Καθώς τα κράτη μέλη ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιβάλει την τήρηση των εξωτερικών συνόρων, η Frontex, ως υπεύθυνη για τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, προκήρυξε διαγωνισμούς ύψους σχεδόν 400 εκατομμυρίων ευρώ συνολικά για την αγορά drones και άλλου εξοπλισμού επιτήρησης.
Σε απάντηση του αιτήματος των μελών της ΕΕ που κατέθεσαν τον Ιούλιο, η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον φαίνεται να συμφωνεί στην ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Η επίτροπος δεσμεύτηκε να αυστηροποιήσει το καθεστώς βίζας της ΕΕ και να δημοσιεύσει πρόσκληση υποβολής προτάσεων ύψους 150 εκατ. ευρώ για την «ικανότητα επιτήρησης των συνόρων» της ΕΕ.
Σε επιστολές του Μαΐου και του Ιουνίου προς την Επιτροπή, τα κράτη μέλη κάλεσαν το εκτελεστικό όργανο να εντείνει τις προσπάθειες για την εξωτερίκευση της μετανάστευσης, εμποδίζοντας τους παράτυπους μετανάστες να φτάσουν σε έδαφος της ΕΕ.
Στην ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από την επανεκλογή της στην προεδρία της Επιτροπής, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μίλησε για τα σχέδιά της να τριπλασιάσει το προσωπικό της Frontex και να διορίσει έναν επίτροπο για τη Μεσόγειο, προκειμένου να διαχειριστεί η ΕΕ το κύμα ανθρώπων που προσπαθούν να φτάσουν στα νότια κράτη μέλη της ΕΕ.
Σε συμφωνία με τις εξαγγελίες της Φον ντερ Λάιεν , αυτό το καλοκαίρι, η Frontex προκήρυξε μια σειρά διαγωνισμών για την ενίσχυση της υλικοτεχνικής ικανότητας του οργανισμού, κατά μήκος των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Οι διαγωνισμοί περιλαμβάνουν τα παρακάτω: μια πρόσκληση ενδιαφέροντος για μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συναφείς υπηρεσίες για θαλάσσια επιτήρηση αξίας 184 εκατ. ευρώ, μια πρόσκληση για εξοπλισμό επιτήρησης, συμπεριλαμβανομένων γυαλιών νυχτερινής όρασης, αξίας 19 εκατ. ευρώ, μια πρόσκληση για υπηρεσίες Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) αξίας 186,5 εκατ. ευρώ, καθώς και ένα πιλοτικό σχέδιο ύψους 3 εκατ. ευρώ για drones στα χερσαία σύνορα, για κοινές επιχειρήσεις με τη Βουλγαρία. Όλοι οι διαγωνισμοί αγγίζουν συνολικά σχεδόν τα 400 εκατ. ευρώ.
Ένα ταξίδι 10 ετών
Η χρήση drones από την Frontex δεν είναι κάτι καινούργιο. Ο οργανισμός τα χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια πάνω από τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ στην Ιταλία, τη Μάλτα και την Ελλάδα.
Για να βελτιωθεί ο συντονισμός της μετανάστευσης μεταξύ των μελών, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Επιτήρησης Συνόρων EUROSUR δημιουργήθηκε το 2013 ως ένα πλαίσιο επιτήρησης 24/7, για τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, παρέχοντας μια εικόνα της κατάστασης με δεδομένα και πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο, μεταξύ άλλων και από τις «προσυνοριακές» περιοχές, δηλαδή εκείνες που βρίσκονται ακριβώς έξω από τα σύνορα της ΕΕ.
Το 2018, η Frontex χρησιμοποίησε για πρώτη φορά drones για σκοπούς επιτήρησης, εντοπίζοντας σχεδόν 5.000 άτομα στη θάλασσα συνολικά εκείνο το έτος.
Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ενσωματώθηκαν στο σύστημα επιτήρησης των εναέριων συνόρων της ΕΕ μόνο όταν το πεδίο εφαρμογής του EUROSUR επεκτάθηκε το 2019.
Ένα χρόνο αργότερα, η Frontex ανέθεσε δύο συμβάσεις ύψους 50 εκατομμυρίων ευρώ στη γαλλική Airbus και στην ισραηλινή εταιρεία άμυνας και εναέριου χώρου IAI, για την ανάπτυξη μη επανδρωμένων αεροσκαφών Heron, ικανών για πτήσεις διάρκειας άνω των 30 ωρών.
Τέτοια αναπτύχθηκαν και στην καταστολή της βάρκας που μετέφερε λαθραία μετανάστες στη Μεσσηνία το 2023, όπου 650 μετανάστες έχασαν τη ζωή τους.
Συνολικά, η Frontex δαπάνησε περίπου 275 εκατ. ευρώ σε πιλοτικά προγράμματα από το 2014 έως το 2022 για την έρευνα νέων τεχνολογιών, πολλές από τις οποίες αφορούν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, δήλωσε στο Euractiv ο Yasha Maccanico, ερευνητής στο μη κερδοσκοπικό Statewatch και στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ.
Εισροή μετρητών
Οι διαγωνισμοί του φετινού καλοκαιριού υποδηλώνουν μια επέκταση των δυνατοτήτων της Frontex σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη, με την πρόθεση να επεκταθεί η χρήση τους σε μαγαλύτερη κλίμακα για την αποτελεσματικότερη επιτήρηση των συνόρων.
