μισθών έρχεται εν μέσω ιλιγγιώδους κέρδους σε πολλούς εταιρικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των βιομηχανιών ορυκτών καυσίμων, τραπεζών και όπλων.
«Οι εργαζόμενοι υπέστησαν μια δεύτερη συνεχόμενη μείωση της αγοραστικής τους δύναμης, την ίδια στιγμή που οι πλουσιότεροι απολάμβαναν τα οφέλη από τα κέρδη που έσπασαν τον πληθωρισμό», δήλωσε η Lynch στο Euractiv, αναφερόμενη στο γεγονός ότι τα εταιρικά κέρδη έχουν συμβάλει σημαντικά στην κρίση πληθωρισμού στην Ευρώπη τα τελευταία δύο χρόνια.
«Οι άνθρωποι εργάζονται σκληρότερα από ποτέ και πρέπει να βλέπουν το δίκαιο μερίδιό τους από τα κέρδη που δημιουργούν και την αύξηση της παραγωγικότητας», πρόσθεσε.
Ο Sebastian Mang, οικονομολόγος του New Economics Foundation (NEF), προειδοποίησε ότι η διαφορά μεταξύ μισθών και εταιρικών κερδών ενέχει επίσης τον κίνδυνο να φθείρει τον ήδη ευαίσθητο κοινωνικό ιστό της Ευρώπης.
«Όταν ο πλούτος πληρώνει και η εργασία όχι, η ανισότητα και η κοινωνική ένταση είναι πιθανό να αυξηθούν», δήλωσε στο Euractiv.
Λόγοι αισιοδοξίας;
Η μείωση των πραγματικών μισθών έρχεται καθώς οι αυξήσεις των μισθών δεν κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό να συμβαδίσουν με την εκτίναξη του πληθωρισμού σε ολόκληρη την ΕΕ τα τελευταία δύο χρόνια.
Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο πληθωρισμός στην ΕΕ ήταν 6,3% πέρυσι, ενώ τα ονομαστικά ωρομίσθια το τέταρτο τρίμηνο του 2023 αυξήθηκαν μόλις κατά 3,8% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2022.
Όσον αφορά την αύξηση των πραγματικών μισθών, ωστόσο, οι προσδοκίες της Επιτροπής ευθυγραμμίζονται με τα στοιχεία της ETUC.
Σε μια έκθεση για το 2023 προς τους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης, η Επιτροπή προέβλεψε ότι, πέραν της ονομαστικής τους αξίας, οι μισθοί σε πραγματικούς όρους αναμένεται να μειωθούν το 2022 και το 2023 και ότι «η δυναμική των μισθών υπολείπεται μέχρι στιγμής του πληθωρισμού».
Ωστόσο, η Επιτροπή προέβλεψε ότι η θετική αύξηση των πραγματικών μισθών θα επανέλθει το 2024 κάτι που επιβεβαιώνει και ο Zsolt Darvas, ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Bruegel.
Ο Darvas επισήμανε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μείωσε πρόσφατα την πρόβλεψή της για τον πληθωρισμό το 2024 στο 2,3% – 0,4 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από την πρόβλεψή της του Δεκεμβρίου και πολύ πιο κάτω από την προβλεπόμενη αποζημίωση ανά εργαζόμενο για το τρέχον έτος.
«Αν κοιτάξετε μπροστά, η κατάσταση θα αλλάξει εντελώς», δήλωσε ο Darvas στο Euractiv. «Το 2024 αλλά και το 2025 θα είναι πιθανότατα έτη κατά τα οποία οι πραγματικοί μισθοί θα αυξηθούν. Έτσι [οι εργαζόμενοι] θα μπορούσαν να ανακτήσουν τουλάχιστον μέρος των απωλειών που συνέβησαν τα τελευταία δύο χρόνια».
Αντιφατικές ερμηνείες των μισθολογικών τάσεων;
Η ανάλυση του Darvas επιβεβαιώθηκε από την πρόεδρο της ΕΚΤ Christine Lagarde, η οποία σημείωσε σε ομιλία της στη Φρανκφούρτη την Τετάρτη (20 Μαρτίου) ότι η τράπεζα βλέπει επί του παρόντος «την επιβράδυνση των ονομαστικών μισθών στο 3% τα επόμενα τρία χρόνια, επιτρέποντας στους πραγματικούς μισθούς να φθάσουν πλήρως στα προ της πανδημίας επίπεδα».
