Η πολυαναμενόμενη έκθεση του Μάριο Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα (9 Σεπτεμβρίου) απαιτεί μια θεμελιώδη επανεξέταση της προσπάθειας της ΕΕ για πράσινη ανάπτυξη. Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας υποστηρίζει τους κλιματικούς στόχους του μπλοκ – αλλά θέλει λιγότερο «πράσινο» και περισσότερη «ανάπτυξη».
Παλεύοντας τα τελευταία δύο χρόνια με την ενεργειακή κρίση και την οικονομική στασιμότητα, η Ευρώπη επανεξετάζει την προηγούμενη συναίνεσή της ότι η απεξάρτηση από τον άνθρακα και η οικονομική ευημερία συμβαδίζουν άψογα.
Ο Ντράγκι εμμένει στην ορθολογική σκέψη, ότι δηλαδή η καθαρή ενέργεια θα προστατεύσει τελικά την Ευρώπη από τις αιχμές των τιμών και η καθαρή τεχνολογία προσφέρει νέες οικονομικές ευκαιρίες – αλλά η έκθεσή του καθιστά σαφές ότι υπάρχουν συμβιβασμοί που πρέπει να αντιμετωπιστούν.
«Η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει ορισμένες θεμελιώδεις επιλογές σχετικά με το πώς θα συνεχίσει την πορεία της προς την απαλλαγή από τον άνθρακα, διατηρώντας παράλληλα την ανταγωνιστική θέση της βιομηχανίας της», αναφέρεται στην έκθεση.
Στην έκθεση αναφέρεται επίσης και συγκεκριμένα η Πράσινη Συμφωνία.
Σημειώνοντας ότι η Πράσινη Συμφωνία «είχε ως προϋπόθεση τη δημιουργία νέων πράσινων θέσεων εργασίας», η έκθεση θέτει το ζήτημα ότι η Συμφωνία θα αντιμετωπίσει τον πολιτικό θάνατο, «εάν η απαλλαγή από τον άνθρακα οδηγήσει τελικά σε αποβιομηχάνιση στην Ευρώπη».
Πραγματισμός
Αναφέροντας ότι «η ενεργειακή μετάβαση θα είναι σταδιακή», η έκθεση υποστηρίζει ότι «τα ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην τιμολόγηση της ενέργειας για το υπόλοιπο αυτής της δεκαετίας» και ζητά περισσότερες κοινές αγορές φυσικού αερίου από τις εθνικές κυβερνήσεις.
Θέλει επίσης χαμηλότερους ενεργειακούς φόρους, παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζει ότι «η φορολογία μπορεί να αποτελέσει εργαλείο πολιτικής για την ενθάρρυνση της απεξάρτησης από τον άνθρακα»
Επίσης, τάσσεται υπέρ της μεγαλύτερης κάμψης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ για τη διευκόλυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Χαλαρότεροι κανόνες θα επέτρεπαν «περιορισμένες (χρονικά και περιμετρικά) εξαιρέσεις στις περιβαλλοντικές οδηγίες της ΕΕ μέχρι να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα».
Βιομηχανία: περισσότερο καρότο, λιγότερο μαστίγιο
Οι ενεργοβόρες βιομηχανίες (EII) – και ο ανταγωνισμός από τις ΗΠΑ και την Κίνα – κατέχουν εξέχουσα θέση στην έκθεση Ντράγκι. Επισημαίνοντας ότι η παραγωγή των ενεργοβόρων βιομηχανιών στην ΕΕ έχει μειωθεί κατά 10-15% από το 2021, η έκθεση υποστηρίζει ότι «ενώ οι ΕΙΙs σε άλλες περιοχές δεν αντιμετωπίζουν ούτε τους ίδιους στόχους απαλλαγής από τον άνθρακα ούτε απαιτούν παρόμοιες επενδύσεις, επωφελούνται από πιο γενναιόδωρη κρατική στήριξη».
H έκθεση Ντράγκι υποστηρίζει ότι θα πρέπει να αλλάξει η τρέχουσα κατάσταση: όπου περισσότερα κεφάλαια από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα (ΣΕΔΕ) της ΕΕ πρέπει να διοχετεύονται στη βαριά βιομηχανία- ότι οι δημόσιες συμβάσεις πρέπει να περιλαμβάνουν ρητές ελάχιστες απαιτήσεις τοπικής παραγωγής- και ειδικές δημοπρασίες δημόσιας στήριξης για νέες «νηπιακές βιομηχανίες».
