
Τα τελευταία (πολλά) έτη στην χώρα μας γίνονται συχνά αναφορές για προβλήματα διαφθοράς. Επίσης, κατά καιρούς βλέπουμε πως τα εισοδήματα μας δε συγκλίνουν σε αυτά του προηγμένου δυτικού κόσμου στον οποίο θέλουμε να ανήκουμε. Η βιβλιογραφία δείχνει πως αυτά τα μεγέθη συνδέονται μεταξύ τους. Θα προσπαθήσουμε να δούμε τα δεδομένα και με απλό τρόπο να δείξουμε τι λένε οι αριθμοί.
Πρώτο ερώτημα είναι πως ορίζεται η διαφθορά; Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα διαφθορά είναι η κατάχρηση δημόσιας εξουσίας για ιδιωτικό όφελος. Ποια είναι η επίδοση της χώρας μας στο συγκεκριμένο τομέα και ποια η θέση της σε διεθνές επίπεδο; Είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο-πρόβλημα ή διεθνές; Πως μετριέται η διαφθορά; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα μας τη δίνει η Παγκόσμια Τράπεζα που δημοσιεύει κάθε χρόνο στοιχεία Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας και ένα από τους δείκτες που υπολογίζει είναι ο δείκτης καταπολέμησης της διαφθοράς.
Χρησιμοποιώντας στοιχεία από την Παγκόσμια Τράπεζα για δείγμα 50 χωρών της Ευρωπαϊκής Ηπείρου υπολογίσαμε το μέσο όρο και την τυπική απόκλιση του δείκτη καταπολέμησης της διαφθοράς (Control of Corruption) για το χρονικό διάστημα 2008-2022. Τα αποτελέσματα εμφανίζονται στην παρακάτω εικόνα.
Ο οριζόντιος άξονας δείχνει πόσο καλά τα πηγαίνει μια χώρα στον τομέα της καταπολέμησης της διαφθοράς. Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή, τόσο καλύτερη είναι η επίδοση της. Η χώρα μας παρουσιάζει τη 17η χειρότερη επίδοση στο δείγμα των 50 χωρών. Παρουσιάζει καλύτερες επιδόσεις μόνο από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων: Αζερμπαϊτζάν, Ρωσία, Ουκρανία, Καζακστάν, Μολδαβία, Αλβανία, Κόσοβο, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Αρμενία, Σερβία, Λευκορωσία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Ρουμανία, Τουρκία, Μαυροβούνιο.
Ο κάθετος άξονας δείχνει κατά πόσο μεταβάλλεται αυτή η επίδοση στο χρονικό διάστημα μελέτης: όσο μικρότερη είναι η τιμή του, τόσο μεγαλύτερη σταθερότητα σε αυτή την επίδοση (και το αντίστροφο). Η χώρα μας έχει μικρή τιμή στη διακύμανση των επιδόσεων της κάτι που δείχνει πως η χώρα μας παρουσιάζει σχετική σταθερότητα στη συγκεκριμένη επίδοση. Αυτό δείχνει πως η χαμηλή επίδοση στην καταπολέμηση της διαφθοράς και δεν είναι κάτι που μπορεί να αποδοθεί σε μια παροδική επίδοση, αλλά ένα μακροχρόνιο πρόβλημα.
Όσο πιο κάτω και δεξιά κατατάσσεται μια χώρα, τόσο καλύτερα τα πηγαίνει ως προς την καταπολέμηση της διαφθοράς και αυτή είναι μια μακροχρόνια κατάσταση. Για παράδειγμα στο κάτω δεξιά μέρος του σχήματός που έχουμε επισημάνει, κατατάσσονται χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ιρλανδία, οι Σκανδιναβικές κλπ.. Χώρες των οποίων οι οικονομικές επιδόσεις είναι πολύ αξιόλογες και η καταπολέμηση της διαφθορά είναι ένα από τα χαρακτηριστικά τους.
Συνεπώς, τα δεδομένα λένε πως η χώρα μας, ενώ έχει μακρά περίοδο σύνδεσης με τη Δύση, έχει μείνει περισσότερο στο Βαλκανικό τρόπο λειτουργίας, τουλάχιστον ως προς την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η διαφάνεια, η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, οι πρακτικές ώστε να γίνονται οι αγορές πιο αποτελεσματικές κλπ. βοηθούν όχι μόνο στην καταπολέμηση της διαφθοράς, αλλά και στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του κράτους και του βιοτικού επιπέδου. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι υγιείς οικονομικές δυνάμεις μπορούν να βρουν πρόσφορο περιβάλλον να αναπτυχθούν, αλλιώς γραφειοκρατία και διαφθορά τις αποθαρρύνουν. Με αυτόν τον τρόπο θα επιτύχουμε την πραγματική μας σύγκλιση με τις αναπτυγμένες χώρες-μέλη τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ένωσης. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε πως η διαφθορά είναι ένα μακροχρόνιο πρόβλημα και η αντιμετώπισή του δεν είναι εύκολη, ούτε μπορεί να γίνει από τη μία στιγμή στην άλλη. Θέλει υπομονή και επιμονή, αλλά τα μακροπρόθεσμα οφέλη θα είναι πολύ σημαντικά.
Εικόνα 1: επιδόσεις δεικτών καταπολέμησης της διαφθοράς ανά χώρα της Ευρωπαϊκής Ηπείρου το διάστημα 2008-22.
- Παγκόσμια Τράπεζα (https://www.worldbank.org/en/publication/worldwide-governance-indicators)

Βασιλείου Ευάγγελος – Επίκουρος Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Πανεπιστήμιο Αιγαίου – Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης

Μελέκος Γεώργιος – Υποψήφιος Διδάκτορας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών

Χαλκιαδάκη Αικατερίνη – Απόφοιτη Πανεπιστημίου Αιγαίου – Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης