Ο πρόεδρος της Λιθουανίας Gitanas Nausėda βγήκε πρώτος στον πρώτο γύρο προεδρικών εκλογών την Κυριακή (12 Μαΐου), με ποσοστό όχι όμως αρκετό για να εξασφαλίσει μια δεύτερη θητεία από τον πρώτο γύρο, με μια προεκλογική εκστρατεία που επικεντρώθηκε στις ανησυχίες για την ασφάλεια σε όλη τη Βαλτική λόγω της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία.
Ο 59χρονος Nausėda κέρδισε το 44% των ψήφων, σύμφωνα με τα στοιχεία της εκλογικής επιτροπής, χωρίς όμως να φτάνει το 50% που χρειαζόταν για να εξασφαλίσει την επανεκλογή του από τον πρώτο γύρο.
Ο δεύτερος γύρος θα διεξαχθεί στις 26 Μαΐου εναντίον της πρωθυπουργού Ingrida Šimonytė, 49 ετών, που κατέλαβε τη δεύτερη θέση με 20% των ψήφων.
Μιλώντας σε δημοσιογράφους μετά τη λήξη της ψηφοφορίας, ο Nausėda δεσμεύτηκε να συνεχίσει να ασκεί πίεση στους δυτικούς συμμάχους της χώρας για αυξημένη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία.
«Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskyy τα είπε ήδη όλα. Δεν χρειάζονται τις δηλώσεις καλής θέλησης από εμάς, δεν είναι χρήσιμες σε μια μάχη – χρειάζονται αεράμυνα … Μέχρι να αποκτήσουν αεράμυνα, η Ουκρανία θα παραμείνει ευάλωτη», είπε.
Σε ολόκληρη την περιοχή, οι ψηφοφόροι ανησυχούν ότι οι Βαλτικές χώρες, που κάποτε κυβερνούνταν από τη Μόσχα αλλά τώρα είναι μέλη της στρατιωτικής συμμαχίας του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα μπορούσαν να γίνουν στόχοι ρωσικής επίθεσης στο μέλλον.
Λίγο περισσότεροι από τους μισούς Λιθουανούς πιστεύουν ότι μια ρωσική επίθεση είναι πιθανή ή ακόμη και πολύ πιθανή, σύμφωνα με δημοσκόπηση των ELTA/Baltijos Tyrimai. Οι λιθουανικές μυστικές υπηρεσίες δήλωσαν τον Μάρτιο ότι η Ρωσία βρίσκεται σε καλό δρόμο για να ενισχύσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες κατά μήκος των συνόρων της με το ΝΑΤΟ.
Η Μόσχα έχει απορρίψει τακτικά τις δυτικές προτάσεις ότι θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο επίθεσης σε ένα μέλος του ΝΑΤΟ ως ανοησίες.
Συσσώρευση τροφίμων
Παρόλα αυτά, οι εντάσεις είναι υψηλές στην περιοχή. Οι περισσότεροι από τους υποψηφίους που συμμετέχουν στις εκλογές της Κυριακής, συμπεριλαμβανομένων των Šimonytė και Nausėda, δήλωσαν στον εθνικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα ότι διατηρούν αποθέματα τροφίμων στο σπίτι τους σε περίπτωση στρατιωτικής σύγκρουσης.
«Κάνω ό,τι μπορώ για να βεβαιωθώ ότι δεν θα χρειαστεί», δήλωσε η Nausėda κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συζήτησης.
Τόσο ο Nausėda όσο και η Šimonytė υποστηρίζουν την αύξηση των αμυντικών δαπανών σε τουλάχιστον 3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Λιθουανίας, από το 2,75% που προβλέπεται για φέτος, προκειμένου να επιτευχθεί ο εκσυγχρονισμός του στρατού και των υποδομών του, αλλά και η υποστήριξη μιας ταξιαρχίας γερμανικών στρατευμάτων, και των οικογενειών τους, που θα αναπτυχθούν στη Λιθουανία και θα είναι ετοιμοπόλεμοι από το 2027.
Ενώ συμφωνούν στην πολιτική για τη Ρωσία, οι δύο κορυφαίοι υποψήφιοι διαφωνούν σε θέματα όπως το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Το τελευταίο αποτελεί καυτή πατάτα για τους δύο υποψηφίους, καθώς ο Nausėda αντιτίθεται σθεναρά, ενώ έχει αντιπαρτεθεί και ανοιχτά με την αντίπαλό του στο παρελθόν.
Ο πρόεδρος της Λιθουανίας έχει ημι-εκτελεστικό ρόλο, ο οποίος περιλαμβάνει την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων και την προεδρία του ανώτατου οργάνου πολιτικής άμυνας και εθνικής ασφάλειας, ενώ εκπροσωπεί τη χώρα στις συνόδους κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ.
Σε συνδυασμό με την κυβέρνηση, ο πρόεδρος καθορίζει την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας, μπορεί να ασκήσει βέτο σε νόμους και έχει λόγο στο διορισμό βασικών αξιωματούχων, όπως οι δικαστές, ο επικεφαλής εισαγγελέας, ο αρχηγός της άμυνας και ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας.
Το 2019, η Šimonytė, πρώην υπουργός Οικονομικών, νίκησε οριακά το Nausėda στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών. Ο Nausėda όμως επικράτησε στον δεύτερο γύρο με 66% των ψήφων.
Η Šimonytė αντιμετωπίζει επίσης μια δύσκολη δοκιμασία στις γενικές εκλογές του Οκτωβρίου, καθώς τα κεντροδεξιά κυβερνητικά κόμματά της βρίσκονται πίσω στις δημοσκοπήσεις.
Ο Nausėda φωτογραφήθηκε μάλιστα τη νύχτα των εκλογών περιτριγυρισμένος από την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών, τους πιθανούς κύριους διεκδικητές της Šimonytė στις γενικές εκλογές.
«Νομίζω ότι θα μας είναι εύκολο να βρούμε κοινό έδαφος», δήλωσε σχετικά με την πιθανότητα νίκης των Σοσιαλδημοκρατών.