Η Ρωσία απελευθέρωσε την Πέμπτη (1 Αυγούστου) τον Αμερικανό δημοσιογράφο Έβαν Γκέρσκοβιτς και τον πρώην Αμερικανό πεζοναύτη Πολ Γουίλαν στο πλαίσιο της μεγαλύτερης ανταλλαγής κρατουμένων από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Ο Λευκός Οίκος δήλωσε ότι οι ΗΠΑ διαπραγματεύτηκαν την ανταλλαγή με τη Ρωσία, τη Γερμανία και τρεις άλλες χώρες. Η συμφωνία, η οποία σφυρηλατήθηκε με μυστικότητα για πάνω από ένα χρόνο, αφορούσε 24 κρατούμενους, εκ των οποίων 16 πρόκειτο να μετακινηθούν από τη Ρωσία στη Δύση και οκτώ κρατούμενοι που κρατούνται στη Δύση θα αποστέλλονταν πίσω στη Ρωσία.
Η Γερμανία επιβεβαίωσε ότι σε αυτούς περιλαμβάνεται ο Βαντίμ Κράσικοφ, καταδικασμένος για τη δολοφονία ενός εξόριστου αντιφρονούντα στο Βερολίνο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση χαιρέτισε την απελευθέρωση των «άδικα διωκόμενων» κρατουμένων και ζήτησε να απελευθερωθούν όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ανακουφισμένη από την απελευθέρωση και τη μεταφορά στην ελευθερία εκτός Ρωσίας και Λευκορωσίας ενός αριθμού πολιτικών κρατουμένων, μεταξύ των οποίων και πολιτών της ΕΕ, η οποία διευκολύνθηκε με τη βοήθεια της Τουρκίας», δήλωσε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν χαιρέτισε επίσης τη συμφωνία χαρακτηρίζοντά την ένα «άθλο διπλωματίας και φιλίας» και επαίνεσε τους συμμάχους της Ουάσινγκτον για τις «τολμηρές και γενναίες αποφάσεις» τους.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν συνάντησε τους κρατούμενους που επέστρεφαν στη Ρωσία στο αεροδρόμιο της Μόσχας και δήλωσε ότι θα τους απονεμηθούν κρατικά βραβεία. Ο Μπάιντεν και η αντιπρόεδρος Κάμαλα Χάρις έκαναν το ίδιο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού την Πέμπτη.
«Η σημερινή ημέρα είναι ένα ισχυρό παράδειγμα του γιατί είναι ζωτικής σημασίας να έχουμε φίλους σε αυτόν τον κόσμο», δήλωσε ο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο, πλαισιωμένος από συγγενείς των απελευθερωμένων κρατουμένων.
Ο Μπάιντεν δήλωσε ότι οφείλει ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη στον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς, ο οποίος έκανε την πολιτικά δύσκολη επιλογή να απελευθερώσει τον Κρασίκοφ.
Η συμφωνία παρέχει στην κυβέρνηση Μπάιντεν μια σημαντική διπλωματική επιτυχία, καθώς η αμερικανική προεκλογική εκστρατεία, στην οποία ο Χάρις αντιπαρατίθεται με τον πρώην Ρεπουμπλικάνο πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, εισέρχεται στους τελευταίους μήνες της.
Παρόλα αυτά, η συμφωνία πολλών χωρών φάνηκε να είναι μια εφάπαξ ανταλλαγή που δεν επαναφέρει την ανταγωνιστική σχέση ΗΠΑ-Ρωσίας.
Ο αναπληρωτής σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Τζον Φάινερ δήλωσε στο CNN ότι οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας παραμένουν «σε ένα πολύ δύσκολο σημείο» παρά την ανταλλαγή κρατουμένων. «Δεν υπήρξε καμία εμπιστοσύνη σε αυτή τη σχέση ή διαπραγμάτευση», δήλωσε ο Φάινερ.
Οι επικριτές είπαν ότι η απελευθέρωση Ρώσων που έχουν καταδικαστεί για σοβαρά εγκλήματα θα μπορούσε να ενθαρρύνει περισσότερες ομηρίες από εχθρούς των ΗΠΑ.
Ο Τραμπ, ο οποίος δήλωσε ότι δεν έχει λάβει λεπτομέρειες για την ανταλλαγή, ρώτησε αν απελευθερώθηκαν «δολοφόνοι ή κακοποιοί«. »Απλά είμαι περίεργος γιατί ποτέ δεν κάνουμε καλές συμφωνίες, σε τίποτα, και ειδικά σε ανταλλαγές ομήρων», δήλωσε ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών για την προεδρία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Στη συμφωνία συμμετείχαν επίσης η Πολωνία, η Σλοβενία, η Νορβηγία και η Λευκορωσία. Η Τουρκία συντόνισε την ανταλλαγή, η οποία πραγματοποιήθηκε στην πίστα του αεροδρομίου της Άγκυρας.
Το Κρεμλίνο δήλωσε ότι η απόφαση της Μόσχας να απονείμει χάρη και να απελευθερώσει κρατούμενους είχε ληφθεί για να φέρει Ρώσους αιχμαλώτους στην πατρίδα τους. «Η απόφαση για την υπογραφή των διαταγμάτων (αμνηστίας) ελήφθη με στόχο την επιστροφή των Ρώσων πολιτών που κρατούνται και φυλακίζονται σε ξένες χώρες», ανέφερε σε ανακοίνωσή του.
