Ένας φυλακισμένος Κούρδος ηγέτης μέσα από τη φυλακή και ένας Τούρκος συγγραφέας έγραψαν μέσω αλληλογραφίας ένα από τα πιο επιτυχημένα βιβλία της Τουρκίας.
Το αστυνομικό μυθιστόρημα «Ντουέτο στο Καθαρτήριο», στο οποίο πρωταγωνιστούν ένας συνταξιούχος αριστερός δικηγόρος και ένας πικρόχολος γηραιός στρατηγός με βασανιστικό παρελθόν, σημείωσε τελικά τεράστια επιτυχία.
Οι δύο συγγραφείς ανέπτυξαν την ιστορία, η οποία καλύπτει τα τελευταία 40 χρόνια της ταραχώδους ιστορίας της Τουρκίας και τη μακρόχρονη κουρδική σύγκρουση, χωρίς ποτέ να συζητήσουν την πλοκή.
«Ήταν ένα ριψοκίνδυνο στοίχημα να προσπαθήσουμε να γράψουμε ένα μυθιστόρημα όπως παίζουμε σκάκι, κίνηση προς κίνηση, χωρίς να συμφωνήσουμε για την πλοκή, τους χαρακτήρες ή το ύφος – τίποτα», δήλωσε ο Selahattin Demirtas σε έναν κριτικό λογοτεχνίας σε συνέντευξή του από τη φυλακή.
Η συγγραφή της ιστορίας ξεκίνησε όταν ο συγγραφέας και μεταφραστής Yigit Bener έστειλε στον φυλακισμένο Κούρδο ηγέτη Demirtas, ο οποίος εκτίει ποινή 42 ετών, ένα αντίγραφο του κλασικού μυθιστορήματος του Louis-Ferdinand Celine «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας».
Έβαλε μάλιστα και ένα σημείωμα μέσα γράφοντας το εξής: «ως ένδειξη έκφρασης της αλληλεγγύης μου».
Ο Demirtas, ο οποίος είναι 51 ετών και πρώην συμπρόεδρος του τρίτου μεγαλύτερου πολιτικού κόμματος στο κοινοβούλιο της Τουρκίας, φυλακίστηκε το 2016 με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να καταδικάζει αργότερα την κράτησή του ως πολιτική και να ζητά την απελευθέρωσή του.
«Δεν μπορούσα να δεχτώ ότι αυτός ο άνθρωπος για τον οποίο, όπως και έξι εκατομμύρια άλλοι, είχα ψηφίσει και του οποίου τις ιδέες συμμερίζομαι, βρέθηκε πίσω από τα κάγκελα, ενώ εγώ είμαι ελεύθερος», δήλωσε ο Bener.
Πολλή διασκέδαση
Ο Bener, από την άλλη, έζησε στην εξορία τη δεκαετία του 1980 και εκεί είχε επαινέσει τη συλλογή διηγημάτων «Αυγή» του Demirtas. Οι δυο τους άρχισαν να αλληλογραφούν μέσω του δικηγόρου του πολιτικού.
Η επανεκλογή του προέδρου της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan τον Μάιο του 2023 σκότωσε την ελπίδα του Demirtas για πρόωρη αποφυλάκιση, οπότε ο Bener έριξε την ιδέα να προχωρήσει η αλληλογραφία τους περαιτέρω.
«Κι αν γράφαμε ένα μυθιστόρημα, και οι δύο μας;» πρότεινε ο Bener, αν και δεν είχε σκεφτεί την πλοκή ή τους χαρακτήρες και δεν το είχε σκοπό ως σοβαρό σχέδιο.
Ενώ η ιδέα αρχικά αποσκοπούσε στο να κρατήσει τον φυλακισμένο απασχολημένο, το δίδυμο σύντομα ολοκλήρωσε 13 κεφάλαια.
Ο Bener αρνήθηκε να πει ποιος έγραψε πρώτος, αλλά είπε πως έγραφαν εναλλάξ.
«Διασκεδάσαμε πολύ, αλλά έπρεπε να τελειώσουμε», δήλωσε ο Bener. «Το αφήσαμε στην άκρη για δύο μήνες πριν το διαβάσουν μερικοί φίλοι».
Ο εκδοτικός οίκος Dipnot του Demirtas, ο οποίος έχει εκδώσει τα προηγούμενα μυθιστορήματά του και διηγήματά του, τύπωσε αρχικά 55.000 αντίτυπα τον περασμένο μήνα, ενώ περισσότερα αναμένεται να κυκλοφορήσουν τον Σεπτέμβριο.
«Οι προσωπικές μας ιστορίες, η πορεία η δική μου και του Yigit συνέβαλαν στη διαμόρφωση του μυθιστορήματος. Μου έδωσε κίνητρο όταν το χρειαζόμουν», δήλωσε ο Κούρδος πολιτικός ηγέτης.
Το μυστικό πίσω από την επιτυχία του μυθιστορήματος είναι η επικαιρότητά του, δήλωσε ο Bener.
«Το βιβλίο θέτει το ερώτημα της συμφιλίωσης μέσα από δύο χαρακτήρες που προέρχονται από την ίδια γενιά ηττημένων και μοιράζονται το ίδιο αίσθημα ήττας», δήλωσε ο Bener. «Η ιδέα μιλάει για τη σημερινή Τουρκία, η οποία είναι πιο πολωμένη από ποτέ».
Ο Bener ήταν «εξαιρετικά συγκινημένος» όταν τελικά πήρε την άδεια να συναντήσει τον Demirtas στη φυλακή Edirne στη βορειοδυτική Τουρκία την ημέρα της κυκλοφορίας του βιβλίου, καθώς ο ηγέτης της αντιπολίτευσης βρίσκεται σε απομόνωση και του επιτρέπονται μόνο εβδομαδιαίες επισκέψεις από τον δικηγόρο του ή την οικογένειά του.
Κατ’ εξαίρεση, τον άφησαν να βγει από το μικρό κελί όπου είναι κλειδωμένος εδώ και οκτώ χρόνια και το μοιράζεται με έναν πρώην δήμαρχο της κουρδικής πόλης Ντιγιάρμπακιρ, τον Adnan Selcuk Mizrakli.
Οι κριτικοί έχουν επαινέσει την «αστεία, γρήγορη και ζωηρή αφήγηση», με τους αναγνώστες να σπεύδουν να συναντήσουν από κοντά τον έναν από τους δύο συγγραφείς που είναι ελεύθερος και περιοδεύει στα βιβλιοπωλεία.
“There is a joke doing the rounds in #Turkey about a prisoner who goes to the jail’s library to borrow a book.
The librarian tells him:
‘We don’t have this book, but we have its author.’”
It’s not a joke.
@barbarosansalfn is the aforementiomed prisoner.https://t.co/F1QYguAqtQ pic.twitter.com/ZtQ0H9c61L— Can Dündar (@candundaradasi) September 18, 2018