Επαναλαμβάνοντας τις παρατηρήσεις που έκανε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο μήνα, η Lagarde δήλωσε επίσης ότι η συμβολή των κερδών στον πληθωρισμό έχει μειωθεί κατά το περασμένο έτος.
Κατά το έτος έως τον Ιανουάριο του 2023, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υπολόγισε ότι τα κέρδη ευθύνονταν για το 45% της αύξησης του πληθωρισμού της ευρωζώνης, ενώ η συμβολή του κόστους εργασίας ήταν 25%.
Η ισορροπία αυτή μεταβλήθηκε κατά τη διάρκεια του 2023, εξήγησε η Lagarde.
«Η συμπίεση των περιθωρίων κέρδους επέτρεψε στους μισθούς να καλύψουν τη διαφορά χωρίς περαιτέρω επιτάχυνση του πληθωρισμού», είπε.
«Τα μοναδιαία κέρδη αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 50% του αποπληθωριστή του ΑΕΠ [μέτρο του πληθωρισμού] το τελευταίο τρίμηνο του 2022, αλλά το ποσοστό αυτό μειώθηκε σε μόλις 20% ένα χρόνο αργότερα».
Οι μελλοντικές ονομαστικές αυξήσεις των μισθών είναι απίθανο να είναι πληθωριστικές, είπε, καθώς οι αυξήσεις των μισθών συμπιέζουν τα περιθώρια κέρδους, αλλά οι εταιρείες δεν το αντισταθμίζουν αυτό αυξάνοντας τις τιμές προς τους καταναλωτές.
Ωστόσο, ο Mang του NEF προειδοποίησε ότι η προβλεπόμενη μείωση του πληθωρισμού δεν σημαίνει απαραίτητα το τέλος των οικονομικών δυσκολιών των εργαζομένων.
«Οι λογαριασμοί των παντοπωλείων μας εξακολουθούν να είναι υψηλοί και το ενοίκιο εξακολουθεί να είναι ακριβό», δήλωσε. «Και οι μισθοί μας εξακολουθούν να υστερούν σε σχέση με αυτές τις αυξήσεις των τιμών. Χωρίς την κατάλληλη κυβερνητική δράση, η κρίση του κόστους ζωής θα συνεχιστεί».
Ο Mang πρόσθεσε ότι οι κατάλληλες κυβερνητικές πολιτικές θα πρέπει να περιλαμβάνουν στήριξη των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα, καθώς και δημόσιες επενδύσεις στην πράσινη μεταποίηση, την υγεία, την εκπαίδευση και τις δημόσιες μεταφορές.
Ο Darvas του Bruegel εξέφρασε επίσης τη συμπάθειά του για το αίτημα της ETUC προς την ΕΕ να επιβάλει έκτακτους φόρους στα εταιρικά κέρδη, αλλά προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε τέτοια κίνηση θα πρέπει να βασίζεται σε κανόνες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να «τονίσουν σαφώς» τον προσωρινό χαρακτήρα του μέτρου.
«Δεν είμαι κατά των φόρων στα έκτακτα κέρδη, [αλλά] θα πρέπει να βασίζονται σε πολύ σαφείς αρχές», δήλωσε. «Θα πρέπει να υπάρχει ένας πολύ σαφής ορισμός του τι είναι το απρόσμενο κέρδος».
Συνολικά, τα στοιχεία για τους μισθούς παρακολουθούνται στενά από την ΕΚΤ από τότε που αποφάσισε να διακόψει τις αυξήσεις των επιτοκίων της τον περασμένο Οκτώβριο.
Η Lagarde επανέλαβε την Τετάρτη ότι η ΕΚΤ θα περιμένει μέχρι να ανακοινωθούν τα στοιχεία για τις μισθολογικές διαπραγματεύσεις τον Μάιο προτού αποφασίσει αν θα μειώσει τα επιτόκια από τα τρέχοντα υψηλά επίπεδα-ρεκόρ τους.
Επιβεβαιώνοντας περαιτέρω τις προσδοκίες των αναλυτών για μείωση των επιτοκίων το καλοκαίρι, πρόσθεσε: «Μέχρι τον Ιούνιο θα έχουμε ένα νέο σύνολο προβλέψεων που θα επιβεβαιώσει εάν η πορεία του πληθωρισμού που προβλέψαμε στις προβλέψεις μας του Μαρτίου παραμένει έγκυρη».