Με την ολοκλήρωση των συνομιλιών των παγκόσμιων ηγετών στο Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο της COP29 στις 3 το πρωί τοπική ώρα την Κυριακή (24 Νοεμβρίου), η ΕΕ εξέφρασε μεν την ικανοποίησή της για τη συμφωνία που επιτεύχθει να τριπλασιαστεί η παγκόσμια χρηματοδότηση για το κλίμα μέχρι το 2035 σε 300 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά επέκρινε την έλλειψη συμφωνίας για συγκεκριμένη δράση για το κλίμα.
Μέχρι να ολοκληρωθεί η 29η παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα, πέρασαν πάνω από 30 ώρες. Παρά τους αρχικούς φόβους ότι οι συνομιλίες θα μπορούσαν να πέσουν σε αδιέξοδο, οι διαπραγματευτές κατέληξαν σε συμφωνία για το ποσό της παγκόσμιας χρηματοδότησης για το κλίμα έως το 2035: 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Στην αρχή της συνόδου, οι εμπειρογνώμονες ανέφεραν την ανάγκη για έναν συνολικό στόχο χρηματοδότησης του κλίματος ύψους 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
«Η COP29 θα μείνει στην ιστορία ως η αρχή μιας νέας εποχής για τη χρηματοδότηση του κλίματος», δήλωσε ο επικεφαλής διαπραγματευτής για την ΕΕ και Επίτροπος για το κλίμα Βόπκε Χούκστρα, στις καταληκτικές παρατηρήσεις του στη συνέλευση του Μπακού.
Το 2015, οι ανεπτυγμένες χώρες είχαν δεσμευτεί να δώσουν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στις φτωχότερες χώρες για να τις βοηθήσουν στον αγώνα τους κατά της κλιματικής αλλαγής. Το ποσό αυτό βασιζόταν σε μια κατανομή του 1993, σύμφωνα με την οποία χώρες όπως η Κίνα και οι χώρες του Κόλπου τοποθετήθηκαν σε μια κατηγορία κρατών που δικαιούνται να λαμβάνουν χρηματοδότηση για το κλίμα.
Ενόψει της COP29, η ΕΕ προσπάθησε να πιέσει τα πλούσια κράτη που δεν συνεισφέρουν να πληρώσουν, παραμένοντας παράλληλα επιφυλακτική ως προς την ανάληψη δικών της οικονομικών δεσμεύσεων.
Στην τελική συμφωνία, οι πλούσιες χώρες κατάφεραν τελικά να διατηρήσουν τον στόχο στα 300 δισεκατομμύρια δολάρια – ενώ χώρες όπως η Κίνα «ενθαρρύνονται» να κάνουν «εθελοντικές συνεισφορές», ιδίως «μέσω της συνεργασίας Νότου με Νότο». Ένας συμβιβασμός που οι ομάδες πίεσης και οι αναπτυσσόμενες χώρες λένε ότι υπολείπεται.
«Ο στόχος εξακολουθεί να αφήνει ένα μεγάλο κενό που πρέπει να καλυφθεί», δήλωσε ο Ρομπ Μουρ, αναπληρωτής διευθυντής της δεξαμενής σκέψης για την καθαρή ενέργεια E3G. Η CAN Europe έκανε λόγο για ένα «επικίνδυνο κενό». Μιλώντας στη τελετή λήξης, ένας εκπρόσωπος της Νιγηρίας δήλωσε επίσης πως τα «300 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2035 είναι ένα αστείο».
Η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Αναλένα Μπέρμποκ, έκανε λόγο για μια «προσέγγιση που δεν υπόσχεται υπερβολικά μεγάλα κονδύλια, αλλά πραγματικά προσφέρει για τους πιο ευάλωτους».
Η ΕΕ «έμαθε από τα λάθη μας στο παρελθόν», πρόσθεσε. Πριν από το 2022, οι ανεπτυγμένες χώρες είχαν αποτύχει να φτάσουν ακόμη και τον στόχο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων, γεγονός που περιέπλεξε τις διαπραγματεύσεις για το κλίμα στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά την COP26 το 2021.
«Πιστεύουμε ότι είναι φιλόδοξος, ότι είναι αναγκαίος, ότι είναι ρεαλιστικός και εφικτός [αυτός ο στόχος]. Και είμαστε βέβαιοι ότι θα γίνει μια ιστορία παράδοσης», δήλωσε ο Χούκστρα.
