Ενώ η Βοσνία-Ερζεγοβίνη (ΒΕ) δεν είναι έτοιμη για την ένταξη στην ΕΕ, ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τη Βοσνία, Christian Schmidt, δήλωσε στο Euractiv ότι οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει να γνωρίζουν ότι διατρέχει μεγάλος κίνδυνος για τη χώρα εάν η διαδικασία ένταξης καθυστερήσει περισσότερο.
Τον Μάρτιο του 2024, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν να ξεκινήσουν τις ενταξιακές συνομιλίες της ΕΕ με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη οκτώ χρόνια μετά την υποβολή της αίτησης. Όμως, τα ζητήματα με την οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας υπό την ηγεσία του Milorad Dodik, η οποία είναι γνωστή για την εγγύτητά της με τη Ρωσία και επιρρεπής σε αποσχιστικές απειλές, είναι μεγάλα.
«Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτές οι χώρες στα Δυτικά Βαλκάνια χρειάζονται την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, διαφορετικά θα βρεθούν σε μεγάλο κίνδυνο στο εγγύς μέλλον για πολλούς λόγους», δήλωσε ο Schmidt στο Euractiv.
Ο Schmidt παραδέχθηκε ωστόσο ότι η ένταξη της Βοσνίας στην ΕΕ «δεν δικαιολογείται, με βάση την αξία και τα γεγονότα».
Επισήμανε τις απειλές για την πολιτική σταθερότητα της Βοσνίας, τον κίνδυνο αυξανόμενης απογοήτευσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ένα «δραματικό brain drain» που θα γινόταν ασταμάτητο.
Ενώ η απόφαση για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων χαιρετίστηκε, προκάλεσε αμφιβολίες, καθώς η χώρα εξακολουθεί να τελεί υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) μετά τον εμφύλιο πόλεμο τη δεκαετία του 1990.
Η εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης της Βοσνίας είναι περιορισμένη, και η χώρα παραμένει διαιρεμένη στην Ομοσπονδία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, η οποία αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από Βόσνιους και Κροάτες, και στη Σερβική Δημοκρατία, με κάθε εθνοτική ομάδα να εκλέγει έναν από τους τρεις κεντρικούς προέδρους.
Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ επιβλέπει την ειρηνευτική διαδικασία, γεγονός που τον καθιστά de facto τον υψηλότερο αξιωματούχο στο Σεράγεβο, με δυνατότητα αλλαγής της νομοθεσίας και μονομερούς απόλυσης αξιωματούχων.
Ο ίδιος περιέγραψε μια κατακερματισμένη χώρα όπου η πίστη των πολιτών βασίζεται κυρίως στις εθνοτικές ομάδες τους, οι οποίες παραμένουν βαθιά κομματικές στην ερμηνεία της βίαιης ιστορίας της Βοσνίας.
«[Αυτό] δεν είναι συμβατό με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, όπου η απαγόρευση των διακρίσεων είναι στο επίκεντρο», πρόσθεσε.
«Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι μία από τις λίγες, αν όχι η μοναδική χώρα στον κόσμο που γνωρίζω, όπου το κράτος των πολιτών είναι μια βρώμικη λέξη για πολλούς ανθρώπους [καθώς] περιγράφει την οριοθέτηση από την εθνοτική ταυτότητα κάποιου», δήλωσε ο Schmidt στο Euractiv.
Παρόλα αυτά, ο απεσταλμένος για την ειρήνη θεωρεί ότι μια ταχύτερη ενταξιακή διαδικασία είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός. «Εάν δεν υπάρξει αισθητή ανάπτυξη, τότε η ευρωπαϊκή ιδέα δεν θα είναι πολύ ελκυστική για πολλούς ανθρώπους».
Ακόμη και «η σταδιακή προσέγγιση και το άνοιγμα στην ΕΕ θα κρατούσε ζωντανή την ελπίδα για την Ευρώπη», πρόσθεσε.
«Αν δεν κάνουμε τίποτα και πούμε ότι κάποια στιγμή θα είστε έτοιμοι, τότε μια ολόκληρη γενιά μπορεί να έχει μεταναστεύσει μέχρι να γίνει εφικτή η ένταξη στην ΕΕ. (…) [Τα] επόμενα πέντε χρόνια είναι κρίσιμα».