Σύμφωνα με τον διαγωνισμό του Ιουνίου, ο οργανισμός σχεδιάζει να δαπανήσει 184 εκατ. ευρώ σε τέσσερα χρόνια, σε σύγκριση με τα 275 εκατ. ευρώ που δαπανήθηκαν για τους πιλότους σε οκτώ χρόνια. Αυτό αντιστοιχεί περίπου σε 30% περισσότερα ετησίως και σχεδόν διπλάσια από τα κονδύλια που καταβάλλονται στην Airbus και την IAI από το 2020.
Η μετανάστευση πρόκειται να καταστεί πολιτική προτεραιότητα μεταξύ των κρατών μελών και εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, το 2025, καθώς ο προτεινόμενος από την Επιτροπή προϋπολογισμός για την Frontex θα αγγίξει σχεδόν το 1 δισεκατομμύριο ευρώ, και συγκεκριμένα τα 997 εκατομμύρια ευρώ, σημειώνοντας μια εξαιρετικά μεγάλη αύξηση από τον προϋπολογισμό των 233 εκατομμυρίων ευρώ το 2016.
Η τεχνική στρατηγική του οργανισμού για την περίοδο 2023-2027 θέτει τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και την τεχνολογία στο επίκεντρο.
Ωστόσο, τα drones θα είναι «μέρος ενός δικτύου πρωτοβουλιών που μπορεί να δει κανείς σε στρώματα», δήλωσε στo Euractiv ο στρατιωτικός αναλυτής, ταγματάρχης Rasmus Ross από το κέντρο αεροπορικού και διαστημικού πολέμου του Βασιλικού Αμυντικού Κολλεγίου της Δανίας, υποδηλώνοντας ότι για μια ολοκληρωμένη εικόνα απαιτείται και άλλος εξοπλισμός.
Για ποιο λόγο χρησιμοποιούνται τα drones;
Για τον Maccanico, οι αυξημένες δαπάνες για drones για την «επίγνωση της κατάστασης» σε «προσυνοριακές περιοχές», σημαίνει ουσιαστικά ότι η Frontex θα είναι σε θέση να εντοπίζει νωρίτερα και πιο κοντά στα σύνορα τρίτων χωρών, με έλλειψη σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα – όπως η Λιβύη ή η Τυνησία, και ως εκ τούτου να ωθεί τα σύνορα της ΕΕ πιο πίσω.
Η χρήση περισσότερων drones για την επιτήρηση σημαίνει ότι θα χρειάζονται λιγότεροι Ευρωπαίοι ακτοφύλακες και σκάφη της Frontex στη θάλασσα. Με λιγότερα ευρωπαϊκά σκάφη, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα μια χώρα εκτός ΕΕ να ανταποκριθεί σε βάρκες μεταναστών, καταργώντας την υποχρέωση των απεσταλμένων της ΕΕ να τους μεταφέρουν στην ξηρά, δήλωσε ο Maccanico.
Η Frontex σε σχόλιο της στο Euractiv δεν απάντησε ευθέως στην κριτική που της ασκείται, αλλά τόνισε τον διακηρυγμένο στόχο του να καταπολεμήσει την εμπορία ανθρώπων.
«[Οι διακινητές] στοιβάζουν ανθρώπους σε μη ασφαλείς βάρκες με ελάχιστα σωσίβια, τρόφιμα, νερό ή καύσιμα, χωρίς να ενδιαφέρονται για την ασφάλειά τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι ζωτικής σημασίας να εντοπίζουμε τους ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα πριν να είναι πολύ αργά», δήλωσε η Frontex στο Euractiv.
«Κάθε φορά που ένα αεροπλάνο ή ένα drone της Frontex ανακαλύπτει ένα πλοίο σε κίνδυνο, ειδοποιεί αμέσως όλα τα εθνικά κέντρα διάσωσης στην περιοχή», πρόσθεσε η υπηρεσία.
Αναφορικά με τον αν τα drones θα πρέπει να θεωρούνται μέρος μιας στρατηγικής για να μην αφήσουν τους μετανάστες να πατήσουν ευρωπαϊκό έδαφος, ο Ross δεν θέλησε να κάνει εικασίες.
«Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να κρίνω αν η στρατηγική της ΕΕ είναι να κρατήσει τους πρόσφυγες έξω από την ΕΕ σταματώντας τους στα σύνορα, αλλά είναι σίγουρα πιο δύσκολο να ελέγξει κανείς τη ροή των προσφύγων όταν αυτοί βρίσκονται στη στεριά», δήλωσε.
Ερωτηθείς για το πώς βλέπει ο οργανισμός να αλλάζει ο ρόλος του υπό το πρίσμα των πρόσφατων επιστολών μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, η Frontex απάντησε, λέγοντας ότι «δεν σχολιάζει πολιτικά θέματα».
«Η δέσμευσή μας βασίζεται στον κανονισμό της ΕΕ, ο οποίος περιγράφει σαφώς την αποστολή μας να υποστηρίζουμε τα κράτη μέλη της ΕΕ στις προσπάθειές τους να προστατεύουν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ», προστίθεται.