Η συμφωνία περιέχει ρήτρα αναθεώρησης για την αύξηση του χρηματοδοτικού στόχου το 2030, με βάση τις εκθέσεις που έχουν διαταχθεί για το 2026 και το 2027. Θα είναι γνωστή ως διάλογος «από το Μπακού στο Μπελέμ», όπου η COP30 θα φιλοξενηθεί στη Βραζιλία.
Ηχηρή σύγκρουση για τη δράση για το κλίμα
Ενώ η συμφωνία για τη χρηματοδότηση του κλίματος αποδείχθηκε αμφιλεγόμενη, η συμφωνία για την επαναδιατύπωση των μέτρων δράσης για το κλίμα που συμφωνήθηκαν πέρυσι στην COP28 – δηλαδή τριπλασιασμός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και διπλασιασμός των βελτιώσεων της ενεργειακής απόδοσης μέχρι το 2030- αφαιρέθηκαν από το τραπέζι την τελευταία στιγμή, λίγα λεπτά πριν κλείσει η COP29.
Το κείμενο παραμένει αμετάβλητο από πέρυσι, χωρίς απτή συνέχεια. Αυτό σημαίνει ότι η δέσμευση, στην οποία πρωτοστάτησε η ΕΕ, «βρίσκεται σε μηχανική υποστήριξη», δήλωσε η Ναταλί Τζόουνς της ομάδας παρατηρητών IISD.
«Είναι λιγότερα από όσα θα θέλαμε, αλλά καλύτερα από ό,τι φοβόμασταν. Είμαστε όλοι δυσαρεστημένοι που χάσαμε χρόνο. (Αλλά) είμαστε ευτυχείς που δεν χάσαμε αυτόν τον αγώνα. Και δεν έχει τελειώσει», δήλωσε ο Χούκστρα.
Η αυστριακή υπουργός για το κλίμα Λεονόρ Γκέβεσλερ δήλωσε ότι το αποτέλεσμα αποδεικνύει «καμία πρόοδος, κανένα πισωγύρισμα. Δεν είναι κάτι μεγάλο-αλλά είναι το μόνο που ήταν εφικτό φέτος».
Επιτέλους, μια συμφωνία για τις παγκόσμιες αγορές άνθρακα
Μια άλλη βασική προτεραιότητα της ΕΕ ήταν να συμφωνηθούν κοινά πρότυπα για την απομάκρυνση του CO2 και να επιτραπεί στα πλουσιότερα έθνη να αναπληρώσουν τις ελλείψεις τους στο κλίμα, αγοράζοντας τα αποτελέσματα της πιο φιλόδοξης δράσης για το κλίμα – γνωστό ως άρθρο 6 της Συμφωνίας του Παρισιού.
«Γίναμε μάρτυρες της ιστορικής ολοκλήρωσης του εγχειριδίου κανόνων για τις αγορές άνθρακα. Έχουμε πλέον πρότυπα με τη σφραγίδα έγκρισης του ΟΗΕ», δήλωσε ο Χούκστρα τονίζοντας ότι η ΕΕ έχει από καιρό υπερασπιστεί την εμπορία CO2, επισημαίνοντας παράλληλα την επιτυχία του εγχώριου συστήματός της (EU ETS), όπου οι εκπομπές μειώθηκαν κατά 15,5% το 2023.
Δεν είναι όλοι τόσο αισιόδοξοι. «Παρά τις καλύτερες δυνατές προσπάθειες των ακτιβιστών και ορισμένων διαπραγματευτών για το κλίμα, η συμφωνία που επιτεύχθηκε σχετικά με τις αγορές άνθρακα του άρθρου 6 στην COP29 στο Μπακού ενέχει τον κίνδυνο να διευκολύνει τις αγορές άνθρακα των καουμπόηδων», δήλωσε η ΜΚΟ Carbon Market Watch.
Με την έλλειψη διαφάνειας και λογοδοσίας, «φαίνεται ότι οι χώρες ήταν πιο πρόθυμες να υιοθετήσουν ανεπαρκείς κανόνες και να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες αργότερα, παρά να αποτρέψουν τις συνέπειες αυτές εξαρχής», εξήγησε η ομάδα.
Αντί κυρώσεων για τις χώρες που παρέχουν πλαστά πιστοποιητικά CO2, το κείμενο προβλέπει μόνο έναν μηχανισμό για την επίλυση «ασυνέπειας», χωρίς συγκεκριμένη προθεσμία.