Αν και δεν αμφισβητεί το ΣΕΔΕ της ΕΕ, ο Ντράγκι σημειώνει τον «υψηλό και ασταθή» αντίκτυπό του στις ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας. Στην έκθεσή του δεν πείθεται για την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (CBAM), ο οποίος έχει ως στόχο να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές εταιρείες να ανταγωνιστούν τους διεθνείς ανταγωνιστές τους που δεν αντιμετωπίζουν τιμολόγηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Εάν ο CBAM κριθεί αναποτελεσματικός, ο Ντράγκι θέλει οι ευρωπαϊκές εταιρείες να συνεχίσουν να λαμβάνουν δωρεάν δικαιώματα άνθρακα – για να τις προστατεύσει από τον πλήρη αντίκτυπο της εμπορίας άνθρακα.
Οι αυτοκινητοβιομηχανίες πρέπει να λάβουν ιδιαίτερη προσοχή, με την έκθεση να ζητά ένα «βιομηχανικό σχέδιο δράσης για τον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας».
Περισσότερη Ευρώπη
Η στενότερη ευρωπαϊκή συνεργασία αποτελεί βασικό θέμα της έκθεσης.
Αντί να προωθεί εθνικούς πρωταθλητές, η ΕΕ θα πρέπει να διαλέγει σε ευρωπαϊκό επίπεδο τις εταιρείες που θα υποστηρίζει.
Ομοίως, ο σχεδιασμός των υποδομών ενέργειας και μεταφορών θα πρέπει να μεταφερθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Ντράγκι ζητά έναν νέο συντονιστή σχεδιασμού σε επίπεδο ΕΕ και ένα «28ο νομικό καθεστώς», εκτός οποιουδήποτε δηλαδή εθνικού νομικού πλαισίου, το οποίο θα επιταχύνει την κατασκευή διασυνοριακών ηλεκτρικών συνδέσεων.
Ενώ η έκθεση αποδίδει μεγάλη σημασία στις δυνατότητες μεγαλύτερης ευρωπαϊκής συνεργασίας, προσκρούει στις ίδιες θεμελιώδεις προκλήσεις που πάντα αντιμετώπιζε η ΕΕ – αποκλίνοντα εθνικά συμφέροντα και απαίτηση ομοφωνίας μεταξύ των κρατών μελών για τις πιο ευαίσθητες αποφάσεις.
Εδώ ο Ντράγκι αναγνωρίζει ότι «η ενίσχυση της ΕΕ απαιτεί αλλαγές στη Συνθήκη», αλλά επιμένει ότι αυτό «δεν αποτελεί προϋπόθεση για να προχωρήσει η Ευρώπη μπροστά» και ότι «πολλά μπορούν να γίνουν με στοχευμένες προσαρμογές».
Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την εθελοντική εγκατάλειψη του δικαιώματος βέτο από τις εθνικές κυβερνήσεις ή τη συνεργασία μικρότερων ομάδων ομοϊδεατών χωρών.
Μια από τα ίδια, αλλά καλύτερα
Αρκετοί από τους απερχόμενους Ευρωπαίους επιτρόπους μάλλον θα αισθανθούν δικαιωμένοι, καθώς πολλές από τις συστάσεις της έκθεσης αποτελούν συνέχεια ή επεξήγηση της υφιστάμενης πολιτικής της ΕΕ. Για παράδειγμα: μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, επιτάχυνση της αδειοδότησης και διασυνοριακά προγράμματα τεχνολογικής ανάπτυξης.
Ωστόσο, οι συστάσεις του Ντράγκι αξιοποιούν και το δικό του οικονομικό υπόβαθρο. Επισημαίνοντας ότι οι πέντε μεγαλύτεροι έμποροι φυσικού αερίου κατέχουν περίπου το 60% της αγοράς σε ορισμένους ευρωπαϊκούς κόμβους συναλλαγών, καλεί τις χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές να παρέμβουν για να κρατήσουν τις τιμές της ενέργειας χαμηλά.
Η έκθεση, που ζητήθηκε από την Πρόεδρο της Κομισιόν, αναμένεται να ενημερώσει τόσο τις «επιστολές ανάθεσης καθηκόντων» για τους νέους επιτρόπους όσο και τη νέα «καθαρή βιομηχανική στρατηγική» της ΕΕ – που αναμένεται εντός των πρώτων 100 ημερών της νέας θητείας της Φον ντερ Λάιεν.