Σκεπτικισμός για τις ενταξιακές συνομιλίες έως το τέλος του έτους
Ωστόσο, το φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα του Schmidt λόγω του ότι τον Ιούλιο αναλαμβάνει την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ η Ουγγαρία. Πολλοί αναμένουν ότι η ευρωσκεπτικιστική κυβέρνηση της Βουδαπέστης θα καθυστερήσει τις διαδικασίες προσχώρησης.
Παρ’ όλα αυτά, ο Schmidt δήλωσε ότι αναμένει από την Ουγγαρία να συγκαλέσει διακυβερνητική διάσκεψη έως το τέλος του έτους για την επίσημη έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών, αλλά διατηρεί «έναν ορισμένο σκεπτικισμό», σημειώνοντας ότι οι προετοιμασίες προχωρούν με αργούς ρυθμούς.
«Ο λαός αξίζει [την ένταξη]. Είναι πέρα για πέρα Ευρωπαίοι» δήλωσε ο αξιωματούχος.
Ο Schmidt τόνισε ότι ένα σημαντικό πρόβλημα για τη σταθερότητα και την ένταξη της Βοσνίας είναι οι πολιτικοί επιχειρηματίες που εκμεταλλεύονται τις εθνοτικές διαιρέσεις της Βοσνίας για να ενισχύσουν τη δική τους εξουσία.
«Αυτό έχει επιδεινωθεί και στις δύο πλευρές τα τελευταία χρόνια από τον πόλεμο στην Ουκρανία», δήλωσε ο Schmidt, υποστηρίζοντας ότι τροφοδότησε αφηγήσεις αλληλεγγύης μεταξύ Σέρβων και Ρώσων από τη μία πλευρά και Κροατών και Βόσνιων με την Ουκρανία από την άλλη.
«Συνειδητοποιήσαμε ότι οι έλεγχοι και οι ισορροπίες [της Βοσνίας] δεν θεωρούνται ως ένας τρόπος εξισορρόπησης των συμφερόντων, αλλά ως ένα εργαλείο αποκλεισμού: ‘Δεν θα συμφωνήσω και τότε δεν μπορείς να κάνεις τίποτα’. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχει αδιέξοδο (…)».
Ο Schmidt έχει συγκρουστεί επανειλημμένα με τον Milorad Dodik, τον πρόεδρο της Σερβικής Δημοκρατίας, ο οποίος προωθεί τον αυτονομισμό και απείλησε να συλλάβει τον Schmidt αν εισέλθει στην αυτόνομη περιοχή.
Οι επεμβάσεις «δεν συνάδουν με τη δημοκρατική αρχή»
Ωστόσο, οι παρεμβάσεις του Schmidt στους κανόνες της χώρας υπήρξαν συχνά αμφιλεγόμενες, καθώς ο πρώην υπουργό Γεωργίας της Γερμανίας είχε ελάχιστη εμπειρία στη διπλωματία.
Η απόφασή του να αλλάξει απότομα τους εκλογικούς και συνταγματικούς νόμους μετά τις εκλογές του 2022 τον έβαλε στο στόχαστρο και κατηγορήθηκε ότι περιχαρακώνει τους αποκλεισμούς μεταξύ των εθνοτικών ομάδων της χώρας.
Την ίδια χρονιά, έγινε πρωτοσέλιδο με ένα δημόσιο ξέσπασμα, κατηγορώντας τους πολιτικούς της Βοσνίας για «προσβολές» και «πολιτικά παιχνίδια».
Ο Schmidt δήλωσε στο Euractiv ότι οι παρεμβάσεις του ήταν απαραίτητες για να διατηρηθεί η λειτουργικότητα της χώρας, αλλά παραδέχτηκε «ότι πάντα [μπορούμε να] γινόμαστε πιο έξυπνοι».
«Αυτό δεν σημαίνει ότι οι επιμέρους αποφάσεις δεν ήταν σωστές. Αλλά όταν υπάρχουν πάρα πολλές, κάποιοι αρχίζουν να κάθονται και να λένε: θα το κάνει αυτός για εμάς, αν δεν μπορούμε να το κάνουμε εμείς».
«Αυτό δεν συνάδει με τη δημοκρατική αρχή», δήλωσε ο Schmidt.