Οι Ρώσοι αντιφρονούντες απελευθερώθηκαν
Η τελευταία μεγάλη ανταλλαγή μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας το 2010 αφορούσε 14 κρατούμενους. Οι δύο χώρες πραγματοποίησαν μια ανταλλαγή υψηλού προφίλ τον Δεκέμβριο του 2022, ανταλλάσσοντας την Αμερικανίδα σταρ του μπάσκετ Μπρίτνεϊ Γκρίνερ, η οποία είχε καταδικαστεί σε εννέα χρόνια κάθειρξη επειδή είχε στις αποσκευές της φυσίγγια ατμού που περιείχαν λάδι κάνναβης, με τον έμπορο όπλων Βίκτορ Μπουτ, ο οποίος εξέτιε ποινή κάθειρξης 25 ετών.
Η απελευθέρωση των Ρώσων που καταδικάστηκαν στη Δύση αποτέλεσε νίκη για τον Πούτιν, ο οποίος είχε δηλώσει ότι ήθελε πίσω τον Κρασίκοφ. Η πατρίδα «σας δεν σας είχε ξεχάσει ούτε στιγμή», τους είπε στο αεροδρόμιο.
Ο Κρασίκοφ είναι συνταγματάρχης της ρωσικής υπηρεσίας ασφαλείας FSB, ο οποίος εξέτιε ποινή ισόβιας κάθειρξης στη Γερμανία για τη δολοφονία ενός εξόριστου Τσετσένο-Γεωργιανού αντιφρονούντα σε ένα πάρκο του Βερολίνου.
Μεταξύ των Δυτικών που απελευθερώθηκαν ήταν και ο Γκέρσκοβιτς, δημοσιογράφος της Wall Street Journal, ο οποίος είχε κατηγορηθεί ότι συνέλεγε ευαίσθητες στρατιωτικές πληροφορίες για την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ, κατηγορία που ο ίδιος και ο εργοδότης του αρνήθηκαν.
Ο Γουίλαν είναι πρώην Αμερικανός πεζοναύτης που εξέτιε ποινή κάθειρξης 16 ετών σε ρωσική σωφρονιστική αποικία με κατηγορίες για κατασκοπεία τις οποίες αρνήθηκε.
Ο Ρίκο Κρίγκερ, Γερμανός, είχε καταδικαστεί σε θάνατο στη Λευκορωσία με την κατηγορία της τρομοκρατίας και του δόθηκε χάρη από τον πρόεδρο Αλεξάντερ Λουκασένκο, στενό σύμμαχο του Πούτιν, πριν απελευθερωθεί.
Αποφυλακίστηκε επίσης η Αλσού Κουρμασέβα, μια Ρωσοαμερικανίδα δημοσιογράφος που καταδικάστηκε σε 6,5 χρόνια φυλάκισης στις 19 Ιουλίου, την ίδια ημέρα με τον Γκέρσκοβιτς, καθώς και ο Βλαντιμίρ Καρά-Μούρζα, ένας Ρωσοβρετανός αντιφρονών και κάτοικος των ΗΠΑ που εκτίει 25 χρόνια για προδοσία, αφού δήλωσε ότι ο Πούτιν βομβάρδιζε ουκρανικά σπίτια, νοσοκομεία και σχολεία.
Μαζί τους απελευθερώθηκαν ο ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ολέγκ Ορλόφ και ο Ρώσος πολιτικός της αντιπολίτευσης Ίλια Γιάσιν.
Στη Δύση, οι αντιφρονούντες θεωρούνται από τις κυβερνήσεις και τους ακτιβιστές ως άδικα κρατούμενοι πολιτικοί κρατούμενοι. Όλοι έχουν, για διαφορετικούς λόγους, χαρακτηριστεί από τη Μόσχα ως επικίνδυνοι εξτρεμιστές.
Πολλοί από αυτούς που απελευθερώθηκαν είχαν συνεργαστεί με τον Αλεξέι Ναβάλνι, κορυφαίο στέλεχος της ρωσικής αντιπολίτευσης, ο οποίος πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες σε σωφρονιστική αποικία της Αρκτικής τον Φεβρουάριο. Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν, ο Τζέικ Σάλιβαν, επιβεβαίωσε ότι η ανταλλαγή επρόκειτο να συμπεριλάβει τον Ναβάλνι πριν από τον θάνατό του.
Σλοβενικό δικαστήριο επίσης καταδίκασε την Τετάρτη δύο Ρώσους σε ποινή φυλάκισης για κατασκοπεία και χρήση πλαστών ταυτοτήτων και δήλωσε ότι θα απελαθούν. Και οι δύο ήταν μεταξύ εκείνων που επέστρεψαν στη Ρωσία, σύμφωνα με επίσημο κατάλογο των ΗΠΑ.
Ακόμα, επέστρεψαν στη Ρωσία και αφέθηκαν ελεύθεροι από τις ΗΠΑ οι Ρομάν Σελέζνεφ και Βλάντισλαβ Κλιούσιν – και οι δύο καταδικάστηκαν για εγκλήματα στον κυβερνοχώρο – και ο Βάντιμ Κονοσνένοκ.
Η αρχισυντάκτρια της WSJ Έμα Τάκερ δημοσίευσε μια ανοιχτή επιστολή στην πλατφόρμα X, κάνοντας λόγο για μια «χαρούμενη μέρα».
«Είμαστε ευγνώμονες στον πρόεδρο Μπάιντεν και την κυβέρνησή του που εργάστηκαν με επιμονή και αποφασιστικότητα για να φέρουν τον Έβαν σπίτι αντί να τον δουν να στέλνεται σε ρωσικό στρατόπεδο εργασίας για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε», ανέφερε.
Η ανταλλαγή αυτή έρχεται στους τελευταίους μήνες της θητείας του Μπάιντεν, η οποία συνολικά έχει σημαδευτεί από την απότομη αύξηση των εντάσεων μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.