Η απόπειρα δολοφονίας κατά του πρωθυπουργού της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο αποκάλυψε τον βαθύ διχασμό στη σλοβακική κοινωνία, με τον αμφιλεγόμενος τρόπος διακυβέρνησης να την πολώνει ακόμη περισσότερο.
Ο Πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο (Smer-SD, S&D) πυροβολήθηκε από ένοπλο πολίτη το μεσημέρι της Τετάρτης (15 Μαΐου) και μεταφέρθηκε εσπευσμένα σε τοπικό νοσοκομείο. Άμεσα υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση σε εξαιρερικά κρίσιμη κατάστασή,
Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες καταδίκασαν αμέσως το περιστατικό βίαςς και εξέφρασαν την υποστήριξής τους στον Σλοβάκο ηγέτη, παρά το γεγονός ότι επανειλημμένα έχει επικριθεί για τη φιλορωσική του στάση, τις επιθέσεις στα μέσα ενημέρωσης και τις ΜΚΟ και τους νόμους που η κυβέρνησή του προσπαθεί να περάσει παρά την κριτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Μεταξύ των μεταρρυθμίσεων του, περιλαμβάνονται νομοσχέδια για τη σημαντική μείωση των ποινών φυλάκισης για διαφθορά, την εισαγωγή του χαρακτηρισμού των ΜΚΟ ως «οργανώσεις με ξένη υποστήριξη» και την ενίσχυση του κυβερνητικού ελέγχου του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα RTVS.
Τεταμένη πολιτική ατμόσφαιρα
Η πολιτική ατμόσφαιρα στη Σλοβακία είναι ιδιαίτερα τεταμένη από το 2018, όταν η δολοφονία του ερευνητή δημοσιογράφου Γιαν Κούτσιακ και της αρραβωνιαστικιάς του Μαρτίνα Κουσνίροβα οδήγησε σε μία από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη σύγχρονη ιστορία της Σλοβακίας και ανάγκασε τον Φίτσο να παραιτηθεί.
Όταν επανεξελέγη στην τέταρτη θητεία του ως πρωθυπουργός τον Οκτώβριο του 2023, οι εντάσεις κλιμακώθηκαν περαιτέρω, καθώς η κυβέρνησή του εξαπέλυσε επιθέσεις τακτικά σε μέσα ενημέρωσης και ΜΚΟ και εξέφρασε ανοιχτά φιλορωσική στάση.
Οι αποφάσεις και η ρητορική της κυβέρνησης Φίτσο οδήγησαν σε επανειλημμένες μαζικές διαμαρτυρίες και αναφορές τόσο από την αντιπολίτευση όσο και από την κοινωνία των πολιτών από τον περασμένο Δεκέμβριο.
Η απογοήτευση αυτή επιδεινώθηκε μετά τις προεδρικές εκλογές του Απριλίου. Τότε, ο Φίτσο ειρωνεύτηκε τους ψηφοφόρους του ηττημένου υποψηφίου της αντιπολίτευσης, του φιλοδυτικού διπλωμάτη Ιβάν Κόρτσοκ, λέγοντας ότι φέρονται παιδιάστικα καθώς δεν συμβιβάστηκαν με τα αποτελέσματα. Έτσι, ο εταίρος του συνασπισμού του, Πέτερ Πελεγκρίνι, κέρδισε τελικά.
Ο γνωστός Σλοβάκος κοινωνιολόγος Μίχαλ Βασέτσκα δήλωσε στην κορυφαία εφημερίδα Denník N, ότι τα αποτελέσματα των εκλογών θα επιδεινώσουν περαιτέρω την πόλωση στη σλοβακική κοινωνία.
Ο ίδιος ο Φίτσο αναγνώρισε την αυξανόμενη πόλωση σε ένα προφητικό πλέον βίντεο του, όπου εξέφρασε φόβους ότι μέλος της κυβέρνησής του θα μπορούσε να δολοφονηθεί εξαιτίας της απογοήτευσης των αντιπάλων του.
«Βρίζουν χυδαία τους κυβερνητικούς πολιτικούς στους δρόμους και απλά περιμένω να δω πότε αυτή η απογοήτευση, που τόσο έντονα εμβαθύνεται από την Denník N, τον Μιχάλ Σιμέτσκα (ηγέτη της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης) και το Aktuality.sk (ειδησεογραφική ιστοσελίδα), θα μεταφραστεί σε δολοφονία ενός από τους κορυφαίους κυβερνητικούς πολιτικούς», δήλωσε ο Φίτσο στη συνέντευξη.
Η αντιπολίτευση κατέκρινε τη βία και την πόλωση της κοινωνίας
Η πρόεδρος Ζουζάνα Τσαπούτοβα, μια φιλελεύθερη πολιτικός που διαφωνεί σε μεγάλο βαθμό με τον Φίτσο, καταδίκασε έντονα την «βάναυση και αδίστακτη» επίθεση κατά του Σλοβάκου πρωθυπουργού, ενώ τα κόμματα της αντιπολίτευσης SaS και PS ακύρωσαν τη σημερινή προγραμματισμένη διαμαρτυρία κατά της αμφιλεγόμενης κυβερνητικής μεταρρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού σταθμού RTVS.
«Ακυρώνουμε τη σημερινή συγκέντρωση λόγω της επίθεσης κατά του πρωθυπουργού. Καταδικάζουμε απόλυτα και έντονα τη βία και τον σημερινό πυροβολισμό του πρωθυπουργού Ρόμπερτ Φίτσο», δήλωσε ο Μιχάλ Σιμέτσκα, ηγέτης του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, Προοδευτική Σλοβακία.
Ο πρόεδρος του SaS Μπράνισλαβ Γκρέλινγκ κάλεσε τους βουλευτές να μην κατηγορούν ο ένας τον άλλον για την κατάσταση, ενώ το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης KDH ζήτησε ενότητα.
«Πρέπει όλοι να ενωθούμε ενάντια σε κάθε πράξη βίας. Η επίθεση κατά του πρωθυπουργού είναι επίθεση κατά της σλοβακικής κρατικής υπόστασης και κυριαρχίας. Αυτή τη στιγμή είναι απαραίτητο να κάνουμε τα πάντα για να ηρεμήσει η κοινωνία», δήλωσε το KDH.
Όμως οι εκκλήσεις της αντιπολίτευσης, η οποία συνήθως ασκεί έντονη κριτική στον Φίτσο, φάνηκε να μην εισακούστηκαν, καθώς οι τόνοι στο στρατόπεδο του κυβερνητικού συνασπισμού ανέβηκαν γρήγορα.
Πυροδότηση κυβερνητικού συνασπισμού
Όταν η είδηση των πυροβολισμών έφτασε στον αντιπρόεδρο του σλοβακικού κοινοβουλίου, Λούμπος Μπλάχα, διέκοψε αμέσως τη συνεδρίαση του κοινοβουλίου.
«Αυτό είναι δικό σας έργο», φώναξε προς την αντιπολίτευση.
Σύμφωνα με τον εταίρο του συνασπισμού του Φίτσο και ηγέτη του υπερεθνικιστικού κόμματος SNS, Αντρέι Ντάνκο, είναι προφανές ότι πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας κοινωνικής σύγκρουσης.
«Εξακολουθώ να μην θέλω να πιστέψω ότι κάποιος στην κοινωνία θα ήταν πρόθυμος να περάσει τέτοια όρια. Είναι προφανές για μένα ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας κοινωνικής σύγκρουσης και πρέπει να τελειώσει», δήλωσε ο Ντάνκο.
Πρόσθεσε ότι για το SNS, «αρχίζει ένας πολιτικός πόλεμος», με την ανακοίνωση αλλαγών στις σχέσεις με τα μέσα ενημέρωσης και τους πολιτικούς της προηγούμενης κυβέρνησης.
Ο εκλεγμένος πρόεδρος Πέτερ Πελεγκρίνι, ηγέτης του συνασπισμού του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος Hlas, χαρακτήρισε τη δολοφονία ως μια άνευ προηγουμένου απειλή για τη δημοκρατία της Σλοβακίας.
«Αν εκφράζουμε τις πολιτικές μας απόψεις με όπλα στις πλατείες και όχι στα εκλογικά κέντρα, θέτουμε σε κίνδυνο όλα όσα χτίσαμε μαζί στα 31 χρόνια της σλοβακικής κυριαρχίας».
Τι θα επακολουθήσει
Εάν η κατάσταση του Σλοβάκου πρωθυπουργού δεν καλυτερέψει σύντομα και χρειαστεί να νοσηλευτεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, πιθανόν να αντικατασταθεί από έναν από τους αναπληρωτές πρωθυπουργούς.
Η απουσία του πρωθυπουργού ρυθμίζεται εν μέρει από τον σλοβακικό νόμο περί αρμοδιοτήτων, ο οποίος ορίζει ότι στην περίπτωση αυτή εκπροσωπείται από αναπληρωτή πρωθυπουργό που διορίζεται από τον πρωθυπουργό. Αυτός συγκαλεί και προεδρεύει στις συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου.
Σήμερα υπάρχουν τέσσερις αναπληρωτές πρωθυπουργοί στη σλοβακική κυβέρνηση: Ο υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ Κάλινακ (Smer), η υπουργός Οικονομίας Ντενίσα Σακοβά (Hlas), ο αντιπρόεδρος για το σχέδιο ανάκαμψης Πίτερ Κμετς (Hlas) και ο υπουργός Περιβάλλοντος Τόμας Ταράμπα (SNS).
Ο Κάλινακ φαίνεται ως ο πιθανότερος υποψήφιος να αναλάβει προσωρινά τα καθήκοντα πρωθυπουργού καθώς προέρχεται από το κόμμα του Φίτσο.